വി. രവികുമാര്‍

അവർ രണ്ടുപേരും സംസാരിക്കുന്നതിലേറെ പിറുപിറുക്കുകയായിരുന്നു: ആ ബന്ധം അല്പം മുമ്പു തുടങ്ങിയിട്ടേയുള്ളു, രണ്ടുപേരുടെയും തല പമ്പരം കറങ്ങുന്നുമുണ്ട്; അതു പ്രണയമായിരുന്നു. പ്രണയവും അതിനെത്തുടർന്നുവരുന്ന മറ്റേതും: അസൂയ.

-കൊള്ളാം, നീ ആദ്യമായി പ്രേമിക്കുന്നത് എന്നെയാണെന്നു നീ പറയുന്നതു ഞാൻ വിശ്വസിക്കാം, അതു കേൾക്കുന്നത് എനിക്കിഷ്ടവുമാണ്‌. എന്നാൽ നീ നേരു പറയണം, നേരു മാത്രം പറയുകയും വേണം: എന്നെ ചുംബിക്കുന്നതിനു മുമ്പ് മറ്റൊരു സ്ത്രീയേയും നീ ചുംബിച്ചിട്ടില്ല?

കാര്യം ലളിതമായിരുന്നു.

-ഉണ്ട്, മുമ്പ് ഞാൻ ഒരു സ്ത്രീയെ ചുംബിച്ചിട്ടുണ്ട്.

-അതാരായിരുന്നു, മുറിപ്പെട്ടപോലെ അവൾ ചോദിച്ചു.

അവനത് ഉള്ളതുപോലെ പറയാൻ ശ്രമിച്ചു, അതെങ്ങനെയെന്ന് അവനറിയുകയുമില്ല.

ടൂറിസ്റ്റ് ബസ് സാവധാനം മല കയറുകയായിരുന്നു. അവനു ചുറ്റും മറ്റു കുട്ടികൾ ഒച്ച വയ്ക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. കുളിരുന്ന ഇളംകാറ്റ് തൻറെ മുഖത്തടിക്കുന്നതും അതിൻറെ നീണ്ട വിരലുകൾ, ഒരമ്മയുടേതുപോലെ നേർത്ത, ഭാരമില്ലാത്ത വിരലുകൾ, തൻറെ മുടിയിഴകൾ തഴുകിപ്പോകുന്നതുമറിഞ്ഞ് അവനിരുന്നു. ഇടയ്ക്കിടെ അവൻറെ മനസ്സ് ചിന്ത പോലുമില്ലാത്ത ഒരവസ്ഥയിലേക്കെത്തിയിരുന്നു- അതവനു ഹൃദ്യമായി തോന്നുകയും ചെയ്തു. കൂട്ടുകാരുടെ കോലാഹലത്തിനിടയിൽ അങ്ങനെയൊരവസ്ഥയിൽ അധികനേരമിരിക്കാനും പ്രയാസമായിരുന്നു.

അവനു ശരിക്കു ദാഹിക്കാനും തുടങ്ങിയിരുന്നു: കൂടെയുള്ളവരുമായി തമാശ പറയുക, ഉച്ചത്തിൽ, എഞ്ചിൻറെ മുരൾച്ചയെക്കാൾ ഉച്ചത്തിൽ സംസാരിക്കുക, പൊട്ടിച്ചിരിക്കുക, അലറിവിളിക്കുക, ചിന്തിക്കുക, വികാരം കൊള്ളുക, ഹൗ! തൊണ്ട വരണ്ടുപോകില്ലേ!

വെള്ളത്തിൻറെ സൂചന പോലുമില്ലതാനും. പിന്നെ ചെയ്യാനുള്ളത് വായിൽ ഉമിനീരു കെട്ടിനിർത്തുക എന്നതായിരുന്നു. അവൻ ചെയ്തതും അതാണ്‌. പൊള്ളുന്ന വായ ഉമിനീരു കൊണ്ടു നിറച്ചിട്ട് അതവൻ സാവധാനം കുടിച്ചിറക്കി; പിന്നെയും പിന്നെയും. പക്ഷേ അതിനും, ഉമിനീരിനും, ചൂടായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടു ദാഹം പോയതുമില്ല. അത്യധികമായ ഒരു ദാഹം, അവനെക്കാൾ വലിയ ഒരു ദാഹം, അവൻറെ ഉടലാകെ ബാധിച്ചു.

മുമ്പത്ര സുഖദമായി തോന്നിയിരുന്ന ഇളംകാറ്റ് ഉച്ചവെയിലിൽ ചുടുന്നതും വരണ്ടതുമായി മാറിയിരുന്നു; അതവൻറെ മൂക്കിലൂടെ ഉള്ളിൽ കയറി അവൻ ക്ഷമയോടെ ശേഖരിച്ച ഉമിനീരിനെ വരട്ടിക്കളയുകയായിരുന്നു.

ഇനി മൂക്കൊന്നടച്ചുപിടിച്ചിട്ട് ആ ഉഷ്ണഭൂമിയിലെ വായു അകത്തേക്കെടുക്കുന്നത് അല്പമൊന്നു കുറച്ചാലോ? പക്ഷേ ചില സെക്കന്റുകൾ കഴിഞ്ഞപ്പോൾ അവനു ശ്വാസം മുട്ടി. കാത്തിരിക്കുക, കാത്തിരിക്കുക, അതേ പരിഹാരമുള്ളു. കുറച്ചു മിനുട്ടുകളാവാം, കുറച്ചു മണിക്കൂറുകളാവാം, എന്നാൽ അവൻറെ ദാഹമാവട്ടെ, വർഷങ്ങളുടേതുമായിരുന്നു.

എങ്ങനെയെന്നോ എന്തുകൊണ്ടെന്നോ അവനറിയില്ല, താൻ വെള്ളത്തിനു തൊട്ടടുത്താണെന്ന് അപ്പോഴവനു തോന്നി, തൻറെ തൊട്ടടുത്ത് അതുണ്ട്; അവൻറെ കണ്ണുകൾ ജനാലയിലൂടെ പുറത്തുചാടി മണത്തും ഉറ്റുനോക്കിയും പൊന്തകൾക്കിടയിലൂടോടി.

അവനിലെ ജന്തുവാസനയ്ക്കു തെറ്റിയില്ല; റോഡിൻറെ അപ്രതീക്ഷിതമായ ഒരു തിരിവിൽ, പൊന്തകൾക്കിടയിലായി ഒരു ജലധാര…അവൻ സ്വപ്നം കണ്ട ജലം നേർത്തൊരു ചാലായി അതിൽ നിന്നിറ്റിയിരുന്നു.

ബസ് നിന്നു; എല്ലാവർക്കും ദാഹമുണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും മറ്റാരെക്കാളും മുമ്പായി ആ കല്ലു കൊണ്ടുള്ള ജലധാരയ്ക്കടുത്തെത്താൻ അവനായി.

അവൻ കണ്ണടച്ചുപിടിച്ചുകൊണ്ട് ചുണ്ടുകൾ തുറന്നു; പിന്നെ വെള്ളമൊഴുകുന്ന ആ വിടവിലേക്ക് വ്യഗ്രതയോടെ ചുണ്ടുകൾ ചേർത്തമർത്തി.

ആദ്യത്തെ ഒരിറക്കു വെള്ളം അവൻറെ നെഞ്ചിലൂടെ, വയറ്റിലേക്ക് കുളിരു പകർന്നുകൊണ്ടൊഴുകിയിറങ്ങി.

അത് ജീവൻറെ തിരിച്ചുവരവായിരുന്നു; അവൻറെയുള്ളിലെ മണല്പറമ്പതിൽ മതിവരുവോളം കുതിർന്നു. അവനിപ്പോൾ കണ്ണു തുറക്കാമെന്നായി.

അവൻ കണ്ണു തുറന്നു; തൻറെ തൊട്ടടുത്തായി ഒരു പ്രതിമയുടെ രണ്ടു കണ്ണുകൾ തന്നെ ഉറ്റുനോക്കുന്നതവൻ കണ്ടു; അതൊരു സ്ത്രീയുടെ പ്രതിമയാണെന്നും അവളുടെ വായിൽ നിന്നാണ്‌ വെള്ളമൊഴുകുന്നതെന്നും അവൻ കണ്ടു. ആദ്യത്തെ കവിളെടുക്കുമ്പോൾത്തന്നെ വെള്ളത്തേക്കാൾ തണുത്തൊരു സ്പർശം തൻറെ ചുണ്ടുകൾക്കു തോന്നിയിരുന്നല്ലോ എന്നവനോർക്കുകയും ചെയ്തു.

താൻ ചുണ്ടു ചേർത്തത് ഒരു സ്ത്രീയുടെ കൽപ്രതിമയുടെ ചുണ്ടുകളോടാണെന്ന് അവനപ്പോൾ മനസ്സിലായി. ജീവൻ ഒലിച്ചിറങ്ങിയത് ആ വായിൽ നിന്നാണ്‌, ഒരു വായിൽ നിന്നു മറ്റൊന്നിലേക്കാണ്‌.

അവൻറെ നിഷ്കളങ്കത ഒന്നു പതറി; നിഗൂഢമായതെന്തോ അവനനുഭവപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ജീവൻ പകരുന്ന, ജീവൻ മുളയെടുക്കുന്ന, ആ ദ്രാവകം പ്രവഹിക്കുന്നത് ഒരു സ്ത്രീയിൽ നിന്നല്ല…അവൻ ആ നഗ്നപ്രതിമയെ നോക്കി.

അവൻ അവളെ ചുംബിച്ചിരിക്കുന്നു.

പുറമേ കാണാത്ത ഒരു പ്രകമ്പനം അവനറിഞ്ഞു; അതവൻറെ ഉള്ളിൻറെയുള്ളിൽ നിന്നു തുടങ്ങി, ഉടലാകെ പിടിച്ചുലച്ചുകൊണ്ട്, ഒരു പൊള്ളുന്ന കനലായി അവൻറെ മുഖത്തു നിന്നു പൊട്ടിത്തെറിച്ചു.

അവൻ ഒരടി മുന്നോട്ടു വച്ചു; അതോ പിന്നോട്ടോ? താൻ എന്താണു ചെയ്യുന്നതെന്ന് അവനു മനസ്സിലാകാതായിരുന്നു. അസ്വസ്ഥതയോടെ, വിസ്മയത്തോടെ അവനു ബോദ്ധ്യമായി, തൻറെ ദേഹത്തിൻറെ ഒരു ഭാഗം, മുമ്പെത്രയും അയഞ്ഞുകിടന്നിരുന്ന ഒരു ഭാഗം, ഇപ്പോഴത് വല്ലാതെ വലിഞ്ഞുമുറുകിയിരിക്കുകയാണെന്ന്, മുമ്പൊരിക്കലും ഇങ്ങനെ ഉണ്ടായിട്ടില്ലെന്ന്.

മധുരിക്കുന്നൊരു പ്രചണ്ഡതയോടെ അവൻ മറ്റുള്ളവർക്കിടയിൽ ഒറ്റപ്പെട്ടു നിന്നു; അവൻറെ ഹൃദയം പിടയ്ക്കുകയായിരുന്നു, അതിൻറെ സ്പന്ദനങ്ങൾ അനിയതമായിരുന്നു, ലോകം മാറുകയാണെന്ന് അവനു ബോദ്ധ്യമാവുകയായിരുന്നു. ജീവിതം തീർത്തും പുതിയതായിരിക്കുന്നു, അതിപ്പോൾ മറ്റൊന്നാണ്‌, ഒരു ഞെട്ടലോടെ കണ്ടുപിടിക്കപ്പെട്ടതൊന്ന്. എപ്പോഴും തകരാവുന്ന ഒരു സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ ചഞ്ചലവുമാണത്.

ഒടുവിൽ, അവൻറെ സത്തയുടെ ആഴത്തിൽ നിന്ന്, അവൻറെയുള്ളിലെ ഒരു നിഗൂഢസ്രോതസ്സിൽ നിന്ന് ആ യാഥാർത്ഥ്യം പുറത്തേക്കു കുതിച്ചു. അതവനിൽ ഭയത്തോടൊപ്പം മുമ്പൊരിക്കലും അറിഞ്ഞിട്ടില്ലാത്ത ഒരഭിമാനവും നിറച്ചു: താൻ…

താൻ ഒരാണായിരിക്കുന്നു.

***

ബ്രസീലിയൻ എഴുത്തുകാരിയായ ക്ലാരിസ് ലിസ്പെക്റ്റൊർ (Clarice Lispector) 1920ൽ പടിഞ്ഞാറൻ ഉക്രെയിനിലെ ഒരു ജൂതകുടുംബത്തിൽ ജനിച്ചു. വംശീയവിദ്വേഷം പടർന്നതോടെ ആ കുടുംബം 1922ൽ ബ്രസീലിലേക്കു പലായനം ചെയ്തു. ക്ലാരിസിൻറെ ഒമ്പതാമത്തെ വയസ്സിൽ അമ്മ മരിച്ചപ്പോൾ (ബലാൽസംഗം ചെയ്ത ഒരു സംഘം റഷ്യൻ പട്ടാളക്കാരിൽ നിന്നു പകർന്ന സിഫിലിസ് ആയിരുന്നു മരണകാരണം) അച്ഛനും മൂന്നു പെണ്മക്കളും കൂടി റിയോ ഡി ജനിറോയിലേക്കു താമസം മാറ്റി. നിയമവും ജേണലിസവും പഠിച്ച ക്ലാരിസ് കൗമാരത്തിൽത്തന്നെ കഥകൾ എഴുതിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. 1943ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച “ഒരു വന്യഹൃദയത്തിനരികിൽ” എന്ന നോവൽ “പോർച്ചുഗീസ് ഭാഷയിൽ ഒരു സ്ത്രീ എഴുതിയ ഏറ്റവും മഹത്തായ നോവൽ” എന്നുപോലും പ്രശംസിക്കപ്പെട്ടു. 1944ൽ സഹപാഠിയായ Maury Gurgel Valente എന്ന ഡിപ്ലോമാറ്റിനെ വിവാഹം ചെയ്തു. അടുത്ത പതിനഞ്ചുകൊല്ലം യൂറോപ്പിലും അമേരിക്കയിലുമായിരുന്നു അവരുടെ ജീവിതം. വിദേശത്തായതോടെ വിസ്മൃതയായെങ്കിലും അവരുടെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട രണ്ടു നോവലുകൾ, “കാൻഡെലാബ്ര,” “ഉപരോധിക്കപ്പെട്ട നഗരം” എന്നിവ ഇക്കാലത്ത് എഴുതപ്പെട്ടവയാണ്‌. 1959ൽ അവർ വിവാഹമോചിതയായി രണ്ട് ആണ്മക്കളോടൊപ്പം റിയോയിലേക്കു മടങ്ങി. 1960ൽ ഇറങ്ങിയ “കുടുംബബന്ധങ്ങൾ” എന്ന കഥാസമാഹാരം വളരെ പ്രശസ്തമായി. 1961ൽ എഴുതിയ “ഇരുട്ടത്ത് ഒരാപ്പിൾ” എന്ന നോവൽ ഭാര്യയെ കൊന്ന ഒരാളുടെ വീക്ഷണത്തിലൂടെ കഥ പറയുന്നു. ആ നോവൽ ഇംഗ്ലീഷിലേക്കു വിവർത്തനം ചെയ്ത ഗ്രിഗറി റബ്ബാസ ക്ലാരിസ്സിനെ ഓർമ്മിക്കുന്നത് “മരിലിൻ ഡീട്രിച്ചിനെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുകയും വിർജീനിയ വൂൾഫിനെപ്പോലെ എഴുതുകയും ചെയ്യുന്ന” ലിസ്പെക്റ്റൊർ എന്നാണ്‌. അതിനെ ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ട് അവർ ഒരു പത്രക്കോളത്തിൽ എഴുതി: “വിർജീനിയ വൂൾഫുമായി എനിക്കെന്തോ അടുപ്പമുണ്ടെന്ന രീതിയിൽ ആളുകൾ എഴുതിക്കാണുന്നത് എനിക്കിഷ്ടപ്പെടുന്നില്ല…അവരുടെ ആത്മഹത്യ എനിക്കു തീരെ യോജിക്കാൻ പറ്റാത്തതായിരുന്നു. ഒടുക്കം വരെയും പോവുക എന്നതാണ്‌ നമ്മുടെ ഭയാനകമായ കടമ.”1964ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച “A Paixão Segundo G.H. (ജി.എച്ചിൻറെ കഷ്ടാനുഭവം)” എന്ന നോവലാണ്‌ അവരുടെ മാസ്റ്റർപീസ്. 1977ൽ അവരുടെ അവസാനത്തെ കൃതിയായ “നക്ഷത്രത്തിൻറെ നേരം” എന്ന നോവെല്ല ഇറങ്ങിയ ഉടനേ ഒരു ടെലിവിഷൻ അഭിമുഖത്തിൽ അവർ പറയുന്നുണ്ട്: “എഴുതാതിരിക്കുമ്പോൾ ഞാൻ മരിച്ചപോലെയാണ്‌.” എങ്കിൽ ഒരു പുതിയ പുസ്തകം എഴുതി പുനർജ്ജന്മം നേടാമല്ലോ എന്ന ചോദ്യകർത്താവിൻറെ നിർദ്ദേശത്തിന്‌ അവരുടെ മറുപടി ഇങ്ങനെ: “ഇപ്പോൾ ഞാൻ മരിച്ചിരിക്കുകയാണ്‌. ഞാൻ സംസാരിക്കുന്നത് ശവക്കുഴിയിൽ നിന്നാണ്‌.“ ക്ലാരിസ് ലിസ്പെക്റ്റൊർ 1977 ഡിസംബർ 9ന്‌ രക്തസ്രാവത്തെത്തുടർന്ന് അന്തരിച്ചു.

(വിവർത്തനം : വി. രവികുമാർ)

അങ്ങയുടെ പാദപത്മങ്ങളിൽ

നമ്മുടെ വിവാഹം കഴിഞ്ഞിട്ട് പതിനഞ്ചു കൊല്ലമായി; എന്നാൽ ഇന്നാദ്യമായിട്ടാണ്‌ ഞാൻ അങ്ങയ്ക്കൊരു കത്തെഴുതുന്നത്. ഞാൻ എപ്പോഴും അങ്ങയുടെ അടുത്തുതന്നെയായിരുന്നു; അങ്ങു പറഞ്ഞ് പലതും ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്, അതുപോലെ എന്നിൽ നിന്ന് അങ്ങും. എന്നാൽ ഒരു കത്തെഴുതാൻ വേണ്ട അകലം നമ്മൾ തമ്മിൽ ഒരിക്കലും ഉണ്ടായിട്ടില്ല.

ഞാനിപ്പോൾ ഒരു തീർത്ഥാടനത്തിന്‌ പുരിയിൽ വന്നിരിക്കുകയാണ്‌; അങ്ങ് പതിവുപോലെ ഓഫീസ് ജോലിയിൽ സ്വയം മറന്നിരിക്കുകയായിരിക്കും. അങ്ങയ്ക്ക് കൊല്ക്കത്തയുമായുള്ള ബന്ധം ഒരൊച്ചിന്‌ അതിന്റെ തോടിനോടുള്ളതു പോലെയാണ്‌- നഗരം അങ്ങയിൽ ഒട്ടിപ്പിടിച്ചിരിക്കുകയാണ്‌; അങ്ങയുടെ ശരീരവും ആത്മാവും അതിനുള്ളിലാണ്‌. അതിനാൽ അങ്ങ് അവധിക്കപേക്ഷിച്ചില്ല; എന്നാൽ ദൈവം എന്റെ അപേക്ഷ പരിഗണിക്കുകയും എനിക്ക് അവധി നല്കുകയും ചെയ്തു.

ഞാൻ മെജോ-ബൗ ആണ്‌, അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ മരുമകൾ. ഇന്ന്, പതിനഞ്ചു കൊല്ലം കഴിഞ്ഞ്, കടല്ക്കരയിൽ നില്ക്കുമ്പോൾ അതല്ലാത്ത ബന്ധങ്ങളും എനിക്കുണ്ടെന്ന് എനിക്കു ബോദ്ധ്യമാകുന്നു- ലോകവുമായി, ലോകസ്രഷ്ടാവുമായി. ആ ബോദ്ധ്യത്തിൽ നിന്നാണ്‌ ഈ കത്തെഴുതാനുള്ള മനക്കരുത്ത് എനിക്കു കിട്ടിയതും. അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ മരുമകളെഴുതുന്ന കത്തല്ല ഇത്.

പണ്ട്, എന്റെ കുട്ടിക്കാലത്ത്- അങ്ങയുമായുള്ള എന്റെ വിവാഹം നമ്മുടെയൊക്കെ തലവിധി എഴുതുന്ന ആ ജഗന്നിയന്താവിനു മാത്രം അറിവുണ്ടായിരുന്ന കാലത്ത്- ഞാനും എന്റെ സഹോദരനും ഒരുപോലെ ടൈഫോയ്ഡ് പിടിച്ചു കിടപ്പായി. എന്റെ സഹോദരനെ മരണം കൊണ്ടുപോയി; ഞാൻ ജീവിതത്തിലേക്കു തിരിച്ചുവന്നു. അന്ന് നാട്ടിലെ പെണ്ണുങ്ങളൊക്കെ പറഞ്ഞുനടന്നു: “പെണ്ണായതുകൊണ്ടാണ്‌ മൃണാൾ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നത്. ആണായിരുന്നെങ്കിൽ അവൾ രക്ഷപ്പെടില്ലായിരുന്നു.” യമദേവൻ ബുദ്ധിയുള്ള കള്ളനാണ്‌; വില പിടിച്ചതേ അവനെടുക്കൂ!

എന്നു പറഞ്ഞാൽ, ഞാൻ മരണമില്ലാത്തവളാണ്‌. ഇത് വിസ്തരിച്ചു വിശദീകരിക്കാനാണ്‌ ഇപ്പോൾ ഞാൻ അങ്ങയ്ക്ക് ഈ കത്തെഴുതുന്നത്.

അങ്ങയുടെ ഒരകന്ന അമ്മാവനും അങ്ങയുടെ സ്നേഹിതൻ നീരദും അങ്ങയ്ക്കു വേണ്ടി എന്നെ പെണ്ണു കാണാൻ വന്നപ്പോൾ എനിക്കു പന്ത്രണ്ടു വയസ്സായിരുന്നു. പകലു പോലും കുറുനരികൾ ഇറങ്ങിനടക്കുന്ന ഒരു ഓണം കേറാ മൂലയിലായിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ വീട്. റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിൽ നിന്ന് കാളവണ്ടിയിൽ പതിന്നാലു മൈൽ; പിന്നെ ചരല്പാതയിലൂടെ ഒരാറു മൈൽ പല്ലക്കിൽ; രണ്ടുപേരും വല്ലാതെ വെറി പിടിച്ച മട്ടായിരുന്നു. ഇതിനു പുറമേ ഞങ്ങളുടെ കിഴക്കൻ ബംഗാൾ പാചകവും അവർക്കു സഹിക്കേണ്ടിവന്നു! അന്നു ഞങ്ങൾ വിളമ്പിയ ആഹാരത്തിന്റെ കാര്യം ആ അമ്മാവൻ ഇപ്പോഴും ഓർക്കുന്നുണ്ട്.

അങ്ങയുടെ അമ്മയ്ക്ക് തന്റെ മൂത്ത മരുമകളുടെ ഭംഗിക്കുറവ് അതിസുന്ദരിയായ രണ്ടാമത്തെ മരുമകളെക്കൊണ്ടു നികത്താനുള്ള തിടുക്കമായിരുന്നു. അല്ലെങ്കിൽ എന്തിനാണ്‌ അങ്ങയുടെ ബന്ധുക്കൾ അത്രയും വിഷമം സഹിച്ച് ഞങ്ങളുടെ കുഗ്രാമത്തിലേക്കു വന്നത്? ബംഗാളിൽ നിങ്ങൾക്ക് മഞ്ഞപ്പിത്തമോ അതിസാരമോ വധുവിനേയോ അന്വേഷിച്ചു നടക്കേണ്ടതില്ല; മൂന്നും വേണ്ടത്രയുണ്ട്; അവ സ്വയമേവ നിങ്ങളിൽ പറ്റിപ്പിടിച്ചോളും; പിന്നെ വിട്ടുപോവുകയുമില്ല.

അച്ഛന്റെ ഹൃദയം പിടയ്ക്കാൻ തുടങ്ങി. അമ്മ കാളീമന്ത്രം ജപിച്ചുതുടങ്ങി. ഒരു ഗ്രാമത്തിലെ ശാന്തിക്കാരൻ എന്തു നിവേദിച്ചിട്ടാണ്‌ ഒരു നഗരദേവതയെ പ്രസാദിപ്പിക്കുക? അവരുടെ ആകെയുള്ള പ്രതീക്ഷ മകളുടെ സൗന്ദര്യത്തിലായിരുന്നു. മകൾ പക്ഷേ, അതൊരു വലിയ കാര്യമായി കണ്ടിരുന്നില്ല. അവളെ കാണാൻ വരുന്നവൾ അവൾക്കെന്തു വിലയിടുന്നോ, അതാണവളുടെ വില. അതുകൊണ്ടാവാം, എത്ര സൗന്ദര്യമുണ്ടായിക്കോട്ടെ, എന്തൊക്കെ സ്വഭാവഗുണങ്ങളുണ്ടായിക്കോട്ടെ, സ്ത്രീയ്ക്ക് ഒരിക്കലും അവളുടെ ആത്മനിന്ദയെ മറി കടക്കാൻ കഴിയാറില്ല.

ഒരു വലിയ പാറക്കല്ലെടുത്തു നെഞ്ചിലേക്കു വെച്ചതുപോലെയായിരുന്നു, അങ്ങയുടെ വീടിനോടുള്ള, അല്ല, അങ്ങയുടെ ഗ്രാമത്തിനോടു മൊത്തമുള്ള എന്റെ പേടി. നാലു കണ്ണുകളുടെ നിശിതപരിശോധനയ്ക്കു മുന്നിൽ പന്ത്രണ്ടു വയസ്സുകാരിയായ ഒരു ഗ്രാമീണബാലികയെ പിടിച്ചുനിർത്തിക്കൊടുക്കുന്ന കാവൽഭടന്മാരാണ്‌ ആകാശവും പകൽവെളിച്ചവും മറ്റു പ്രകൃതിശക്തികളുമെന്ന് എനിക്കു തോന്നിപ്പോയി. എനിക്കു പോയൊളിക്കാൻ ഒരിടവും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല.

വിവാഹത്തിനു ഷഹനായികൾ പാടിത്തുടങ്ങുമ്പോൾ ആകാശവും കൂടെക്കരഞ്ഞുതുടങ്ങി. അങ്ങനെ ഞാൻ അങ്ങയുടെ വീട്ടിൽ താമസം തുടങ്ങി. പെണ്ണുങ്ങൾ എന്റെ കുറ്റങ്ങളും കുറവുകളും ഓരോന്നായി കണ്ടെടുത്തുകണ്ടെടുത്ത് ഒടുവിൽ ആകെക്കൂടെ എന്നെ ഒരു സുന്ദരിയായി കണക്കാക്കാമെന്ന നിഗമനത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. ഇതു കേട്ടപ്പോൾ എന്റെ മൂത്ത നാത്തൂന്റെ, എന്റെ ദീദിയുടെ, മുഖം വാടി. എന്നാൽ എന്റെ സൗന്ദര്യം കൊണ്ട് ആർക്കെന്തു ഗുണം എന്ന് എനിക്കു സംശയമായി. അതിന്റെ പേരിൽ അങ്ങയുടെ വീട്ടുകാർക്ക് എന്നോടു പ്രത്യേകിച്ചൊരു സ്നേഹമൊന്നും തോന്നിയിരുന്നില്ല. ഏതോ ഒരു മഹർഷി ഗംഗയിലെ ചെളിയിൽ നിന്നാണ്‌ എന്റെ സൗന്ദര്യം സൃഷ്ടിച്ചിരുന്നതെങ്കിൽ പിന്നെയും അവർക്കെന്നോടു സ്നേഹം തോന്നിയേനെ. എന്നാൽ ബ്രഹ്മാവ് എന്നെ സൃഷ്ടിച്ചത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ അപ്പോഴത്തെ എന്തോ കമ്പം തീർക്കാനായിപ്പോയി; അതിനാൽ അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിന്‌ അതു വിലയില്ലാത്തതുമായി.

എനിക്കു സൗന്ദര്യമുണ്ടായിരുന്നു എന്നതു മറക്കാൻ അങ്ങയ്ക്ക് അധികകാലം വേണ്ടിവന്നില്ല. എന്നാൽ എനിക്കു ബുദ്ധിയുമുണ്ടായിരുന്നു എന്നത് ഓരോ കാൽവയ്പ്പിലും അങ്ങയ്ക്ക് ഓർമ്മ വന്നുകൊണ്ടിരുന്നു. ആ ബുദ്ധി എനിക്കത്ര സ്വാഭാവികമായിരുന്നിരിക്കണം; കാരണം ഇത്രയും കാലം അങ്ങയുടെ വീടു നോക്കലല്ലാതെ മറ്റൊന്നും ഞാൻ ചെയ്തിട്ടില്ലെങ്കിലും അണയാതെ അത് എന്റെ ഉള്ളിൽത്തന്നെ കിടപ്പുണ്ടായിരുന്നല്ലോ. എന്റെ അമ്മയ്ക്ക് എന്റെ ബുദ്ധി ഒരു വേവലാതി ആയിരുന്നു; കാരണം പെണ്ണിന്‌ ബുദ്ധി ഒരു ശാപമാണ്‌. അതിരുകൾ നിർണ്ണയിക്കുന്ന ഒരു ജീവിതം ജീവിക്കേണ്ടിവരുന്ന ഒരുവൾ ബുദ്ധി നിർണ്ണയിക്കുന്ന ജീവിതം ജീവിക്കാൻ നോക്കിയാൽ വൈകാതെ അവൾക്കു മുന്നിൽ ചുമരുകളുയരും, അവയിൽ ചെന്നിടിച്ച് അവളുടെ നെറ്റിയും ഭാവിയും തകരുകയും ചെയ്യും. എന്നാൽ ഞാനെന്തു ചെയ്യാൻ? അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിലെ ഒരു സ്ത്രീക്കു വേണ്ടതിലധികം ബുദ്ധി ദൈവം ഓർക്കാതെ എനിക്കു തന്നുപോയി! അധികമുള്ള ആ ബുദ്ധി ആർക്കാണു ഞാൻ കൊടുക്കുക? നിത്യമെന്നോണം നിങ്ങളെല്ലാവരും എന്നെ പഴി പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നു: തന്റേടി, നാണം കെട്ടവൾ! പരുഷമായ വാക്കുകൾ ബലം കെട്ടവന്റെ ശരണമാണ്‌; അങ്ങു പറഞ്ഞതെല്ലാം ഞാൻ മാപ്പാക്കിയിരിക്കുന്നു.

വീട്ടുപണികൾക്കു പുറമേ നിങ്ങൾ ആർക്കും അറിയാത്ത മറ്റൊന്നുകൂടി ഞാൻ ചെയ്തിരുന്നു. ഞാൻ രഹസ്യമായി കവിതകൾ എഴുതിയിരുന്നു. അതിനി എത്ര ചവറായിക്കോട്ടെ, അതിലെങ്കിലും ഞാൻ നടുമുറ്റത്തിന്റെ അതിരുകൾക്കു പുറത്തായിരുന്നു. എന്റെ കവിതയിൽ ഞാൻ സ്വതന്ത്രയായിരുന്നു, ഞാൻ ഞാനായിരുന്നു. രണ്ടാമത്തെ മരുമകൾ എന്ന നിലയല്ലാതെ മറ്റെന്തെങ്കിലും എന്നിലുണ്ടായിരുന്നെങ്കിൽ നിങ്ങൾക്കതിഷ്ടമായിരുന്നില്ല, നിങ്ങളതു കണ്ട മട്ടു നടിച്ചതുമില്ല. ഈ പതിനഞ്ചു കൊല്ലമായിട്ടും ഞാൻ കവിത എഴുതിയിരുന്ന കാര്യം നിങ്ങളാരും കണ്ടുപിടിച്ചില്ലല്ലോ!

അങ്ങയുടെ വീടിനെക്കുറിച്ച് എനിക്കുള്ള ഓർമ്മകളിൽ ആദ്യം മനസ്സിൽ വരുന്നതൊന്ന് ആ തൊഴുത്തിന്റെ കാര്യമാണ്‌. അകത്തെ മുറികളിലേക്കു പോകാനുള്ള കോണിപ്പടിയ്ക്കടുത്തുള്ള ഒരു ചായ്പിലാണല്ലോ പശുക്കളെ കെട്ടിയിരുന്നത്. മുന്നിലെ കൊച്ചുമുറ്റത്തല്ലാതെ അവയ്ക്കു മറ്റെങ്ങോട്ടും പോകാനുമില്ല. മണ്ണുകൊണ്ടുള്ള ഒരു പുല്ലുവട്ടി മുറ്റത്തിന്റെ ഒരു കോണിലുണ്ടായിരുന്നു. വേലക്കാർക്ക് കാലത്ത് മറ്റു പണികളുണ്ടായിരിക്കും; വിശന്നുനില്ക്കുന്ന പശുക്കൾ പുല്ലുവട്ടിയുടെ വക്കുകൾ നക്കിയും കാർന്നുതിന്നും നില്ക്കും. അതു കണ്ടപ്പോൾ എന്റെ നെഞ്ചു തകർന്നു. ഞാൻ നാട്ടുമ്പുറത്തുകാരി പെണ്ണാണ്‌- ആ രണ്ടു പശുക്കളും മൂന്നു കുട്ടികളുമാണ്‌ നഗരത്തിൽ എനിക്കാകെയുള്ള കൂട്ടുകാർ എന്നെനിക്കു തോന്നി. ആദ്യമൊക്കെ എന്റെ ആഹാരം ആരും കാണാതെ ഞാൻ അവയ്ക്കു വച്ചുകൊടുത്തിരുന്നു. കുറേക്കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ബന്ധുക്കളും പരിചയക്കാരും എന്റെയും വീട്ടുകാരുടേയും ജാതിയെക്കുറിച്ചു സംശയം പറയാൻ തുടങ്ങി.

എനിക്കൊരു മകൾ ജനിച്ചു-അവൾ മരിച്ചുപോവുകയും ചെയ്തു. കൂടെച്ചെല്ലാൻ അവൾ എന്നെയും വിളിച്ചിരുന്നു. ഇന്നവൾ ജീവിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ എന്റെ ജീവിതത്തിന്‌ അതെന്തെങ്കിലും അർത്ഥം നല്കിയേനെ. രണ്ടാമത്തെ മരുമകൾ എന്നെ നിലയിൽ നിന്ന് ഞാനൊരു അമ്മയാകുമായിരുന്നു. ഒരേയൊരു കുഞ്ഞിന്റെ അമ്മയാണെങ്കിലും എനിക്കീ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ മുഴുവൻ അമ്മയാകാമായിരുന്നു. അമ്മയാകുന്നതിന്റെ ദുഃഖമാണ്‌ എനിക്കു കിട്ടിയത്, അതിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യമല്ല.

അകത്തെ മുറികളിലേക്കു കടന്നുവന്ന ഇംഗ്ലീഷ് ഡോക്ടറുടെ മുഖത്തെ അത്ഭുതം ഞാനോർക്കുന്നു. പ്രസവമുറി കണ്ടപ്പോൾ ഡോക്ടർക്കാകെ വെറി പിടിച്ചു; അയാൾ എല്ലാവരെയും കണക്കിനു പറഞ്ഞു. വീട്ടിനു മുന്നിൽ ചെറിയൊരു പൂന്തോട്ടമുണ്ട്; പുറത്തെ മുറികൾ വേണ്ടതെല്ലാം കൊണ്ടൊരുക്കിയതുമാണ്‌. ഉള്ളിലെ മുറികൾ നേരേ മറിച്ച്, ഒരു പരവതാനിയുടെ മറുവശം പോലെയാണ്‌: ഒരു ചേലുമില്ല, ഭംഗിയുമില്ല. വിളക്കുകൾ മുനിഞ്ഞുകത്തുകയാവും, കാറ്റു വരുന്നത് കള്ളനെപ്പോലെയായിരിക്കും, ചപ്പുചവറുകൾ കൂടിക്കിടക്കുന്നുണ്ടായിരിക്കും. ചുമരുകളിലെ പാടുകൾ മായ്ച്ചാലും മായാതെ കിടക്കും. എന്നാൽ ഡോക്ടർക്ക് ഒരു കാര്യത്തിൽ തെറ്റു പറ്റി: ഈ അവഗണന ഞങ്ങളെ സങ്കടപ്പെടുത്തുമെന്നാണ്‌ അയാൾ കരുതിയത്. അതല്ല വാസ്തവം; അവഗണന ചാരക്കൂന പോലെയാണ്‌- പുറത്തറിയാത്ത ചൂടുമായി ഒരു കനൽത്തരി അതിനുള്ളിൽ പുതഞ്ഞുകിടപ്പുണ്ടായിരിക്കും. ആത്മാഭിമാനം ഇല്ലാതായിക്കഴിഞ്ഞാൽ തന്നോടു കാണിക്കുന്ന അവഗണനയിൽ അനീതി തോന്നാതെയാകും. അപ്പോൾപ്പിന്നെ സങ്കടവുമില്ല. അതുകൊണ്ടാണ്‌ സങ്കടം വരുന്നത് നാണക്കേടായി സ്ത്രീകൾക്കു തോന്നുന്നത്. അതിനാൽ എനിക്കു പറയാനുള്ളത് ഇതാണ്‌: സ്ത്രീ യാതന അനുഭവിക്കണം എന്ന വിധത്തിലാണ്‌ നിങ്ങളുടെ വ്യവസ്ഥിതി ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നതെങ്കിൽ അവരോട് അവഗണനയോടെ പെരുമാറുന്നതായിരിക്കും ഭേദം; ശ്രദ്ധയും സ്നേഹവുമൊക്കെ കൊടുത്താൽ അവരുടെ യാതന കൂടുകയേയുള്ളു.

നിങ്ങൾക്കെന്നോടുള്ള പെരുമാറ്റം എങ്ങനെയായിരുന്നാലും എന്റെ സങ്കടങ്ങൾ എന്റെ മനസ്സിൽ പോലും വന്നിരുന്നില്ല. ഞാൻ പ്രസവിക്കാൻ കിടക്കുമ്പോൾ മരണം വന്ന് എന്റെ തലയ്ക്കൽ നിന്നിരുന്നു; എനിക്കൊരു പേടിയും തോന്നിയില്ല. മരണത്തെ പേടിക്കാനും മാത്രം ഞങ്ങൾക്കൊരു ജീവിതമുണ്ടായിരുന്നോ? സ്നേഹവും കരുതലും കൊണ്ട് ജീവിതബന്ധങ്ങൾ മുറുക്കിക്കെട്ടിയവർക്കേ മരണത്തിനു മുന്നിൽ ചൂളിപ്പിടിച്ചുനില്ക്കേണ്ടിവരുന്നുള്ളു. ആ ദിവസം യമദേവൻ എന്റെ ഹൃദയത്തിൽ പിടിച്ചുവലിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ ഇളകിയ മണ്ണിൽ നിന്നൊരു പിടി പുല്ലു പോലെ വേരോടെ ഞാൻ ഞാൻ പറിഞ്ഞുപോകുമായിരുന്നു. ഞങ്ങൾക്ക് മരിക്കാൻ നാണക്കേടാണ്‌- മരണം അത്ര അനായാസമാണ്‌ ഞങ്ങൾക്ക്.

എന്റെ മകൾ ഒരു സാന്ധ്യനക്ഷത്രം പോലെ ഒരു നിമിഷത്തേക്ക് ഒന്നു മിന്നിനിന്നിട്ട് പിന്നെ അസ്തമിച്ചുകളഞ്ഞു. ഞാൻ വീട്ടുജോലികളിലേക്കും എന്റെ പശുക്കളിലേക്കും തിരിച്ചുപോയി. ഞാൻ നിത്യവും ചെയ്യുന്ന ചടങ്ങുകളിലൂടെ എന്റെ ജീവിതം പതിയെപ്പതിയെ അവസാനിക്കുമായിരുന്നു. എങ്കിൽ എനിക്കിന്ന് ഈ കത്തെഴുതേണ്ടിയും വരുമായിരുന്നില്ല. പക്ഷേ കാറ്റത്തൊരു വിത്തു പാറിവരുന്നു, വീടിന്റെ മട്ടുപ്പാവിൽ വീണടിയുന്നു, അവിടെ ഒരാൽമരത്തിന്റെ തൈ വേരുപിടിക്കുന്നു. ഒടുവിൽ തൈ വളർന്നുവളർന്ന് വീടിന്റെ ഇഷ്ടികക്കെട്ടിനെ തകർക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. എന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ സുദൃഢമായ ഘടനയിൽ എവിടുന്നെന്നറിയാതെ ജീവന്റെ ഒരു തീപ്പൊരി വന്നുവീണു- പിന്നെ വിള്ളലുകൾ കണ്ടുതുടങ്ങി.

ദീദിയുടെ അനിയത്തി ബിന്ദു വിധവയായ അമ്മയുടെ മരണശേഷം ബന്ധുക്കളുടെ മോശം പെരുമാറ്റം സഹിക്കാൻ കഴിയാതെ അങ്ങയുടെ വീട്ടിൽ അഭയം തേടിവന്നു. അന്ന് നിങ്ങളുടെയെല്ലാം മനസ്സിൽ ഇതായിരുന്നു: ഈ ശല്യമെന്തിന്‌ നമ്മുടെ പടിക്കൽ വന്നു? എന്നാൽ എന്റെ ശപിക്കപ്പെട്ട പ്രകൃതം കാരണം എന്റെ ചിന്ത തിരിച്ചായിരുന്നു. നിങ്ങൾക്കെല്ലാം അവളോടു കോപമായിരുന്നപ്പോൾ എന്റെ ഹൃദയം അവളുടെ കൂടെയായിരുന്നു. മറ്റൊരു വീട്ടിൽ ക്ഷണിക്കാതെ ചെന്ന് അഭയം തേടുക- അതെന്തുമാത്രം അപമാനമാണെന്ന് അങ്ങയ്ക്കറിയാമോ? അങ്ങനെയൊരവസ്ഥ സ്വീകരിക്കേണ്ടിവന്ന ഒരാളെ നമുക്കു തള്ളിപ്പുറത്താക്കാമോ?

മൂത്ത നാത്തുന്റെ അവസ്ഥ അപ്പോഴാണ്‌ ഞാൻ കണ്ടത്. അങ്ങേയറ്റത്തെ ഹൃദയാലുത്വം കൊണ്ടാണ്‌ ദീദി തന്റെ അനിയത്തിയെ വീട്ടിൽ പാർപ്പിച്ചത്. എന്നാൽ തന്റെ ഭർത്താവിന്റെ നീരസം മനസ്സിലായ ഉടനേ തനിക്കും ബിന്ദു വല്ലാത്തൊരു ഭാരമാണെന്നും അവളെ പുറത്താക്കിയാൽ തനിക്കും വലിയ ആശ്വാസമായിരിക്കുമെന്നും അവർ നടിക്കാൻ തുടങ്ങി. തന്റെ അനാഥയായ സഹോദരിയോട് സ്നേഹം തുറന്നു പ്രകടിപ്പിക്കാൻ അവർക്കു പേടിയായിരുന്നു. ഭർത്താവിന്റെ അടിമയായിരുന്നു അവർ.

അവർ ഉള്ളിൽ എന്തുമാത്രം സംഘർഷം അനുഭവിക്കുന്നുണ്ടാവും എന്നോർത്ത് ഞാൻ ഉത്കണ്ഠപ്പെട്ടു. ബിന്ദുവിന്‌ എത്ര മോശം ആഹാരവും വസ്ത്രവുമാണ്‌ താൻ കൊടുക്കുന്നതെന്ന് മറ്റുള്ളവർ കാണണമെന്ന് അവർക്കുണ്ടായിരുന്നു. വെറുമൊരു വീട്ടുവേലക്കാരിയെപ്പോലെ അവളെക്കൊണ്ടു ജോലി ചെയ്യിക്കുന്നതു കണ്ടപ്പോൾ എനിക്കു സങ്കടം മാത്രമല്ല, വല്ലാത്ത നാണക്കേടും തോന്നി. ജോലി ചെയ്യാൻ കാശുചെലവില്ലാതെ ഒരാളെക്കിട്ടിയെന്ന് വീട്ടുകാരെ മുഴുവൻ ബോധിപ്പിക്കാനുള്ള വ്യഗ്രതയായിരുന്നു ദീദിക്ക്.

ദീദിയുടെ അച്ഛന്റെ കുടുംബത്തിന്‌ തറവാട്ടുപാരമ്പര്യമല്ലാതെ കാര്യമായി ഒന്നും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല: പണമില്ല, മകൾക്കു സൗന്ദര്യവുമില്ല. അവർ അങ്ങയുടെ അച്ഛന്റെ കാല്ക്കൽ വീഴുകതന്നെയായിരുന്നു, ദീദിയെ അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിലേക്കെടുക്കാൻ യാചിക്കുകയായിരുന്നു- അതെല്ലാം അങ്ങയ്ക്കറിവുള്ളതാണല്ലോ. തന്റെ വിവാഹം അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിന്‌ എത്ര വലിയൊരു അപമാനമാണെന്ന് ദീദിക്കു തന്നെ അറിയാം. അതുകൊണ്ടാണ്‌ കഴിയുന്നത്ര ഉൾവലിയാൻ, ഒന്നിലും കയറി ഇടപെടാതിരിക്കാൻ അവർ നോക്കുന്നത്; ഈ വീട്ടിൽ വളരെക്കുറച്ചിടമേ അവർക്കു വേണ്ടൂ.

പക്ഷേ അവരുടെ അനുകരണീയമായ മാതൃക എനിക്കു വലിയ ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടാക്കി. അവർ ചെയ്തതുപോലെ സ്വയം ചെറുതാകാൻ എനിക്കു കഴിഞ്ഞില്ല. നല്ലതെന്തെങ്കിലും കണ്ടാൽ അതു നല്ലതാണെന്നു ഞാൻ പറയും: അതാണെന്റെ പ്രകൃതം. ആരെയെങ്കിലും പ്രീതിപ്പെടുത്താൻ മറിച്ചുപറയുന്നത് എന്റെ ശീലമല്ല. അതങ്ങയ്ക്കു തന്നെ നന്നായിട്ടറിയാവുന്നതാണല്ലോ.

ബിന്ദുവിനെ ഞാൻ എന്റെ മുറിയിൽ താമസിപ്പിച്ചു. ബിന്ദു ഒരു പാവം പെണ്ണാണെന്നും ഞാൻ അവളെ ഓരോന്നു പറഞ്ഞ് തിരിപ്പിക്കാൻ നോക്കുകയാണെന്നും ദീദി പറഞ്ഞുനടന്നു. എന്റെ പ്രവൃത്തികൾ കുടുംബത്തെയാകെ അപകടത്തിൽ കൊണ്ടു ചാടിക്കുമെന്നായിരുന്നു അവരുടെ പരാതി. എന്നാൽ ഉള്ളിന്റെയുള്ളിൽ അവർക്കെന്തുമാത്രം ആശ്വാസം തോന്നുന്നുണ്ടാവുമെന്ന് എനിക്കു നന്നായിട്ടറിയാമായിരുന്നു. ഇപ്പോൾ ഉത്തരവാദിത്വം എന്റേതായല്ലോ. തനിക്ക് തന്റെ അനിയത്തിയോടു കാണിക്കാൻ പറ്റാത്ത സ്നേഹം ഞാൻ കാണിക്കുന്നതു കാണുമ്പോൾ അവരുടെ ഹൃദയഭാരം കുറയുകയായിരുന്നു.

ബിന്ദുവിന്റെ പ്രായം ദീദി എപ്പോഴും രണ്ടോ മൂന്നോ കൊല്ലം കുറച്ചേ പറയാറുള്ളു; എന്നാലും അവൾക്ക് പതിന്നാലെങ്കിലും ആയിക്കാണും എന്നു പറയുന്നതിൽ തെറ്റില്ലെന്നു തോന്നുന്നു. അവളെ കാണാൻ ഒരു ഭംഗിയുമില്ലെന്ന് അങ്ങയ്ക്കറിയാമല്ലോ. അവൾ തറയിൽ വീണ്‌ നെറ്റി പൊട്ടിച്ചാൽ ആളുകൾ ആദ്യം തറയ്ക്കെന്തെങ്കിലും പറ്റിയോ എന്നായിരിക്കും നോക്കുക. അച്ഛനും അമ്മയും മരിച്ചതിനാൽ അവളുടെ വിവാഹത്തിന്റെ കാര്യം നോക്കാൻ ആരുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. പിന്നെ, ഇത്രയും അനാകർഷകയായ ഒരു പെണ്ണിന്റെ വിവാഹം നടത്തിക്കൊടുക്കാനും മാത്രം സ്വഭാവഗുണമുള്ള ആരാണുള്ളത്?

വലിയ പേടിയോടെയാണ്‌ ബിന്ദു എന്റെ മുറിയിലേക്കു വന്നത്. എന്നെ തൊടുന്നത് എനിക്കനിഷ്ടമാകുമോ എന്ന് അവൾ പേടിച്ചു. ഈ വലിയ ലോകത്തു വന്നുജനിക്കാൻ തനിക്ക് ഒരവകാശവുമില്ല എന്ന മട്ടായിരുന്നു അവൾക്ക്. അതിനാൽ അവൾ ആരുടെയും മുഖത്തു നോക്കിയിരുന്നില്ല; തല താഴ്ത്തിപ്പിടിച്ചാണ്‌ അവൾ കടന്നുപോയിരുന്നത്. ആവശ്യമില്ലാത്ത സാധനങ്ങൾ കൊണ്ടുതള്ളുന്ന ഒരു മൂലയാണ്‌ അച്ഛന്റെ വീട്ടിൽ അവൾക്കു താമസിക്കാൻ കിട്ടിയത്. വേണ്ടാത്ത വസ്തുക്കൾ എവിടെയെങ്കിലുമൊക്കെ കൂടിക്കിടക്കും; ആളുകൾക്ക് അതോർമ്മതന്നെയുണ്ടാവില്ല. എന്നാൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ട ഒരു മനുഷ്യജീവിയെ ആർക്കും വേണ്ടെന്നു മാത്രമല്ല, അവൾ അവിടെ ഉള്ള കാലത്തോളം അവളെ ഓർമ്മയിൽ നിന്നു കളയാനും പറ്റില്ല. തൊഴുത്തിൽ പോലും അവൾക്കൊരിടം കിട്ടില്ല.

അതിനാൽ ബിന്ദുവിനെ ഞാൻ എന്റെ മുറിയിലേക്കു ക്ഷണിച്ചപ്പോൾ അവൾ പേടികൊണ്ടു വിറയ്ക്കാൻ തുടങ്ങി. അവളുടെ പേടി കണ്ടപ്പോൾ എനിക്കു വല്ലാത്ത വിഷമം തോന്നി. എന്റെ മുറിയിൽ അവൾക്കും അല്പമൊരിടം ഉണ്ടാവുമെന്ന് ഞാൻ അവളെ സാവധാനം പറഞ്ഞു മനസ്സിലാക്കി.

എന്നാൽ എന്റെ മുറി എന്റേതു മാത്രമായിരുന്നില്ല. അതിനാൽ എന്റെ ദൗത്യം അത്ര എളുപ്പവുമായിരുന്നില്ല. അവൾ എന്റെ കൂടെ താമസമാക്കി നാലഞ്ചു ദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ അവളുടെ ദേഹത്ത് ചുവന്ന നിറത്തിൽ ചില തിണർപ്പുകൾ കണ്ടുതുടങ്ങി. അത് വിയർപ്പുകുരുവോ അങ്ങനെയെന്തെങ്കിലുമോ ആയിരിക്കാം; എന്നാൽ അത് വസൂരിയാണെന്ന് നിങ്ങളെല്ലാവരും കൂടി നിശ്ചയിച്ചു; കാരണം, ബിന്ദുവിനാണല്ലോ അതു വന്നിരിക്കുന്നത്. ഒരു നാട്ടുവൈദ്യൻ വന്ന് അവളെ പരിശോധിച്ചിട്ട് നാലഞ്ചു ദിവസം കഴിഞ്ഞാലേ എന്തെങ്കിലും പറയാൻ പറ്റുള്ളു എന്നു വിധിച്ചു. എന്നാൽ അത്രയും ദിവസം കാത്തിരിക്കാൻ ആർക്കാണു ക്ഷമ? തന്റെ രോഗത്തെ ഓർത്തുള്ള നാണക്കേടു കൊണ്ടുതന്നെ ബിന്ദു അർദ്ധപ്രാണയായിരുന്നു. അതിനി വസൂരി ആയാലും ഞാൻ കണക്കാക്കുന്നില്ല, ഞാൻ പറഞ്ഞു. അവളുടെയൊപ്പം ഞാനിരുന്നോളാം, വേറേയാരും ഒന്നും ചെയ്യേണ്ടിവരില്ല. ഇതു കേട്ടയുടനേ നിങ്ങളെല്ലാവരും എത്ര ദേഷ്യത്തോടെയാണ്‌ എന്നെ നോക്കിയത്! നിങ്ങളെന്നെ ദേഹോപദ്രവം ചെയ്യുമെന്നുപോലും ഞാൻ ഭയന്നു. ദീദി വല്ലാത്ത അറപ്പു കാണിച്ചുകൊണ്ട് (അത് എല്ലാവരെയും കാണിക്കാൻ വേണ്ടിയായിരുന്നു) ബിന്ദുവിനെ ആശുപത്രിയിലേക്കയക്കാമെന്നു നിർദ്ദേശിച്ചു. എന്നാൽ അതിന്റെ ആവശ്യം വേണ്ടിവന്നില്ല. ബിന്ദുവിന്റെ ദേഹത്തെ തിണർപ്പുകൾ പെട്ടെന്ന് പൂർണ്ണമായി മാറി. അതുപക്ഷേ, എല്ലാവർക്കും കൂടുതൽ ഉത്കണ്ഠയാണുണ്ടാക്കിയത്. വസൂരി തന്നെയാണ്‌, അതിപ്പോൾ ഉള്ളിലേക്കിറങ്ങിയതാണെന്നായി നിങ്ങൾ. എന്തായാലും ബിന്ദുവിനാണല്ലോ അത് വന്നിരിക്കുന്നത്!

അവഗണിക്കപ്പെട്ടും സ്നേഹം കിട്ടാതെയും വളരുന്നതുകൊണ്ട് ഒരു ഗുണമുണ്ട്: ശരീരത്തിനു പ്രായമേശുന്നില്ല, അത് ചിരഞ്ജീവിയാവുകയാണ്‌. രോഗം വന്നാലും തങ്ങുന്നില്ല; മരണത്തിലേക്കുള്ള രാജപാതകൾ അടഞ്ഞുപോവുകയാണ്‌. രോഗം അവളെ നോക്കി ഒന്നു കൊഞ്ഞനം കാണിച്ചിട്ട് മടങ്ങിപ്പോവുകയായിരുന്നു. പക്ഷേ ഒരു കാര്യം എനിക്കു വ്യക്തമായി: ലോകത്തെ ഏറ്റവും നികൃഷ്ടരായവരെ സഹായിക്കാൻ നോക്കുക ഏറ്റവും ദുഷ്കരമായ കാര്യമാണ്‌. കൂടുതൽ സഹായം വേണ്ടവർക്ക് അതു കിട്ടാനുള്ള തടസ്സങ്ങളും അത്ര കൂടുതലായിരിക്കും.

ബിന്ദുവിന്‌ എന്നോടുള്ള പേടി കുറഞ്ഞുവന്നതോടെ മറ്റൊരു പ്രശ്നം ഉടലെടുത്തു. എനിക്കു പേടി തോന്നുന്നത്ര അളവിൽ അവൾ എന്നെ ഇഷ്ടപ്പെടാൻ തുടങ്ങി. സ്നേഹത്തിന്റെ ഇത്രയും മൂർത്തമായ ഒരു രൂപം എന്റെ ജീവിതത്തിൽ ഞാൻ ഇന്നുവരെ കണ്ടിട്ടില്ല. ശരിയാണ്‌, ഉത്കടമായ സ്നേഹത്തെക്കുറിച്ച് പുസ്തകങ്ങളിൽ ഞാൻ വായിച്ചിട്ടുണ്ട്; അതുപക്ഷേ, ആണും പെണ്ണും തമ്മിലുള്ളതായിരുന്നു. എനിക്കു സൗന്ദര്യമുണ്ടെന്നോർക്കാനുള്ള അവസരം കുറേ വർഷങ്ങളായി എനിക്കുണ്ടായിട്ടില്ല; ആ വിസ്മൃതസൗന്ദര്യമാണ്‌ ഇപ്പോൾ അനാകർഷകയായ ഈ പെൺകുട്ടിയുടെ ആരാധനയ്ക്കു പാത്രമായിരിക്കുന്നത്. അവൾ എന്നെ ഇങ്ങനെ ഉറ്റുനോക്കി ഇരിക്കും; എന്നിട്ടു പരയും, “ദീദീ, ദീദിയുടെ ഈ മുഖം ഞാനല്ലാതെ ആരും കണ്ടിട്ടില്ല.” ഞാൻ സ്വയം മുടി പിന്നിയാൽ അവളുടെ മുഖം വാടും. എന്റെ മുടിയിൽ തൊടാനും പലരീതിയിൽ പിന്നിയിടാനും അവൾക്കു വലിയ ഇഷ്ടമായിരുന്നു. വല്ലപ്പോഴും പുറത്തുപോകാനല്ലാതെ എനിക്ക് ഉടുത്തൊരുങ്ങേണ്ട ആവശ്യം വരാറില്ല. എന്നാൽ ബിന്ദു എന്നും എന്നെ ഓരോരോ വേഷം ധരിപ്പിക്കും, ആഭരണങ്ങൾ മാറ്റിമാറ്റിയിടും. അവൾ എന്റെ ആകർഷണവലയത്തിൽ പെട്ടപോലെയായിരുന്നു.

വീട്ടുമുറ്റത്ത് ഒരിഞ്ചു സ്ഥലം പോലും ഒഴിഞ്ഞുകിടപ്പില്ലെന്ന് അങ്ങയ്ക്കറിയാമല്ലോ. എന്നാലും വലതുഭാഗത്തെ ചുമരിനോടു ചേർന്ന്, ഓവുചാലിനടുത്തായി, ഒരു മാംഗോസ്റ്റീൻ മരം എങ്ങനെയോ വേരു പിടിച്ചിരുന്നു. അതിൽ തളിരിലകൾ ചുവന്നുതുടുത്തുനില്ക്കുന്നതു കണ്ടാൽ എനിക്കറിയാം, വസന്തകാലമായിരിക്കുന്നുവെന്ന്. സ്നേഹമറിയാത്ത ആ പെൺകുട്ടിയുടെ മുഖം തുടുത്തുകണ്ട ദിവസം എനിക്കു മനസ്സിലായി, അവളുടെ ഹൃദയത്തെയും വസന്തത്തിന്റെ ഇളംതെന്നൽ തഴുകിപ്പോയിരിക്കുന്നുവെന്ന്. അതുപക്ഷേ, ഒരു വിദൂരസ്വർഗ്ഗത്തു നിന്നു വീശിവന്നതായിരുന്നു, ഏതെങ്കിലും ഇടത്തെരുവിന്റെ മൂലയിൽ നിന്നല്ല.

ബിന്ദുവിന്റെ സ്നേഹത്തിന്റെ തീക്ഷ്ണത ചിലപ്പോഴൊക്കെ എനിക്കസഹ്യമായിത്തോന്നിയിരുന്നു. ഇടയ്ക്കൊക്കെ ഞാനവളോടു തട്ടിക്കയറിയിരുന്നുവെന്നും സമ്മതിക്കുന്നു. എന്നാൽ അവളുടെ സ്നേഹത്തിലൂടെ ഞാൻ ഇതുവരെ കാണാത്ത എന്റെ മറ്റൊരു വശം ഞാൻ കാണാൻ തുടങ്ങി; അതെന്റെ യഥാർത്ഥസത്തയായിരുന്നു, സ്വതന്ത്രസത്തയായിരുന്നു.

ഇതേ സമയം, ബിന്ദുവിനെപ്പോലുള്ള ഒരു പെൺകുട്ടിയോട് ഞാൻ കാണിക്കുന്ന കരുതലും സ്നേഹവും ഔചിത്യത്തിന്റെ അതിരുകൾ കടക്കുന്നതായി നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും തോന്നലുണ്ടായി. അതിന്റെ പേരിലുള്ള ശാസനകൾക്കും വഴക്കുകൾക്കും ഒട്ടും കുറവുണ്ടായില്ല. ഒരിക്കൽ എന്റെയൊരു കൈവള കാണാതായപ്പോൾ അതിൽ ബിന്ദുവിനെ സംശയിക്കാൻ അങ്ങയ്ക്ക് ഒരു ലജ്ജയും തോന്നിയില്ല. സ്വദേശിപ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ കാലത്ത് പോലീസുകാർ വീടുകൾ കയറിയിറങ്ങി പരിശോധിക്കുമ്പോൾ ബിന്ദു അവർക്കു വേണ്ടി ചാരപ്പണി നടത്തുകയാണെന്ന് എത്ര പെട്ടെന്നാണ്‌ അങ്ങ് നിഗമനത്തിലെത്തിയത്! അതിന്‌ മറ്റൊരു തെളിവും വേണ്ട: അവൾ ബിന്ദുവാണല്ലോ.

അവൾക്കു വേണ്ടി എത്ര ചെറിയ ഒരു കാര്യം ചെയ്യുന്നതിനു പോലും അങ്ങയുടെ വീട്ടിലെ വേലക്കാരികൾക്ക് വൈമനസ്യമായിരുന്നു. അതിനാൽ ബിന്ദുവിനു വേണ്ടി ഞാൻ തന്നെ ശമ്പളം കൊടുത്ത് ഒരു വേലക്കാരിയെ ഏർപ്പാടാക്കി. നിങ്ങൾക്കാർക്കും അതിഷ്ടമായില്ല. അവൾക്കു ഞാൻ എടുത്തുകൊടുക്കുന്ന തുണികൾ കണ്ടപ്പോൾ അങ്ങയ്ക്കു ദേഷ്യമായി; എനിക്കു ചെലവിനു തരാറുള്ള തുക പോലും അങ്ങു വെട്ടിക്കുറച്ചു. പിറ്റേന്നു മുതൽ ഞാൻ വില കുറഞ്ഞ പരുക്കൻ കോട്ടൺ സാരി ഉടുക്കാൻ തുടങ്ങി. ഉച്ചഭക്ഷണം കഴിഞ്ഞ് വേലക്കാരി പ്ലേറ്റെടുക്കാൻ വന്നപ്പോൾ ഞാൻ വേണ്ടെന്നു പറഞ്ഞു. മിച്ചം വന്ന ചോറ്‌ പശുക്കുട്ടിക്കു കൊടുത്തിട്ട് മുറ്റത്തെ ടാപ്പിൽ നിന്നു വെള്ളമെടുത്ത് ഞാൻ തന്നെ പ്ലേറ്റു കഴുകിവച്ചു. ആ കാഴ്ച അങ്ങയ്ക്കു ഹിതകരമായിരുന്നില്ല. കാര്യങ്ങൾ നടന്നുപോകുന്നതിന്‌ എന്റെ സന്തോഷം പ്രശ്നമല്ല, എന്നാൽ നിങ്ങളുടെയൊക്കെ സന്തോഷം ഉണ്ടായാലേ അതൊക്കെ നടക്കൂ എന്ന പാഠം പഠിക്കാനുള്ള ഭാഗ്യം എനിക്കുണ്ടായില്ല.

വീട്ടുകാരുടെ ദേഷ്യം കൂടിവരുന്ന തോതിൽ ബിന്ദുവിന്റെ പ്രായവും കൂടിവരികയായിരുന്നു. വളരെ സ്വാഭാവികമായ ആ വളർച്ച നിങ്ങളെയെല്ലാം വളരെ അസ്വാഭാവികമായ അളവിൽ ഇളക്കിമറിച്ചു. ഒരു കാര്യം എന്നെ വല്ലാതെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തി: എന്തുകൊണ്ട് നിങ്ങൾ അവളെ വീട്ടിൽ നിന്നിറക്കിവിട്ടില്ല? അതിന്റെ കാര്യം ഇപ്പോഴെനിക്കു മനസ്സിലാകുന്നുണ്ട്: ഉള്ളിന്റെയുള്ളിൽ നിങ്ങൾക്കെല്ലാം എന്നെ പേടിയായിരുന്നു. ദൈവം എനിക്കു നല്കിയ ബുദ്ധിയോട് ഉള്ളിന്റെയുള്ളിൽ നിങ്ങൾക്കെല്ലാം ബഹുമാനമായിരുന്നു.

അവളെ ഇറക്കിവിടാൻ തങ്ങൾക്കു കഴിവില്ലെന്നു വന്നപ്പോൾ അവർ മറ്റൊരു പരിഹാരം കണ്ടെത്തി- ബിന്ദുവിനെ വിവാഹം ചെയ്തയക്കുക. അങ്ങനെ അവൾക്കു വേണ്ടി ഒരു വരനേയും കണ്ടെത്തി. ദീദി പറഞ്ഞു, “സമാധാനമായി! കാളീ മാ വീടിന്റെ മാനം കാത്തു!”

വരൻ എങ്ങനെയുള്ളയാളാണെന്ന് എനിക്കറിയില്ലായിരുന്നു. എല്ലാം കൊണ്ടും അവൾക്കു ചേരുമെന്ന് എല്ലാവരും പറഞ്ഞു. ബിന്ദു എന്റെ കാല്ക്കൽ വന്നിരുന്നു കരഞ്ഞു, “ദീദീ, എന്തിനാണെന്നെ കല്യാണം കഴിപ്പിക്കുന്നത്?”

ഞാൻ അവളെ പറഞ്ഞു ബോദ്ധ്യപ്പെടുത്താൻ ശ്രമിച്ചു. “ബിന്ദൂ, എന്തിനാ പേടിക്കുന്നത്? നിന്നെ കെട്ടാൻ പോകുന്നയാൾ നല്ലയാളാണെന്നാണ്‌ ഞാൻ കേട്ടത്.”

ബിന്ദു പറഞ്ഞു, “പക്ഷേ അയാൾ നല്ലയാളാണെങ്കിൽ എന്നെ ഇഷ്ടപ്പെടാൻ എനിക്കെന്താണുള്ളത്?”

വരന്റെ ആളുകൾക്ക് ബിന്ദുവിനെ കാണണമെന്നുതന്നെ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ദീദിയ്ക്ക് അതു വലിയ ആശ്വാസമായി.

എന്നാൽ ബിന്ദു രാത്രിയും പകലും കരച്ചിൽ തന്നെയായിരുന്നു. അവൾ എന്തുമാത്രം വിഷമം അനുഭവിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് എനിക്കറിയാമായിരുന്നു. വീട്ടിൽ അവൾക്കു വേണ്ടി കുറേ യുദ്ധങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അവളുടെ വിവാഹം നടത്തരുതെന്നു പറയാനുള്ള ധൈര്യം എനിക്കുണ്ടായില്ല. അതു പറയാൻ എന്തവകാശമാണ്‌ എനിക്കുള്ളത്? ഞാൻ മരിച്ചുപോയാൽ അവളുടെ കാര്യം എന്തായിരിക്കും?

ഒന്നാമതേ, അവളൊരു പെണ്ണാണ്‌, അതിന്റെ കൂടെ തൊലി കറുത്തവളും. എങ്ങനെയുള്ള വീട്ടിലേക്കാണ്‌ അവൾ പോകുന്നത്, അവിടെ അവളുടെ അവസ്ഥ എന്തായിരിക്കും – അക്കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ചു ചിന്തിക്കാതിരിക്കുന്നതാവും ഭേദം. അങ്ങനെയുള്ള ചിന്തകളിലേക്കു മനസ്സു തിരിയുമ്പോൾ എന്റെ ഹൃദയം പിടയ്ക്കാൻ തുടങ്ങും.

ബിന്ദു പറഞ്ഞു, “ദീദീ, കല്യാണത്തിനിനി അഞ്ചു ദിവസമേയുള്ളു. അതിനുള്ളിൽ ഞാൻ മരിക്കില്ലേ?”

ഞാൻ അവളെ നല്ലവണ്ണം ശാസിച്ചു. എന്നാൽ ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ അവൾക്കു മരണം സംഭവിച്ചാൽ എന്റെ മനസ്സിനു സമാധാനമായിരിക്കുമെന്ന് ദൈവത്തിനറിയാം.

വിവാഹത്തിന്റന്നു കാലത്ത് ബിന്ദു അവളുടെ ചേച്ചിയോടു ചെന്നപേക്ഷിച്ചു, “ചേച്ചീ, ഞാൻ ഇവിടുത്തെ തൊഴുത്തിൽ കിടന്നോളാം, പറയുന്നതെന്തും ചെയ്തോളാം, എന്നെ ഇങ്ങനെ ഒഴിവാക്കരുതേ.”

ദീദി കണ്ണു തുടയ്ക്കുന്നത് ഈയടുത്തകാലത്തു പലപ്പോഴും ഞാൻ കാണാറുണ്ട്. ഇപ്പോഴും അവരുടെ കണ്ണു നിറഞ്ഞൊഴുകി. എന്നാൽ ഹൃദയം മാത്രം കൊണ്ടായില്ലല്ലോ; ശാസ്ത്രം നോക്കേണ്ടേ. അവർ പറഞ്ഞു, “ബിന്ദൂ, എനിക്കറിയാം മോളേ, ഒരു പെണ്ണിന്‌ ഭർത്താവാണ്‌ അവളുടെ വിധി, അവളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം, അവളുടെ എല്ലാം. ദുഃഖമാണ്‌ നിന്റെ തലയിലെഴുത്തെങ്കിൽ അതാർക്കും മായ്ക്കാനും പറ്റില്ല.”

സന്ദേശം വ്യക്തമായിരുന്നു: മറ്റൊരു വഴി ഇല്ല. ബിന്ദുവിന്‌ വിവാഹം കഴിക്കാതെ പറ്റില്ല. പിന്നെ നടക്കാനുള്ളത് നടക്കാനുള്ളപോലെ നടക്കും.

വിവാഹം നമ്മുടെ വീട്ടിൽ വച്ചു നടത്തണമെന്ന് എനിക്കുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാൽ വരന്റെ വീട്ടിൽ വച്ചു മതിയെന്ന് നിങ്ങളെല്ലാവരും നിർബ്ബന്ധം പിടിച്ചു; ആ കുടുംബത്തിൽ അങ്ങനെയാണത്രെ.

എനിക്കു പക്ഷേ, കാര്യം മനസ്സിലായി. ബിന്ദുവിന്റെ വിവാഹത്തിനു വേണ്ടി പണം ചിലവാകുന്നത് നിങ്ങളുടെ കുടുംബദൈവങ്ങൾക്കു സഹിക്കില്ല. അതിനാൽ എനിക്കു മിണ്ടാതിരിക്കേണ്ടിവന്നു. എന്നാൽ നിങ്ങളാർക്കും അറിയാത്ത ഒരു കാര്യമുണ്ട്. എനിക്കു ദീദിയോടു പറയണമെന്നുണ്ടായിരുന്നു; പക്ഷേ അവർ പേടിച്ചു മരിച്ചുപോകും. ഞാൻ എന്റെ ആഭരണങ്ങളിൽ കുറച്ചെടുത്ത് ബിന്ദുവിനെ അണിയിച്ചു. ദീദി അതു തീർച്ചയായും കണ്ടിട്ടുണ്ടായിരിക്കണം; കണ്ടിട്ടും കണ്ട മട്ടു നടിക്കാത്തതായിരിക്കും. ദയവു ചെയ്ത് അതിനവരെ കുറ്റപ്പെടുത്തരുതേ.

ഇറങ്ങാൻ സമയത്ത് ബിന്ദു എന്നെ കെട്ടിപ്പിടിച്ചുകൊണ്ടു പറഞ്ഞു, “ദീദീ, എല്ലാവരും കൂടി എന്നെ വേണ്ടെന്നു വയ്ക്കുകയാണല്ലേ?”

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “ഇല്ല ബിന്ദൂ, നിനക്കെന്തു സംഭവിച്ചാലും ഞാൻ നിന്റെ കൂടെ ഉണ്ടായിരിക്കും.”

മൂന്നു ദിവസം കഴിഞ്ഞു. ഏതോ കുടിയാൻ വീട്ടിലേക്ക് ഒരാടിനെ തന്നിരുന്നു; ഞാനതിനെ നിങ്ങളുടെ ജഠരാഗ്നിയിൽ നിന്നു രക്ഷിച്ച് വീടിന്റെ താഴത്തെ നിലയിൽ കരി സൂക്ഷിക്കുന്ന ചായ്പിന്റെ മൂലയ്ക്കു കെട്ടിയിട്ടു വളർത്തുകയായിരുന്നു.കാലത്തുണർന്നാൽ ഞാൻ ആദ്യം ചെയ്യുക അതിനെന്തെങ്കിലും തീറ്റ കൊടുക്കുക എന്നതാണ്‌. ആദ്യം ഞാൻ വീട്ടിലെ വേലക്കാരെയാണ്‌ അതിനാശ്രയിച്ചിരുന്നത്; എന്നാൽ അതിനു തീറ്റ കൊടുക്കുന്നതിനേക്കാൾ അതിനെ തീറ്റയാക്കുന്നതിലാണ്‌ അവർക്കു കൂടുതൽ താല്പര്യമെന്ന് ഒന്നുരണ്ടു ദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ എനിക്കു മനസ്സിലായി. അന്നു കാലത്ത് ചായ്പിൽ ചെന്നപ്പോൾ ഞാൻ കാണുന്നത് ബിന്ദു ഒരു മൂലയ്ക്കു ചടഞ്ഞുകൂടി ഇരിക്കുന്നതാണ്‌. എന്നെ കണ്ടപ്പോൾ അവൾ ഓടിവന്ന് എന്റെ കാല്ക്കൽ വീണു കരയാൻ തുടങ്ങി.

ബിന്ദുവിന്റെ ഭർത്താവിനു ഭ്രാന്താണ്‌.

“സത്യമാണോ, ബിന്ദൂ?”

“ദീദിയോടു ഞാൻ കള്ളം പറയുമോ? അയാൾക്കു ഭ്രാന്താണ്‌. ഭർത്താവിന്റെ അച്ഛന്‌ ഈ വിവാഹത്തിനു സമ്മതമായിരുന്നില്ല; എന്നാൽ അയാൾക്കു ഭാര്യയെ കാലനെപ്പോലെ പേടിയാണ്‌. കല്യാണത്തിനു മുമ്പേ അയാൾ കാശിക്കു പോയി. മകനെ കല്യാണം കഴിപ്പിക്കണമെന്ന് എന്റെ അമ്മായിയമ്മയ്ക്കു നിർബ്ബന്ധമായിരുന്നു.”

ഞാൻ ആ കല്ക്കരിക്കൂനയ്ക്കു മുകളിൽ ഇരുന്നുപോയി. സ്ത്രീയ്ക്ക് സ്ത്രീയോടു കരുണയില്ല. “അവൾ പെണ്ണിൽ കവിഞ്ഞൊന്നുമല്ലല്ലോ? ചെറുക്കനു ഭ്രാന്താണെങ്കിലെന്താ, അവനൊരാണല്ലേ?” അതാണവരുടെ ന്യായം.

ബിന്ദുവിന്റെ ഭർത്താവിനെ കണ്ടാൽ ഭ്രാന്തുണ്ടെന്നു തോന്നില്ല. എന്നാൽ അങ്ങനെയിരിക്കെ അയാൾക്കു ഭ്രാന്തിളകും, അപ്പോൾ അയാളെ മുറിയിൽ പൂട്ടിയിടേണ്ടിവരും. കല്യണത്തിന്റന്നു രാത്രിയിൽ കുഴപ്പമൊന്നും ഉണ്ടായില്ല. എന്നാൽ പിറ്റേന്ന്, തലേന്നത്തെ തിരക്കും ഉറക്കമൊഴിച്ചിലുമൊക്കെക്കാരണമാവാം, അയാളുടെ മനസ്സാകെ ഇളകി. ബിന്ദു ഉച്ചയ്ക്ക് ഊണു കഴിക്കാൻ ഇരിക്കുകയായിരുന്നു; അയാൾ വന്ന് പിത്തളപ്പാത്രവും ചോറുമെല്ലാം കൂടിയെടുത്ത് മുറ്റത്തേക്കെറിഞ്ഞു. ബിന്ദു റാണി രാസമണിയാണെന്നൊരു ചിന്ത എങ്ങനെയോ അയാളുടെ തലയിൽ കടന്നുകൂടിയിരുന്നു; വേലക്കാരി സ്വർണ്ണത്തളിക ഒളിപ്പിച്ചുവച്ചിട്ട് തന്റെ പിത്തളപ്പാത്രത്തിൽ അവൾക്ക് ആഹാരം കൊടുത്തിരിക്കുകയാണ്‌! അതാണ്‌ അയാളുടെ കോപത്തിനു കാരണം! ബിന്ദുവിന്റെ പ്രാണൻ പാതി പോയി. മൂന്നാമത്തെ ദിവസം ഭർത്താവിന്റെ മുറിയിൽ ചെന്നുകിടക്കാൻ അമ്മായിയമ്മ കല്പിച്ചപ്പോൾ നെഞ്ചിനുള്ളിൽ അവളുടെ ഹൃദയം തണുത്തുറഞ്ഞു. ബിന്ദുവിന്റെ അമ്മായിയമ്മ ആളൊരു ഭയങ്കരിയായിരുന്നു; കോപം വന്നാൽ അവരുടെ മട്ടാകെ മാറും. അവർക്കും വട്ടായിരുന്നു; എന്നാൽ മുഴുവട്ടല്ലാത്തതിനാൽ അത്രയ്ക്കത് അപകടകാരിയുമായിരുന്നു. ബിന്ദുവിന്‌ ഭർത്താവിന്റെ മുറിയിലേക്കു പോകേണ്ടിവന്നു. അന്നു രാത്രിയിൽ അയാൾക്ക് വലിയ പ്രശ്നമൊന്നും ഉണ്ടായില്ല. എന്നാൽ പേടി കൊണ്ട് ബിന്ദു കല്ലുപോലെ മരവിച്ചുപോയി. രാത്രി കുറേ ആയി ഭർത്താവ് ഉറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞപ്പോൾ അവൾ അവിടെ നിന്നു രക്ഷപ്പെട്ടു. അതിനെക്കുറിച്ചു വിശദീകരിക്കണമെന്നില്ലല്ലോ.

ദേഷ്യവും വെറുപ്പും കൊണ്ട് ഞാൻ നിന്നെരിഞ്ഞു. ഞാൻ പറഞ്ഞു, “ഇങ്ങനെയൊരു ചതി വെച്ചു ചെയ്ത വിവാഹം വിവാഹമേയല്ല. ബിന്ദൂ, നീയിനി മുമ്പത്തെപ്പോലെ എന്റെകൂടെ നിന്നാൽ മതി. ആരാണ്‌ നിന്നെ ഇറക്കിവിടാൻ പോകുന്നതെന്നു കാണട്ടെ.”

നിങ്ങളെല്ലാം ഏകസ്വരത്തിൽ പറഞ്ഞു, “ബിന്ദു കള്ളം പറയുകയാണ്‌.”

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “അവൾ ജീവിതത്തിൽ ഇന്നേവരെ കള്ളം പറഞ്ഞിട്ടില്ല.”

നിങ്ങളെല്ലാവരും പറഞ്ഞു, “അതു നിനക്കെങ്ങനെ അറിയാം?”

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “അതിലെനിക്ക് ഒരു സംശയവുമില്ല.”

എല്ലാവരും കൂടി എന്നെ പേടിപ്പിക്കാൻ നോക്കി, “ഭർത്താവിന്റെ വീട്ടുകാർ പോലീസിൽ കേസു കൊടുത്താൽ നീ കുഴപ്പത്തിലാകും.”

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “ചതിയിലൂടെയല്ലേ അവർ ബിന്ദുവിനെ ഒരു ഭ്രാന്തനെക്കൊണ്ടു കെട്ടിച്ചത്? അത് കോടതി തള്ളിക്കളയുമോ?”

“അപ്പോൾ ഇതിന്റെ പേരിൽ ഞങ്ങളും കോടതി കയറേണ്ടി വരുമോ? ഞങ്ങളെന്തു പിഴച്ചു?” എന്നായി നിങ്ങൾ.

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “ഞാൻ എന്റെ സ്വർണ്ണം വിറ്റ് എന്നെക്കൊണ്ടു ചെയ്യാൻ കഴിയുന്നത് ചെയ്യാൻ പോകുന്നു.”

നിങ്ങൾ ചോദിച്ചു, “നീയപ്പോൾ വക്കീലിനെ കാണാൻ പോവുകയാണോ?”

അതിനെനിക്ക് മറുപടി ഇല്ലായിരുന്നു. നെറ്റിയിൽ കൈ കൊണ്ടടിക്കുകയല്ലാതെ മറ്റൊന്നും എനിക്കു ചെയ്യാനില്ല. ഇതിനിടെ ബിന്ദുവിന്റെ ഭർത്താവിന്റെ സഹോദരൻ വന്ന് പുറത്തുനിന്ന് ഒച്ചയുണ്ടാക്കാൻ തുടങ്ങി. താൻ പോലീസിനെ അറിയിക്കാൻ പോവുകയാണെന്ന് അയാൾ ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്നുണ്ടായിരുന്നു. എനിക്കെവിടെ നിന്നാണു ധൈര്യം കിട്ടിയതെന്നറിയില്ല; എന്തായാലും, പോലീസിനോടുള്ള പേടി കാരണം അവളെ, കശാപ്പുകാരന്റെ കയ്യിൽ നിന്ന് ജീവനും കൊണ്ടോടിപ്പോന്ന ആ പശുക്കുട്ടിയെ, തിരിച്ചുകൊടുക്കുക എന്ന കാര്യം എനിക്കു ദഹിക്കാത്തതായിരുന്നു. “ആയിക്കോട്ടെ, അയാൾ പോയി പോലീസിൽ പരാതി കൊടുക്കട്ടെ,” ഞാൻ ചങ്കൂറ്റത്തോടെ പറഞ്ഞു.

ഇതു പറഞ്ഞിട്ട് ഞാൻ ബിന്ദുവിനെ എന്റെ മുറിയിലാക്കി വാതിലടയ്ക്കാമെന്നു കരുതി അവളെ നോക്കുമ്പോൾ കാണാനില്ലായിരുന്നു. ഞാൻ നിങ്ങളുമായി തർക്കിക്കുമ്പോൾ അവൾ സ്വയം ഭർത്താവിന്റെ സഹോദരന്റെ മുന്നിലേക്കിറങ്ങിച്ചെല്ലുകയായിരുന്നു. ഇനിയും വീട്ടിൽ നില്ക്കുന്നത് എന്നെ വലിയ അപകടത്തിലാക്കുകയാണെന്ന് അവൾ മനസ്സിലാക്കി.

ഭർത്താവിനെ വിട്ടോടിപ്പോന്നത് ബിന്ദുവിന്റെ ദുരിതം കൂട്ടിയതേയുള്ളു. തന്റെ മകൻ അവളെ ദ്രോഹിക്കാൻ വേണ്ടി ഒന്നും ചെയ്തിട്ടില്ലെന്ന് അമ്മായിയമ്മ വാദിച്ചു. ഭയങ്കരന്മാരായ ഭർത്താക്കന്മാർ ലോകത്ത് എത്രവേണമെങ്കിലുമുണ്ട്. അവരെ വച്ചു നോക്കുമ്പോൾ തന്റെ മകൻ തനിത്തങ്കമാണ്‌.

ദീദി പറഞ്ഞു, “അവളുടെ തലയിലെഴുത്ത് പിഴച്ചുപോയി; എത്രനാളാണ്‌ അതും പറഞ്ഞ് ഞാൻ സങ്കടപ്പെടുന്നത്? വട്ടനായിക്കോട്ടെ, കെട്ടവനായിക്കോട്ടെ, അയാൾ എന്തായാലും അവളുടെ ഭർത്താവല്ലേ?!”

നിങ്ങളുടെയെല്ലാം മനസ്സുകളിൽ അപ്പോൾ ഉയർന്നുവന്നത് ആ കുഷ്ഠരോഗിയുടേയും അയാളെ സ്വയം ചുമന്ന് വേശ്യാലയത്തിൽ കൊണ്ടാക്കിയ പതിവ്രതയായ (!) ഭാര്യയുടേയും ചിത്രങ്ങളായിരുന്നു. നാണം കെട്ട ആണത്തത്തിന്റെ നികൃഷ്ടമായ ആ കഥ ഇപ്പോഴും പ്രസംഗിച്ചുനടക്കാൻ നിങ്ങൾക്കാർക്കും ഒരു മടിയുമില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെയാണ്‌ ഒരുളുപ്പുമില്ലാതെ ബിന്ദുവിനു നേരേ തട്ടിക്കേറാൻ നിങ്ങൾക്കു കഴിയുന്നതും. ബിന്ദുവിനെയോർത്ത് എനിക്കു സങ്കടം തോന്നി; എന്നാൽ അങ്ങയെ ഓർത്ത് നാണക്കേടാണ്‌ എനിക്കു തോന്നിയത്. ഞാൻ അങ്ങയുടെ വീട്ടിൽ താമസതിനു വന്ന വെറുമൊരു നാട്ടുമ്പുറത്തുകാരിയാണ്‌. നിങ്ങളുടെ ജാഗ്രതയുടെ ഏതു വിള്ളലിലൂടെയാണ്‌ദൈവം എനിക്കു ബുദ്ധി തന്നതെന്ന് എനിക്കു മനസ്സിലാകുന്നില്ല. സ്ത്രീയുടെ കടമയെക്കുറിച്ചുള്ള നിങ്ങളുടെ വേദാന്തങ്ങൾ എനിക്കു സഹിക്കാൻ പറ്റിയില്ല, അത്രതന്നെ.

മരിക്കേണ്ടിവന്നാലും ബിന്ദു നമ്മുടെ വീട്ടിലേക്കു മടങ്ങിവരില്ലെന്ന് എനിക്കു നല്ല ഉറപ്പായിരുന്നു. എന്നാൽ എന്തുവന്നാലും ഞാൻ അവളെ ഉപേക്ഷിക്കില്ലെന്ന് കല്യാണത്തിന്റെ തലേന്ന് ഞാൻ അവൾക്കു വാക്കു കൊടുത്തിരുന്നു. എന്റെ അനിയൻ ശരത്ത് കല്ക്കട്ടയിൽ കോളേജ് വിദ്യാർത്ഥിയായിരുന്നു. സന്നദ്ധസേവനത്തിന്‌ അവന്‌ എന്തൗത്സുക്യമാണെന്ന് നിങ്ങൾക്കെല്ലാം അറിയാമല്ലോ: ദാമോദർ നദിയിലെ വെള്ളപ്പൊക്കം ബാധിച്ചവരെ സഹായിക്കുക, പ്ലേഗ് പടർന്നുപിടിച്ചപ്പോൾ എലികളെ നശിപ്പിക്കാൻ കൂടുക, എല്ലാറ്റിനും അവനുണ്ടായിരുന്നു. രണ്ടുതവണ പരീക്ഷയിൽ തോറ്റിട്ടും അതൊന്നും അവനു പ്രശ്നമായില്ല. ഞാൻ അവനെ വിളിച്ചുവരുത്തിയിട്ടു പറഞ്ഞു, “ശരത്ത്, എങ്ങനെയെങ്കിലും എനിക്ക് ബിന്ദുവിന്റെ വിവരം കിട്ടണം. കത്തെഴുതാൻ അവൾക്കു ധൈര്യമുണ്ടാവില്ല; ഇനി എഴുതിയാൽത്തന്നെ അതെന്റെ കയ്യിൽ കിട്ടുകയുമില്ല.”

ബിന്ദുവിനെ തട്ടിക്കൊണ്ടുവരാനോ അവളുടെ ഭർത്താവിന്റെ തലമണ്ട അടിച്ചുപൊളിക്കാനോ ആണു പറഞ്ഞതെങ്കിൽ അവനു കൂടുതൽ സന്തോഷമായേനെ!

ഞാൻ ശരത്തുമായി സംസാരിച്ചിരിക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് മുറിയിലേക്കു കടന്നുവന്നു ചോദിച്ചു, “ഇനി എന്തു പുകിലിനുള്ള പുറപ്പാടാണ്‌?”

ഞാൻ പറഞ്ഞു, “തുടക്കത്തിൽ ചെയ്തതു തന്നെ: ഞാൻ അങ്ങയുടെ വീട്ടിലേക്കു വന്നു. പക്ഷേ അതു ചെയ്തുവച്ചത് അങ്ങാണ്‌.“

അങ്ങു ചോദിച്ചു, ”നീ ബിന്ദുവിനെ കൊണ്ടുവന്ന് ഇവിടെങ്ങാനും ഒളിപ്പിച്ചിരിക്കയാണോ?“

ഞാൻ പറഞ്ഞു, ”ബിന്ദു വന്നാൽ ഞാൻ തീർച്ചയായും അവളെ ഇവിടെ ഒളിപ്പിച്ചുവയ്ക്കും. പക്ഷേ അവൾ വരില്ല, അതിനാൽ ആർക്കും പേടിക്കാനില്ല.“

എന്റെ കൂടെ ശരത്തിനെ കണ്ടത് അങ്ങയുടെ സംശയങ്ങൾക്കു തിരി കൊളുത്തിയിരുന്നു. ശരത്ത് വരുന്നതും പോകുന്നതും അങ്ങയ്ക്കത്ര സമ്മതമല്ല എന്നെനിക്കറിയാമായിരുന്നു. അവനെ പോലീസ് പിന്തുടരുന്നുണ്ടാവുമെന്നും എന്നെങ്കിലും അവൻ വല്ല രാഷ്ട്രീയഗുലുമാലിലും ചെന്നുപെട്ട് അങ്ങയെക്കൂടി അതിലെല്ലാം വലിച്ചിഴക്കുമെന്ന് അങ്ങയ്ക്കു പേടിയായിരുന്നു. അതിനാൽ ഞാൻ പൊതുവേ അവനെ വീട്ടിലേക്കു വിളിക്കാറില്ല.

ബിന്ദു പിന്നെയും ഇറങ്ങിപ്പോയെന്നും ഭർത്താവിന്റെ സഹോദരൻ പിന്നെയും അവളെ അന്വേഷിച്ചിറങ്ങിയിരിക്കുകയാണെന്നും അങ്ങയിൽ നിന്നു ഞാൻ കേട്ടിരുന്നു. അതു കേട്ടപ്പോൾ ഹൃദയത്തിൽ എന്തോ തറച്ചിറങ്ങുന്നതുപോലെ എനിക്കു തോന്നി. ഭാഗ്യഹീനയായ ആ പെൺകുട്ടിയെ സഹായിക്കാൻ ഒരു വഴിയും ഞാൻ കണ്ടില്ല.

ശരത്ത് അവളുടെ വിവരം അന്വേഷിക്കാൻ ഓടിപ്പോയി. വൈകിട്ട് തിരിച്ചുവന്നിട്ട് അവൻ പറഞ്ഞു, ”ബിന്ദു താൻ മുമ്പു താമസിച്ചിരുന്ന ബന്ധുവിന്റെ വീട്ടിലേക്കു മടങ്ങിപ്പോയിരുന്നു. എന്നാൽ അവർക്ക് അതിഷ്ടമായില്ല; അവർ അവളെ വീണ്ടും ഭർത്താവിന്റെ വീട്ടിൽ കൊണ്ടാക്കി. ബിന്ദു വരുത്തിവച്ച ചെലവും ഉപദ്രവവും കാരണം അവർക്ക് അവളോട് വലിയ ദേഷ്യമായിരിക്കുകയാണ്‌.“

ഇതിനിടയ്ക്ക് അങ്ങയുടെ അമ്മായി കുറച്ചുദിവസം വീട്ടിൽ വന്നു താമസിച്ചിരുന്നല്ലോ; അവർ അതുകഴിഞ്ഞ് പുരിയിലേക്ക് തീത്ഥാടനത്തിനു പോവുകയാണ്‌. ഞാനും അവരുടെ കൂടെ പോവുകയാണെന്ന് എല്ലാവരോടുമായി ഞാൻ പറഞ്ഞു.

ഞാൻ പെട്ടെന്നിങ്ങനെ ഭക്തിയിലേക്കു തിരിഞ്ഞതിന്റെ സന്തോഷം കാരണം അങ്ങ് എതിർത്തെന്തെങ്കിലും പറയാൻ മറന്നുപോയി. ഞാനിപ്പോൾ കല്ക്കട്ടയിൽ നില്ക്കുന്നത് ബിന്ദുവിന്റെ പേരും പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ ബഹളങ്ങളിലേക്കു നയിക്കുമെന്ന് അങ്ങയ്ക്കു പേടിയുമായിരുന്നു എന്നെനിക്കുറപ്പാണ്‌. ഞാൻ അങ്ങയ്ക്ക് വല്ലാത്തൊരു ശല്യക്കാരിയായിരുന്നു.

ബുധനാഴ്ചയാണ്‌ ഞങ്ങൾക്കു പോകേണ്ടത്. ഞായറാഴ്ച ആയപ്പോഴേക്കും ഒരുക്കങ്ങളൊക്കെ പൂർത്തിയായിരുന്നു. ഞാൻ ശരത്തിനോടു പറഞ്ഞു, ”എന്തു പ്രയാസപ്പെട്ടിട്ടായാലും നീ ബിന്ദുവിനെ കണ്ടുപിടിച്ച് ബുധനാഴ്ച പുരിയിലേക്കുള്ള ട്രെയിനിൽ എത്തിക്കണം.“

ശരത്തിന്റെ മുഖം സന്തോഷം കൊണ്ടു നിറഞ്ഞു. ”പേടിക്കേണ്ട ദീദീ. ഞാനവളെ ട്രെയിനിൽ കേറ്റിവിടാമെന്നു മാത്രമല്ല, അവളുടെ കൂടെ ഞാനും പുരിയിലേക്കു വരാം. എനിക്കു ജഗന്നാഥക്ഷേത്രം കാണാൻ ഒരവസരമായല്ലോ.“

അന്നു വൈകിട്ട് ശരത്ത് വീണ്ടും വന്നു. അവന്റെ മുഖത്ത് ഒന്നു നോക്കിയപ്പോഴേക്കും എന്റെ നെഞ്ചിൽ ശ്വാസം നിലച്ചുപോയി. ”എന്താ ശരത്തേ, കാര്യം നടന്നില്ലേ?“ ഞാൻ ചോദിച്ചു.

”ഇല്ല,“ അവൻ പറഞ്ഞു.

ഞാൻ ചോദിച്ചു, “അതെന്താ, അവൾ സമ്മതിച്ചില്ലേ?”

അവൻ പറഞ്ഞു, “ഇനി അതിന്റെ ആവശ്യമില്ല ദീദീ. ഇന്നലെ രാത്രിയിൽ അവൾ തീ കൊളുത്തി ആത്മഹത്യ ചെയ്തു. അവൾ ദീദിയ്ക്കു വേണ്ടി ഒരു കത്തെഴുതി വച്ചിരുന്നെന്ന് ആ വീട്ടിൽ എനിക്കു പരിചയമുള്ള ഒരാൾ പറഞ്ഞു. പക്ഷേ വീട്ടുകാർ ആ കത്തു നശിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു.”

അതെ, ഒടുവിൽ സമാധാനമായി.

വാർത്ത കേട്ടപ്പോൾ നാട്ടുകാർ കോപിഷ്ഠരായി. സ്വയം തീ കൊളുത്തി മരിക്കുന്നത് പെണ്ണുങ്ങൾക്കിപ്പോൾ ഒരുതരം ഫാഷൻ പോലെയാണ്‌, അവർ പറഞ്ഞു.

ഇതൊക്കെ ഒരു നാടകമാണെന്ന് നിങ്ങളെല്ലാം പറഞ്ഞു. ആയിരിക്കാം. എന്നാൽ ബംഗാളി സ്ത്രീകളുടെ സാരികളുടെ കാര്യത്തിലല്ലാതെ പുരുഷന്മാരുടെ ധോത്തിയുടെ കാര്യത്തിൽ ഈ നാടകം നടക്കാത്തതെന്താണെന്നുകൂടി നമ്മൾ ചോദിക്കേണ്ടതല്ലേ?

ബിന്ദു ശരിക്കും ഭാഗ്യം കെട്ട പെണ്ണായിരുന്നു. ജീവിച്ചിരുന്നപ്പോൾ കാണാൻ കൊള്ളാമെന്നോ എന്തെങ്കിലും കഴിവുണ്ടെന്നോ ആരും അവളെക്കുറിച്ചു പറഞ്ഞിരുന്നില്ല. മരിക്കാൻ പോലും പുതിയൊരു വഴി കണ്ടെത്താൻ അവൾക്കു കഴിഞ്ഞില്ല. എങ്കിൽ ആണുങ്ങൾ അവളെ പ്രശംസിച്ചേനെ! മരണം കൊണ്ടുപോലും അവൾ എല്ലാവരെയും ദേഷ്യം പിടിപ്പിച്ചതേയുള്ളു.

ദീദി മുറിയിൽ അടച്ചിരുന്നു കരഞ്ഞു. പക്ഷേ അവരുടെ കണ്ണീരിൽ ആശ്വാസം കൂടി ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇപ്പോഴെങ്കിലും ആ കുട്ടിയുടെ ദുരിതങ്ങൾ തീർന്നല്ലോ. അവൾ മരിച്ചെന്നേയുള്ളു; അവൾ ജീവിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ എന്തൊക്കെയാണുണ്ടാവാൻ പോവുക എന്നാരുകണ്ടു?

ഞാനിവിടെ തീർത്ഥാടനത്തിനു വന്നതാണ്‌. ബിന്ദുവിന്‌ ഇനി വരേണ്ട ആവശ്യമില്ല; എന്നാൽ എനിക്കു വന്നേ തീരൂ.

ആളുകൾ പൊതുവേ ദുഃഖം എന്നു പറയുന്നത് അങ്ങയുടെ ലോകത്തു ഞാൻ അനുഭവിച്ചിട്ടില്ല. അങ്ങയുടെ വീട്ടിൽ ഉണ്ണാനും ഉടുക്കാനും ഒരു കുറവുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. അങ്ങയുടെ സഹോദരന്റെ സ്വഭാവം എന്തുമായിക്കോട്ടെ, അങ്ങയുടെ കാര്യത്തിൽ ഭഗവാനോടു പരാതി പറയാനായി ഞാൻ യാതൊന്നും കണ്ടിട്ടില്ല. അങ്ങയുടെ സഹോദരന്റേതു പോലെയായിരുന്നു അങ്ങയുടെയും ശീലങ്ങളെങ്കിൽ ഞാനും ദീദിയെപ്പോലെ ഭർത്താവിനു കീഴ്വഴങ്ങിയവളായി കാലം കഴിച്ചേനെ; ഞാനും അങ്ങയെയല്ല, ഈശ്വരന്മാരെ പഴിച്ചേനെ. അതുകൊണ്ടു പറയട്ടെ, എനിക്കങ്ങയെക്കുറിച്ച് ഒരു പരാതിയുമില്ല; ഈ കത്ത് അതിനു വേണ്ടിയല്ല.

പക്ഷേ, ഞാനിനി അങ്ങയുടെ മാഖൊൻ ബൊറാൽ ലെയ്നിലെ ഇരുപത്തേഴാം നമ്പർ വീട്ടിലേക്കു മടങ്ങിപ്പോകുന്നില്ല. ബിന്ദുവിനു സംഭവിച്ചതെന്താണെന്നു ഞാൻ കണ്ടു; സ്വന്തം വീട്ടിൽ ഒരു സ്ത്രീയുടെ പദവി എന്താണെന്നു ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി; അതിലധികം എനിക്കറിയുകയും വേണ്ട.

സ്ത്രീയാണെങ്കിലും ദൈവം അവളെ കൈവിട്ടില്ലെന്നും ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി. അവൾക്കു മേൽ നിങ്ങളുടെ അധികാരം എത്രയുമായിക്കോട്ടെ, അതിനും ഒരവസാനമുണ്ട്. ഈ നശിച്ച മനുഷ്യജീവിതത്തേക്കാൾ മഹത്തായതൊന്നുണ്ട്. നിങ്ങളുടെ സ്വേച്ഛ പോലെ, കല്ലിൽ കൊത്തിവച്ച നിങ്ങളുടെ ആചാരങ്ങളുടെ പേരിൽ അവളുടെ ജീവിതം എന്നെന്നും സ്വന്തം കാല്ക്കീഴിലിട്ടു ഞെരിക്കാമെന്നു നിങ്ങൾ കരുതി; പക്ഷേ അത്രയും ബലം നിങ്ങളുടെ കാലടികൾക്കുണ്ടായില്ല. മരണം അതിലും ശക്തമായിരുന്നു. ബിന്ദു സ്വന്തം മരണത്തിലൂടെ മഹത്വമാർജ്ജിച്ചു. അവളിപ്പോൾ വെറുമൊരു ബംഗാളിപ്പെണ്ണല്ല, ആരുടെയെങ്കിലും സഹോദരപുത്രി മാത്രമല്ല, ഭ്രാന്തനായ ഒരപരിചിതന്റെ ചതിക്കപ്പെട്ട ഭാര്യ മാത്രവുമല്ല. അവൾക്കിപ്പോൾ അതിരുകളില്ല, അന്ത്യവുമില്ല.

ആ പെൺകുട്ടിയുടെ ആത്മാവിലൂടെ മരണത്തിന്റെ ദീനസംഗീതമൊഴുകിയ നാൾ, ആ സ്വരങ്ങൾ പുഴയിലൂടൊഴുകിനടക്കുന്നതു ഞാൻ കേട്ട നാൾ എന്റെ നെഞ്ചിൽ അതിന്റെ സ്പർശം ഞാനറിഞ്ഞിരുന്നു. ഞാൻ ദൈവത്തിനോടു ചോദിച്ചു: ഈ ലോകത്തെ ഏറ്റവും നിസ്സാരമായ കടമ്പ, മറി കടക്കാൻ ഏറ്റവും ദുഷ്കരമാവുന്നതെന്തുകൊണ്ടാണ്‌? വിരസമായ ഒരിടത്തെരുവിലെ നാലു ചുമരുകൾക്കുള്ളിൽ പെട്ടുകിടക്കുന്ന വിഷണ്ണതയുടെ ഒരു കുമിള കുത്തിപ്പൊട്ടിക്കാൻ ഇത്ര പ്രയാസമുള്ളതായതെന്തുകൊണ്ടാണ്‌? ഋതുക്കളുടെ അമൃതകുംഭവും ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച് പ്രപഞ്ചമെന്നെ മാടിവിളിക്കുമ്പോൾ എനിക്കെന്തുകൊണ്ടാണ്‌ ആ നടുമുറ്റത്തിന്റെ പടി കടന്ന് ഒരു നിമിഷത്തേക്കെങ്കിലും പുറത്തേക്കു വരാൻ പറ്റാത്തത്? പുറത്ത് ലോകമെന്നെ കാത്തിരിക്കുമ്പോൾ കല്ലും മരവും കൊണ്ടു കെട്ടിയ വേലിക്കെട്ടിനുള്ളില്ക്കിടന്നു ഞാനെന്തിനാണ്‌ അനുനിമിഷം മരിക്കുന്നത്? എത്ര നിസ്സാരമാണ്‌ എന്റെയീ ദൈനന്ദിനജീവിതം, അതിന്റെ നിശ്ചിതമായ നിയമങ്ങൾ, നിശ്ചിതമായ വഴികൾ, നിശ്ചിതമായ വാചകങ്ങൾ, നിശ്ചിതമായ പരാജയങ്ങൾ. ഒടുവിൽ വിജയം ഈ നശിച്ച ലോകത്തിനുമാണോ, നമ്മെ വരിഞ്ഞുമുറുക്കുകയും ശ്വാസം മുട്ടിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ആചാരസർപ്പങ്ങൾക്ക്? സന്തോഷം നിറഞ്ഞ ഈ പ്രപഞ്ചം, ദൈവമേ, നീ സൃഷ്ടിച്ച ലോകം, എനിക്കു നഷ്ടമാവുകയാണോ?

എന്നാൽ മരണം പുല്ലാങ്കുഴലൂതുമ്പോൾ- എവിടെ കല്ലും കുമ്മായവും കൊണ്ടു ബലപ്പെടുത്തിയ ചുമരുകൾ, എവിടെ നിങ്ങളുടെ ഘോരനിയമങ്ങളുടെ മുള്ളുവേലികൾ? മനുഷ്യനെ എന്നെന്നേക്കുമായി തടവിലിടാൻ ഏതു ശോകത്തിനാകും, ഏതവമതിക്കാവും? ജീവിതത്തിന്റെ വൈജയന്തി മരണത്തിന്റെ കൈകളിൽ പാറിക്കളിക്കുന്നു! മേജോ-ബൗ, നിനക്കൊന്നും പേടിക്കാനില്ല. ആരുടെയോ ഭാര്യ എന്ന പുറന്തോലുരിച്ചുകളയാൻ ഒരു നിമിഷം പോലും വേണ്ട.

ഇത്രയും കാലം ഞാൻ ജീവിച്ച ആ ഇടത്തെരുവിനെ എനിക്കിപ്പോൾ പേടിയില്ല. ഇന്നെനിക്കു മുന്നിൽ നീലക്കടലാണ്‌, തലയ്ക്കു മുകളിൽ ആഷാഢത്തിലെ കാർമേഘങ്ങളാണ്‌.

ആചാരത്തിന്റെ ഇരുണ്ട മൂടുപടം കൊണ്ട് നിങ്ങളെന്നെ ആകെ മറച്ചിട്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു. എന്നാൽ അതിന്റെ ഒരു വിടവിലൂടെ ബിന്ദു ഒരു നിമിഷത്തേക്ക് എന്നെ തൊട്ടു; സ്വന്തം മരണം കൊണ്ട് അവൾ ആ ഭയാനകമായ മൂടുപടം ചീന്തിയെറിയുകയും ചെയ്തു. അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിന്റെ അന്തസ്സ്സോ അഭിമാനമോ നിലനിർത്തേണ്ട ഒരു ബാദ്ധ്യതയും ഇന്നെനിക്കില്ല. സ്നേഹിക്കപ്പെടാത്ത എന്റെ മുഖത്തെ നോക്കി മന്ദഹസിക്കുന്നവൻ ഇന്നെന്റെ മുന്നിൽ നില്ക്കുന്നു, ആകാശത്തിന്റെ ഗഹനനീലിമ കൊണ്ട് അവനെന്നെ നോക്കുന്നു. അങ്ങയുടെ കുടുംബത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ മരുമകൾ ഇതാ, മരിക്കുന്നു.

ഞാൻ ആത്മഹത്യ ചെയ്യാൻ പോവുകയാണെന്ന് അങ്ങയ്ക്കു തോന്നുന്നുണ്ടാവും. പേടിക്കേണ്ട, ആ പഴകിയ ഫലിതം ഞാൻ അങ്ങയുടടുത്തെടുക്കുന്നില്ല. മീരാബായിയും ഒരു സ്ത്രീയായിരുന്നു, എന്നെപ്പോലെ. ; മീരയുടെ ചങ്ങലകളും ഇത്രതന്നെ കനത്തതായിരുന്നു. എന്നാൽ മീരയ്ക്കു ജീവിക്കാൻ മരിക്കേണ്ടിവന്നില്ല. മീര പാടി: “അച്ഛൻ പൊയ്ക്കോട്ടെ, അമ്മ പൊയ്ക്കോട്ടെ, ഉറ്റവരെല്ലാം പൊയ്ക്കോട്ടെ, എന്നാലും, പ്രഭോ, മീര പിടിച്ചുനിക്കും, എന്തൊക്കെ വന്നാലും.”

പിടിച്ചുനില്ക്കുക- ജീവിക്കുക എന്നാൽ അതാണ്‌.

ഞാനും അതിജീവിക്കും. ഞാൻ അതിജീവിച്ചു.

അങ്ങയുടെ പാദാശ്രയത്തിൽ നിന്നകന്നുപോയ, മൃണാൾ.

(ടാഗോറിന്റെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ കഥകളിൽ ഒന്നാണ്‌ ‘സ്ത്രീർ പത്ര.’ 1914ൽ വളരെ ചർച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടതായിരുന്നു സ്നേഹലത എന്ന ബംഗാളി പെൺകുട്ടിയുടെ മരണം. തനിക്കു വേണ്ടി സ്ത്രീധനം കണ്ടെത്തുക എന്ന ഭാരത്തിൽ നിന്ന് അച്ഛനമ്മമാരെ മോചിപ്പിക്കാനായി സ്നേഹലത തീ കൊളുത്തി ആത്മഹത്യ ചെയ്യുകയായിരുന്നു. അതിനെക്കുറിച്ചെഴുതാൻ അമൃതബസാർ പത്രികയുടെ ഒരു വായനക്കാരൻ ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ ടാഗോറിന്റെ പ്രതികരണം ഈ കഥയുടെ രൂപത്തിലാണ്‌ പുറത്തുവന്നത്. എന്നാൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ നായിക വ്യവസ്ഥിതിയ്ക്കു പുറത്തുകടന്ന് സ്വയം അതിജീവിക്കുന്നവളാണ്‌, മീരയെപ്പോലെ. കുടുംബത്തിൽ സ്ത്രീയുടെ സ്ഥാനമെന്തെന്ന് നിശിതമായി പരിശോധിക്കുകയും സ്ത്രീ സ്ത്രീയാകാൻ കുടുംബത്തിൽ നിന്നു പുറത്തുകടക്കുക എന്നതേ പരിഹാരമുള്ളു എന്നു നിർദ്ദേശിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഈ കഥ സ്വാഭാവികമായും അക്കാലത്തെ ഹിന്ദുദേശീയവാദികളിൽ കടുത്ത പ്രതിഷേധമുണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തു. ചില പ്രതികരണങ്ങൾ മറുപടിക്കഥകളായിട്ടാണ്‌ പുറത്തുവന്നത്- ബിപിൻ ചന്ദ്രപാലിന്റെ ‘മൃണാളിന്റെ കഥ,’ ലളിത് കുമാർ ബന്ദോപാദ്ധ്യായയുടെ ‘ഭർത്താവിന്റെ കത്ത്,’ പേരു വയ്ക്കാതെ ഒരാളെഴുതിയ ‘മൃണാളിനീദേവി: ഭാര്യയുടെ യഥാർത്ഥത്തിലുള്ള കത്ത്’ എന്നിങ്ങനെ!)

ഞാനിപ്പോൾ പറയാൻ പോകുന്ന കഥയിൽ കാര്യമായിട്ടൊന്നും കണ്ടില്ലെന്നു വരാം, അതിനി ഒരു കഥ തന്നെയല്ലെന്നും തോന്നാം; എന്നാല്ക്കൂടി എനിക്കതു പറയാതെയും പറ്റില്ല. അതിന്റെ തുടക്കമെന്നു പറയുന്നത് പത്തു കൊല്ലം മുമ്പാണുണ്ടായത്, കുറച്ചു ദിവസം മുമ്പ് അതിന്‌ ഒരവസാനവുമുണ്ടായി….

കുറച്ചു നാൾ മുമ്പ് ഞാൻ ട്രെയിനിൽ ഒരു റയിൽപാലം കടന്നു പോവുകയായിരുന്നു; ഒരിക്കൽ, യുദ്ധത്തിനു മുമ്പ്, അത് ബലത്തതും നല്ല വീതിയുള്ളതുമായിരുന്നു; എന്നു പറഞ്ഞാൽ, എവിടെയും കാണുന്ന ബിസ്മാർക്ക്പ്രതിമകളുടെ നെഞ്ചിലെ ഉരുക്കു പോലുറച്ചത്, ബ്യൂറോക്രസിയുടെ ചട്ടങ്ങൾ പോലെ ഇളക്കമറ്റത്: റൈൻ നദിക്കു മുകളിൽ, നിരനിരയായി നില്ക്കുന്ന തൂണുകൾക്കു മേൽ, നാലുവരിയിൽ പാളങ്ങളിട്ട, വിശാലമായ ഒരു റയിൽപാലം. പത്തു കൊല്ലം മുമ്പ് ഇതേ ട്രെയിനിൽ ഞാൻ ഈ പാലം കടന്നുപോയിട്ടുണ്ട്, ആഴ്ചയിൽ മൂന്നു ദിവസം എന്ന കണക്കിൽ: തിങ്കളാഴ്ചകളിൽ, ബുധനാഴ്ചകളിൽ, ശനിയാഴ്ചകളിൽ. യുദ്ധത്തിനു മുമ്പുള്ള അക്കാലത്ത് റീഹ് ഗൺ ഡോഗ് ആൻഡ് റിട്രീവർ അസ്സോസിയേഷനിലെ ഒരു ജോലിക്കാരനായിരുന്നു ഞാൻ- അത്ര ഉയർന്നതൊന്നുമല്ലാത്ത ഒരുദ്യോഗം. ശരിക്കു പറഞ്ഞാൽ, ഒരു പ്യൂൺ പണി. നായ്ക്കളെക്കുറിച്ച് എനിക്കു യാതൊന്നുമറിയില്ല; എനിക്കത്ര പഠിപ്പുമില്ല. ആഴ്ചയിൽ മൂന്നു ദിവസം ഞാൻ ഞങ്ങളുടെ ഹെഡ്ഡോഫീസ് നില്ക്കുന്ന കോണിഗ്സ്റ്റാഡ്റ്റിൽ നിന്ന് മറ്റൊരു ശാഖ പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഗ്രുൻഡെർഹെയ്മിലേക്ക് ട്രെയിനിൽ പോകും. അവിടെ നിന്ന് അടിയന്തിരമായിട്ടുള്ള തപാലും പണവും പിന്നെ “പെൻഡിംഗ് കേസുകളും” കളക്റ്റ് ചെയ്യും. ഒടുവിൽ പറഞ്ഞത് ഒരു മനില ഫോൾഡറിലായിരിക്കും. ഞാൻ വെറും മെസ്സഞ്ചർ മാത്രമായിരുന്നതിനാൽ അതിനുള്ളിൽ എന്തായിരുന്നുവെന്ന് ആരും എന്നോടു പറയാറുമില്ല…

ഞാൻ കാലത്ത് വീട്ടിൽ നിന്നു നേരേ സ്റ്റേഷനിൽ പോയി ഗ്രുൻഡെർഹെയ്മിലേക്ക് എട്ടു മണിക്കുള്ള ട്രെയിൻ പിടിക്കും. യാത്രയ്ക്ക് മുക്കാൽ മണിക്കൂറെടുക്കും. അക്കാലത്തു പോലും ട്രെയിൻ പാലത്തിലേക്കു കടക്കുമ്പോൾ എനിക്കു പേടിയാകും. എന്തു ഭാരം താങ്ങാനുമുള്ള ശേഷി പാലത്തിനുണ്ടെന്ന് അത്തരം കാര്യങ്ങളിൽ വിവരമുള്ളവർ പറഞ്ഞുതന്നതൊന്നും എന്നിൽ ഏശിയില്ല: എനിക്കു പേടിയായിരുന്നു, അതാണു സത്യം. ട്രെയിനും പാലവും തമ്മിൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്നതു തന്നെ എന്നെ പേട്പ്പിക്കാൻ മതിയാവുന്നതായിരുന്നു; അതു സമ്മതിക്കാൻ ഒരു മടിയും എനിക്കില്ല. ഞങ്ങൾ താമസിക്കുന്ന ഭാഗത്ത് റൈനിന്‌ നല്ല പരപ്പാണ്‌. പാലത്തിന്റെ നേർത്ത ഉലച്ചിലും അറുന്നൂറു യാർഡ് ദൂരം നീണ്ടുനില്ക്കുന്ന ആ ചാഞ്ചാട്ടവും ഓരോ നിമിഷവും എന്റെ ബോധത്തിലേക്കു വന്നുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ ഉറച്ച തിട്ടയിലേക്കെത്തുമ്പോഴത്തെ അമർന്ന, ആശ്വാസം നല്കുന്ന കടകടശബ്ദം വരികയായി, പിന്നെ, പച്ചക്കറിപ്പാടങ്ങൾ, നിരനിരയായി പച്ചക്കറിപ്പാടങ്ങൾ- ഒടുവിലായി, കാലെൻകാറ്റെൻ എത്തുന്നതിനു തൊട്ടു മുമ്പായി, ഒരു വീട്: ഈ വീട്ടിന്മേലാണ്‌ കണ്ണുകൾ കൊണ്ടു ഞാൻ അള്ളിപ്പിടിച്ചിരുന്നത്. ഉറച്ച നിലത്താണ്‌ ആ വീടു നില്ക്കുന്നത്; എന്റെ കണ്ണുകൾ അതിന്മേൽ കൊളുത്തിപ്പിടിച്ചു.

വീടിന്റെ പുറംഭാഗം ചുവപ്പു കലർന്ന തവിട്ടുനിറത്തിൽ നല്ല വൃത്തിയായി കുമ്മായം പൂശിയതായിരുന്നു; ജനാലച്ചട്ടങ്ങളും പടികളുമൊക്കെ ആ ഇരുണ്ട തവിട്ടുനിറത്തിൽ എടുത്തുപിടിച്ചു നിന്നു. രണ്ടു നിലകൾ, മുകളിൽ മൂന്നും താഴെ രണ്ടും ജനാലകൾ, മുൻവാതിലിലേക്കു കയറാൻ മൂന്നു നടക്കല്ലുകൾ. മഴ കാര്യമായിട്ടില്ലെങ്കിൽ ആ നടക്കല്ലുകളിൽ ഒരു കുട്ടി ഇരിക്കുന്നുണ്ടാവും, ഒമ്പതോ പത്തോ വയസ്സ് പ്രായം വരുന്ന, ഒരു മെലിഞ്ഞ പെൺകുട്ടി; വൃത്തിയുള്ള, വലിയൊരു പാവയും കൈയിൽ പിടിച്ച് ട്രെയിനിനെ നോക്കി മുഖം ചുളിച്ചിരിക്കുകയാവും അവൾ. നിശ്ചയമായും ആ കുട്ടിയുടെ മേൽ എന്റെ കണ്ണുകളുടക്കും; പക്ഷേ പിന്നെയെന്റെ കണ്ണുകൾ ചെന്നുമുട്ടുന്നത് ഇടതുവശത്തെ ജനാലയിലായിരിക്കും; ഞാൻ കാണുമ്പോഴൊക്കെ ഒരു സ്ത്രീ അടുത്ത് ഒരു വെള്ളത്തൊട്ടിയും വച്ച്, കൈയിൽ ഒരു ബ്രഷുമായി, കുനിഞ്ഞിരുന്ന് തറ ഉരച്ചുകഴുകുകയായിരിക്കും. മഴ കൊട്ടിച്ചൊരിയട്ടെ, ആ കൊച്ചുകുട്ടി നടക്കല്ലിൽ ഇരിക്കുന്നില്ലെന്നിരിക്കട്ടെ, ആ സ്ത്രീ നിശ്ചയമായും അവിടെയുണ്ടാവും. ആ കുട്ടിയുടെ അമ്മയാണവരെന്നു വിളിച്ചുപറയുന്ന ആ മെലിഞ്ഞ പിടലി, മുന്നോട്ടും പിന്നോട്ടുമുള്ള ആ ആട്ടം, ഉരച്ചുകഴുകുമ്പോഴത്തെ ആ ചലനം. ഫർണീച്ചറും ജനാലക്കർട്ടനുമൊക്കെ ശ്രദ്ധിക്കാൻ പലപ്പോഴും ഞാൻ ശ്രമിച്ചുനോക്കിയിട്ടുണ്ട്; പക്ഷേ എന്റെ കണ്ണുകൾ നിതാന്തമായി തറയുരച്ചുകഴുകുന്ന ആ മെലിഞ്ഞ സ്ത്രീയിൽത്തന്നെ പശ വച്ചൊട്ടിച്ചപോലെ തങ്ങിനില്ക്കും; മറ്റെന്തിനെയെങ്കിലും കുറിച്ചു ചിന്തിക്കാൻ തുടങ്ങുമ്പോഴേക്കും ട്രെയിൻ അവിടം കടന്നുപോവുകയും ചെയ്യും. തിങ്കളാഴ്ചകൾ, ബുധനാഴ്ചകൾ, ശനിയാഴ്ചകൾ- എട്ടു മണി കഴിഞ്ഞ് പത്തു മിനുട്ടായിരിക്കണം. കാരണം, അക്കാലത്ത് ട്രെയിനുകൾ കൃത്യസമയത്തിനല്ലാതോടിയിട്ടില്ല. ട്രെയിൻ ആ ഭാഗം കടന്നുകഴിഞ്ഞാൽ ബാക്കിയാവുന്നത് വീടിന്റെ വെടിപ്പുറ്റ പിൻഭാഗമായിരുന്നു, നിശ്ശബ്ദവും എന്നോടൊന്നും പറയാനില്ലാതെയും.

എന്തിനധികം പറയുന്നു, ഞാൻ ആ സ്ത്രീയെക്കുറിച്ചും ആ വീടിനെക്കുറിച്ചും ആലോചിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഞങ്ങൾ കടന്നുപോകുന്ന മറ്റൊരു സ്ഥലവും എനിക്കു താല്പര്യമുണ്ടാക്കിയില്ല. കാഹ്‌ലെൻകാറ്റെൻ- ബ്രോഡെർകോറ്റെൻ- സുലെൻഹെയ്ം- ഗ്രുൻഡെർഹെയ്ം- താല്പര്യമുണർത്തുന്നതായി എന്തെങ്കിലും ആ സ്റ്റേഷനുകൾക്കുണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്റെ ചിന്തകളിൽ ആ വീടു മാത്രമാണ്‌ നിറഞ്ഞുനിന്നത്. എന്തിനാണ്‌ ആ സ്ത്രീ ആഴ്ചയിൽ മൂന്നു ദിവസം ഇങ്ങനെ വീടുരച്ചുകഴുകുന്നത്? എന്റെ ആലോചന അതുതന്നെയായിരുന്നു. വൃത്തിയില്ലാത്തവർ അതിനുള്ളിൽ താമസിക്കുന്നുണ്ടെന്നോ ഒരുപാടു സന്ദർശകർ വന്നുപോകുന്നതാണതെന്നോ ആ വീടു കണ്ടാൽ തോന്നില്ല. സത്യം പറഞ്ഞാൽ, വൃത്തിയുണ്ടെങ്കിലും ആതിഥ്യത്തിൽ വിമുഖമാണെന്നാണ്‌ അതു കണ്ടാൽ തോന്നുക. വൃത്തിയുള്ള, എന്നാൽ ആർക്കും ക്ഷണമില്ലാത്ത ഒരു വീട്.

ഗ്രുൻഡെർഹെയ്മിൽ നിന്ന് പതിനൊന്നു മണിയ്ക്കുള്ള മടക്കവണ്ടി പിടിച്ച്, ഉച്ചയാവുമ്പോഴേക്കും കാഹ്ലെൻകാറ്റെൻ കഴിഞ്ഞാലുടനേ എനിക്ക് ആ വീടിന്റെ പിൻഭാഗം കാണാറാകും; അപ്പോൾ ആ സ്ത്രീ വലതുവശത്ത്, അറ്റത്തുള്ള ജനാലയുടെ ചില്ലുപാളികൾ കഴുകുകയായിരിക്കും. അസാധാരണമെന്നു പറയട്ടെ, തിങ്കളാഴ്ചകളിലും ശനിയാഴ്ചകളിലും അവർ അറ്റത്തുള്ള ജനാലകളും ബുധനാഴ്ചകളിൽ നടുക്കുള്ള ജനാലയുമാണ്‌ അവർ കഴുകി വൃത്തിയാക്കുക. കൈയുറകൾ ഇട്ടുകൊണ്ട് അവർ ഉരച്ചുരച്ചുകഴുകും. നിറം മങ്ങിയ ഒരു ചുവന്ന സ്കാർഫ് കൊണ്ട് അവർ തല മൂടിയിട്ടുണ്ടാവും. പക്ഷേ മടക്കയാത്രകളിൽ ആ കൊച്ചുപെൺകുട്ടിയെ ഞാൻ കാണാറേയില്ല; നട്ടുച്ചയാവുമ്പോൾ (പന്ത്രണ്ടടിക്കാൻ ഒന്നോ രണ്ടോ മിനുട്ടു മതിയായിരിക്കും, കാരണം, അക്കാലത്ത് ട്രെയിനുകൾ കൃത്യസമയത്തിനല്ലാതോടാറില്ലല്ലോ) വീടിന്റെ മുൻഭാഗമാണ്‌  മൂകവും എന്നോടൊന്നും പറയാനില്ലാത്തതുമായി കാണപ്പെടുക.

ഈ കഥ വിവരിക്കുമ്പോൾ സ്വന്തം കണ്ണു കൊണ്ടു കണ്ടതല്ലാത്ത യാതൊന്നും കടന്നുവരാതിരിക്കാൻ ഞാൻ എല്ലാ കരുതലും എടുക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഒരെളിയ നിരീക്ഷണം നടത്തുന്നതിൽ ആരും എതിരു പറയില്ല എന്നു കരുതട്ടെ: മൂന്നു മാസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഗണിതയുക്തിയിലൂടെ ഞാൻ ഒരു നിഗമനത്തിലെത്തി- ചൊവ്വാഴ്ചകളിലും വ്യാഴാഴ്ചകളിലും വെള്ളിയാഴ്ചകളിലും ആ സ്ത്രീ മറ്റു ജനാലകൾ കഴുകുന്നുണ്ടാവണം. എളിയതാണെങ്കിലും ആ നിഗമനം പിന്നെ ഒരൊഴിയാബാധ പോലെ എന്നെ ആവേശിച്ചു. ചില ദിവസങ്ങളിൽ കാഹ്ലെൻകാറ്റെനിൽ നിന്ന് ഗ്രുൻഡെർഹെയ്ം വരെയുള്ള ദൂരം ഞാൻ ഒരേ പ്രഹേളികയുടെ കുരുക്കഴിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയായിരിക്കും: ഏതു സായാഹ്നങ്ങളിലും പ്രഭാതങ്ങളിലുമാണ്‌ രണ്ടു നിലകളിലെ മറ്റു ജനാലകൾ കഴുകപ്പെടുന്നത്? വാസ്തവം പറയട്ടെ, പേപ്പറും പെൻസിലുമെടുത്ത് ഒരു ടൈംടേബിൾ തന്നെ ഞാൻ എഴുതിയുണ്ടാക്കി. മൂന്നു പ്രഭാതങ്ങൾ നിരീക്ഷിച്ചതിൽ നിന്ന് ആ മൂന്നു വൈകുന്നേരങ്ങളിലും മറ്റു ദിവസങ്ങളിലും ഏതൊക്കെ ജനാലകളാണ്‌ കഴുകപ്പെടാൻ പോകുന്നതെന്നു ഗണിച്ചെടുക്കാൻ ഞാൻ ശ്രമിച്ചു. ഈ ഉരയ്ക്കലും കഴുകലുമല്ലാതെ ആ സ്ത്രീ മറ്റൊന്നും ചെയ്യാറില്ലെന്ന വിചിത്രമായ ഒരു ധാരണ എന്റെ മനസ്സിൽ വേരിറക്കിയിരുന്നല്ലോ. അങ്ങനെയല്ലാതെ ഞാനവരെ കണ്ടിട്ടുമില്ലെന്നതാണു വാസ്തവം; എട്ടു കഴിഞ്ഞു പത്തു മിനുട്ടായാൽ എനിക്കവരുടെ കിതപ്പു കേൾക്കാം എന്നെനിക്കു തോന്നിയിരുന്നു. പന്ത്രണ്ടിനു തൊട്ടു മുമ്പ് അവരുടെ കൂട്ടിയടച്ച ചുണ്ടുകൾക്കിടയിൽ അവരുടെ നാവിൻ തുമ്പ് കാണാമെന്നും എനിക്കു തോന്നി.

ആ വീടിന്റെ കഥ എന്നെ വേട്ടയാടിത്തുടങ്ങി. ഞാൻ ദിവാസ്വപ്നം കാണാൻ തുടങ്ങി. എനിക്കു ജോലിയിൽ ശ്രദ്ധയില്ലാതായി. അതെ, എന്റെ ശ്രദ്ധയൊക്കെപ്പോയി. എന്റെ ചിന്തകൾ പലപ്പോഴും കാടു കയറി. ഒരു തവണ ഞാൻ “പെൻഡിംഗ് കേസ്” ഫോൾഡർ പോലും മറന്നു. റീഹ് ഗൺ ഡോഗ്  ആൻഡ് റിട്രീവർ അസ്സൊസിയേഷന്റെ ഡിസ്ട്രിക്റ്റ് മാനേജരുടെ രോഷം ഞാൻ തലയിൽ വലിച്ചുകയറ്റി. അയാൾ എനിക്കാളയച്ചു; കോപം കൊണ്ടയാൾ കിടന്നുവിറയ്ക്കുകയായിരുന്നു. “ഗ്രബോവ്സ്കി,” അയാൾ എന്നോടു പറഞ്ഞു, “താൻ ‘പെൻഡിംഗ് കേസ്’ കൊണ്ടുവരാൻ മറന്നെന്നു കേട്ടു. ഉത്തരവുകൾ അനുസരിക്കാനുള്ളതാണ്‌, ഗ്രബോവ്സ്കി.” എന്റെ മൗനം തുടർന്നുപോയപ്പോൾ ബോസിന്റെ കോപം ഇരട്ടിച്ചു. “പ്യൂൺ ഗ്രബോവ്സ്കീ, ഞാൻ നിങ്ങൾക്കു വാണിംഗ് തരികയാണ്‌. റീഹ് ഗൺ ഡോഗ് ആൻഡ് റിട്രീവർ അസോസിയേഷന്‌ ഓർമ്മക്കുറവുള്ള ജീവനക്കാരെക്കൊണ്ട് ഒരുപയോഗവുമില്ല. യോഗ്യതയുള്ള ജോലിക്കാരെ ഇഷ്ടം പോലെ വേറേ ഞങ്ങൾക്കു കിട്ടും.” ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്നതുപോലെ അയാൾ എന്നെ ഒന്നു നോക്കി; എന്നിട്ടു പെട്ടെന്നയാൾ മുഖത്തു മനുഷ്യത്വം വരുത്തി. “തന്റെ മനസ്സിൽ എന്തെങ്കിലും കിടന്നു തിരിയുന്നുണ്ടോ?” പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിൽ ഞാൻ സമ്മതിച്ചു, “ഉവ്വ്.” “എന്താണത്?” അയാൾ സൗമ്യമായി ചോദിച്ചു. ഞാനൊന്നു തല കുലുക്കിയതേയുള്ളു. “എന്റെ സഹായമെന്തെങ്കിലും വേണോ? പറഞ്ഞോ.”

“എനിക്കൊരു ദിവസം അവധി വേണം, സർ,” ശങ്കിച്ചുകൊണ്ട് ഞാൻ പറഞ്ഞു, “എനിക്കതേ വേണ്ടൂ.” അയാൾ മഹാമനസ്കതയോടെ തലയാട്ടി. “തന്നിരിക്കുന്നു! ഞാൻ പറഞ്ഞത് കാര്യമായിട്ടെടുക്കേണ്ട. ആർക്കും ഒരു തെറ്റു പറ്റാമല്ലോ; ഞങ്ങൾ നിങ്ങളുടെ ജോലിയിൽ ഇതേവരെ തൃപ്തരുമാണ്‌…“

എന്റെ ഹൃദയം ആഹ്ലാദം കൊണ്ടു തുള്ളിച്ചാടി. ഈ കൂടിക്കാഴ്ച നടക്കുന്നത് ബുധനാഴ്ചയാണ്‌.  അടുത്ത ദിവസം, വ്യാഴാഴ്ചയാണ്‌, എനിക്ക് അവധി കിട്ടാൻ പോകുന്നത്. ഒക്കെ ഞാൻ പ്ലാൻ ചെയ്തു വച്ചിരുന്നു. എട്ടു മണിയ്ക്കു തന്നെ ഞാൻ ട്രെയിൻ പിടിച്ചു; പാലം കടക്കുമ്പോൾ ഇത്തവണ ഞാൻ വിറച്ചുവെങ്കിൽ അത് പേടി കൊണ്ടല്ല, അക്ഷമ കൊണ്ടായിരുന്നു. അതാ, ആ സ്ത്രീ, അവർ മുൻവശത്തെ നടക്കല്ലുകൾ കഴുകുകയാണ്‌. കാഹ്ലെൻകാറ്റെനിൽ നിന്ന് അടുത്ത മടക്കട്രെയിൻ പിടിച്ച് കൃത്യം ഒമ്പതാകുമ്പോഴേക്കും ഞാൻ അവരുടെ വീട് കടന്നുപോയി: മുകൾനില, നടുക്കത്തെ ജനാല, മുൻവശം. ആ ദിവസം നാലു തവണ അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടും യാത്ര ചെയ്തപ്പോൾ വ്യാഴാഴ്ചത്തെ ടൈംടേബിൾ എനിക്കു കൃത്യമായി: മുൻവശത്തെ നടക്കല്ലുകൾ, മുകൾനിലയിൽ മുൻവശത്ത് നടുക്കുള്ള ജനാല, മുകൾനിലയിൽ പിൻവശത്ത് നടുക്കുള്ള ജനാല, തട്ടുമ്പുറം, മുൻവശത്തെ മുറിയുടെ മുകൾഭാഗം. ആറു മണിക്ക് അവസാനമായി ആ വീടു കടന്നുപോകുമ്പോൾ പറമ്പിൽ ഒരു കൊച്ചുമനുഷ്യന്റെ വളഞ്ഞ രൂപം കിളച്ചും കൊണ്ടു നില്ക്കുന്നതു കണ്ടു. ആ പെൺകുട്ടി, വൃത്തിയുള്ള ആ പാവയും പിടിച്ചുകൊണ്ട്, ഒരു ജയിലറെപ്പോലെ അയാളെത്തന്നെ നോക്കിനില്ക്കുകയായിരുന്നു. ആ സ്ത്രീയെ കാണാനുണ്ടായിരുന്നില്ല.

പക്ഷേ ഇതൊക്കെ സംഭവിക്കുന്നത് പത്തുകൊല്ലം മുമ്പാണ്‌, യുദ്ധത്തിനു മുമ്പ്. കുറച്ചു ദിവസം മുമ്പ് ഞാൻ പിന്നെയും ട്രെയിനിൽ ആ പാലം കടന്നുപോയി. എന്റെ ദൈവമേ, കോണിഗ്സ്റ്റാഡ്റ്റിൽ ട്രെയിൻ കയറുമ്പോൾ എന്റെ മനസ്സ് എത്ര അകലെയായിരുന്നു! ഈ സംഗതികളൊക്കെ ഞാൻ പാടേ മറന്നുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. ചരക്കുവാഗണുകൾ ഘടിപ്പിച്ചതായിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ ട്രെയിൻ. വണ്ടി റൈൻ നദിയെ സമീപിക്കുമ്പോൾ  അസാധാരണമായതൊന്നു സംഭവിച്ചു: ഞങ്ങൾക്കു മുമ്പുള്ള വാഗണുകൾ ഒന്നൊന്നായി നിശ്ശബ്ദമായി. തീർത്തും വിചിത്രമായിട്ടാണെനിക്കതു തോന്നിയത്, പതിനഞ്ചോ ഇരുപതോ വാഗണുകളടങ്ങുന്ന ആ ട്രെയിൻ ഒന്നൊന്നായി അണയുന്ന ലൈറ്റുകളുടെ ഒരു മാലയാണെന്നപോലെ. പേടിപ്പെടുത്തുന്നതും പൊള്ളയായതുമായ ഒരു കിലുക്കം ഞങ്ങൾ കേട്ടു. പെട്ടെന്ന് ഞങ്ങളുടെ വാഗണുകളുടെ തറയിൽ ചെറിയ ചുറ്റികകൾ കൊണ്ടടിക്കുന്നതുപോലെ; ഞങ്ങളും നിശ്ശബ്ദരായി; പിന്നെയതാ: ഒന്നുമില്ല, ഒന്നുമില്ല, ഒന്നുമില്ല; ഇടത്തും വലത്തും ഒന്നുമില്ല, ഘോരമായ ഒരു ശൂന്യത…അങ്ങകലെ റൈനിന്റെ പുല്ലു മൂടിയ കരകൾ…വഞ്ചികൾ…വെള്ളം, പക്ഷേ അതിദൂരേയ്ക്കു നോക്കാൻ നിങ്ങൾക്കു ധൈര്യം വരുന്നില്ല: നോക്കുമ്പോഴേ നിങ്ങൾക്കു തല ചുറ്റുകയാണ്‌. ഒന്നുമില്ല, ഒന്നുമേയില്ല! നിശ്ശബ്ദനായ ഒരു കൃഷിക്കാരന്റെ ഭാര്യയുടെ വിളറിയ മുഖം കണ്ടാൽത്തന്നെ അറിയാം, അവർ പ്രാർത്ഥിക്കുകയാണെന്ന്. കുറച്ചു പേർ കൈ വിറച്ചുകൊണ്ട് സിഗററ്റ് കൊളുത്തുകയാണ്‌; മൂലയ്ക്കിരുന്ന് ചീട്ടു കളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നവർ പോലും നിശ്ശബ്ദരായിരിക്കുന്നു…

പിന്നെ മുമ്പിലുള്ള വാഗണുകൾ വീണ്ടും ഉറച്ച തറയിലേക്കു കയറുന്നത് ഞങ്ങൾ കേട്ടു; ഞങ്ങൾ എല്ലാവരുടെയും മനസ്സിൽ ഒരേ ചിന്തയായിരുന്നു: അവർ കടന്നുകൂടി. ട്രെയിനിനെന്തെങ്കിലും സംഭവിച്ചാൽ അവർക്ക് പുറത്തു ചാടാൻ പറ്റിയെന്നു വരാം; പക്ഷേ ഞങ്ങൾ ഏറ്റവും ഒടുവിലത്തേതിനു മുമ്പിലത്തെ വാഗണിലാണ്‌; ഞങ്ങൾ നദിയിൽ മുങ്ങിത്താഴുമെന്നതിൽ ഒരു സംശയവും വേണ്ട. ആ ബോദ്ധ്യം ഞങ്ങളുടെ കണ്ണുകളിലും ഞങ്ങളുടെ വിളറിയ മുഖങ്ങളിലുമുണ്ടായിരുന്നു. ട്രാക്കുകളുടെ വീതിയേ താല്ക്കാലികപാലത്തിനുള്ളു; വാസ്തവം പറഞ്ഞാൽ, ട്രാക്കുകൾ തന്നെയാണ്‌ പാലം; വാഗണിന്റെ വശങ്ങൾ പാലത്തിനു മുകളിലൂടെ ശൂന്യതയിലേക്കു തൂങ്ങിനില്ക്കുകയാണ്‌; ഞങ്ങളെ ഇപ്പോൾ തട്ടിമറിച്ചിടുമെന്നപോലെ പാലം കിടന്നുകുലുങ്ങുകയുമായിരുന്നു...

അപ്പോൾ പെട്ടെന്നാണ്‌, ഒരമർന്ന കിലുക്കം കേട്ടുതുടങ്ങിയത്; കൂടുതൽ വ്യക്തമായി അതടുത്തടുത്തു വരുന്നത് ഞങ്ങൾ കേട്ടു; പിന്നെ ഞങ്ങളുടെ വാഗണിനടിയിലും അത് കൂടുതൽ കനത്തിൽ, കൂടുതൽ ഉറച്ചതായി, ആ കിലുക്കം; ഞങ്ങളുടെ ശ്വാസം നേരേ വീണു, പുറത്തേക്കു നോക്കാൻ ഞങ്ങൾക്കു ധൈര്യവും വന്നു: പച്ചക്കറിപ്പാടങ്ങൾ! പച്ചക്കറിപ്പാടങ്ങൾക്കു ദൈവാനുഗ്രഹമുണ്ടാവട്ടെ! പെട്ടെന്നാണ്‌ ഞങ്ങൾ എവിടെയാണെന്ന് എനിക്കു വെളിവുണ്ടാകുന്നത്; കാഹ്ലെൻകാറ്റെൻ അടുക്കുന്തോറും എന്റെ ഹൃദയം വിചിത്രമായി തുടിക്കുകയായിരുന്നു. എനിക്കു മുന്നിൽ ഒരു ചോദ്യമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളു: ആ വീട് ഇപ്പോഴും അവിടെയുണ്ടാകുമോ? അപ്പോൾ ഞാനതു കണ്ടു: പച്ചക്കറിപ്പാടങ്ങളിലെ ചില മരങ്ങളുടെ വിരളമായ ഇലകൾക്കിടയിലൂടെ ആ വീടിന്റെ ചെങ്കൽനിറമുള്ള, ഇപ്പോഴും നല്ല വൃത്തിയോടിരിക്കുന്ന, മുഖപ്പ് അടുത്തടുത്തു വന്നു. വിവരിക്കാനാവാത്ത ഒരു വികാരം എന്നെ പിടിച്ചുലച്ചു. സകലതും, പത്തുകൊല്ലം മുമ്പത്തെ കാലവും അതില്പിന്നെ നടന്ന സകലതും വിഭ്രാന്തവും അനിയന്ത്രിതവുമായ ഒരു പ്രക്ഷുബ്ധതയായി എന്റെയുള്ളിലിരമ്പി. പിന്നെ, കൂറ്റൻ കാലടികൾ വച്ചു നീട്ടിനടന്നിട്ടെന്നപോലെ ആ വീട് തൊട്ടുമുന്നിലെത്തി;  അപ്പോൾ ഞാൻ അവരെ കണ്ടു, ആ സ്ത്രീയെ: അവർ മുന്നിലത്തെ നടക്കല്ലുകൾ കഴുകുകയായിരുന്നു. അല്ല, അത് അവരായിരുന്നില്ല- ഈ കാലുകൾ കുറച്ചുകൂടി ചെറുപ്പമാണ്‌, കുറച്ചുകൂടി ബലത്തതാണ്‌, പക്ഷേ ചലനങ്ങൾ അതു തന്നെ; മുന്നിലേക്കും പിന്നിലേക്കും ഉരച്ചുകഴുകുമ്പോഴത്തെ അതേ തെറിച്ച, ആക്കമുള്ള ചലനങ്ങൾ. എന്റെ ഹൃദയം നിശ്ചലമായി, എന്റെ ഹൃദയം നിമിഷങ്ങളെണ്ണി. അപ്പോൾ ആ സ്ത്രീ ഒരു നിമിഷത്തേക്ക് മുഖം തിരിച്ചു; തല്ക്ഷണം പത്തു കൊല്ലം മുമ്പത്തെ ആ കൊച്ചു പെൺകുട്ടിയെ ഞാൻ തിരിച്ചറിയുകയും ചെയ്തു; ആ വിളറിയ, നീണ്ട, പുരികം ചുളിഞ്ഞ മുഖം; ആ മുഖത്തെ ഭാവം കനച്ചതായിരുന്നു, പഴകിയ സലാഡു പോലെ കനച്ചതായിരുന്നു…

എന്റെ ഹൃദയം വീണ്ടും മിടിച്ചുതുടങ്ങിയപ്പോൾ പെട്ടെന്നെനിക്കു വെളിവുണ്ടാവുകയും ചെയ്തു, ഇന്നു ശരിക്കും വ്യാഴാഴ്ചയുമാണെന്ന്…

ഹെയ്ൻറിച്ച് ബോൾ Heinrich Theodor Boll (1917-1985)-  രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷമുള്ള പ്രമുഖനായ ജർമ്മൻ എഴുത്തുകാരൻ. 1917 ഡിസംബർ 21ന്‌ കൊളോണിൽ ജനിച്ചു. ജർമ്മനിയിൽ നാസികൾ പിടി മുറുക്കിത്തുടങ്ങിയ കാലത്ത് കത്തോലിക്കരും പാസിഫിസ്റ്റുകളുമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കുടുംബം അതിനെ ചെറുത്തുനിന്നു. കൊളോൺ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ ജർമ്മൻ പഠനത്തിനു ശേഷം അദ്ദേഹം സൈന്യത്തിൽ നിർബ്ബന്ധിതസേവനത്തിനു ചേർന്നു. ജർമ്മൻ സൈന്യത്തിനൊപ്പം സോവ്യറ്റ് യൂണിയൻ, ഫ്രാൻസ്, ഹംഗറി തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളിൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. 1945ൽ അമേരിക്കൻ സൈന്യം അദ്ദേഹത്തെ തടവിലാക്കുകയും യുദ്ധത്തടവുകാർക്കുള്ള ഒരു ക്യാമ്പിലാക്കുകയും ചെയ്തു. തിരിച്ചു കൊളോണിലെത്തിയ ശേഷം അദ്ദേഹം വീണ്ടും യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ പഠനത്തിനു ചേർന്നു. ഭാര്യ സ്കൂൾ ടീച്ചർ ആയിരുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹം എഴുത്തിൽ പൂർണ്ണസമയം വിനിയോഗിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിനു കഴിഞ്ഞു. തന്റെ യുദ്ധാനുഭവങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന The Train was on Time (1947) എന്ന നോവൽ ആണ്‌ അദ്ദേഹത്തെ ശ്രദ്ധേയനാക്കുന്ന ആദ്യത്തെ കൃതി. Adam, Where are Thou?, The Bread of our Early Years, The Clown, Group Portrait with Lady, The Lost Honour of Katharina Blum തുടങ്ങിയവയാണ്‌ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രധാനപ്പെട്ട നോവലുകൾ. 1972ൽ അദ്ദേഹത്തിന്‌ സാഹിത്യത്തിനുള്ള നൊബേൽ സമ്മാനം കിട്ടി.

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന്റെയും നാസിസത്തിന്റെയും ഓർമ്മകൾ പേറേണ്ടിവന്ന ഒരു തലമുറയിലാണ്‌ ഹെയ്ൻറിച്ച് ബോളിന്റെ സ്ഥാനം. ഹോളോക്കാസ്റ്റിന്റെ കുറ്റബോധം അവരുടെ കൃതികളിൽ നിറഞ്ഞുനില്ക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകളിൽ നിരന്തരം ആവർത്തിക്കുന്ന മറ്റൊരു പ്രമേയമാണ്‌ തന്റെ പ്രവൃത്തിയുടെ ഉത്തരവാദിത്തം ഏറ്റെടുക്കാനോ അതിൽ നിന്നൊഴിഞ്ഞുമാറാനോ വ്യക്തി എടുക്കുന്ന തീരുമാനം.

കോപ്പൻഹാഗെൻ തുറമുഖത്തിനടുത്തായി വെസ്റ്റെർവോൾഡ് എന്നു പേരുള്ള ഒരു തെരുവുണ്ട്; താരതമ്യേന പുതിയതെങ്കിലും ആൾപ്പെരുമാറ്റം കുറഞ്ഞ, വീതിയേറിയ ഒരു വഴി. വീടുകൾ വളരെ ചുരുക്കമായേ കാണാനുള്ളു, ഗ്യാസ് ലൈറ്റുകളും ചുരുക്കം, ആളുകളെ കാണാനില്ലെന്നുതന്നെ പറയാം. ഈ വേനല്ക്കാലത്തു പോലും അപൂർവ്വം ചിലരേ അവിടെ നടക്കാനിറങ്ങിയതായി കാണാനുള്ളു.

എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയതെന്നു പറയാവുന്നതൊന്ന് പോയ രാത്രിയിൽ ആ തെരുവിൽ വച്ചുണ്ടായി.

ഞാൻ നടപ്പാതയിലൂടെ ഒന്നുരണ്ടു തവണ അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടും നടന്നുകഴിഞ്ഞപ്പോഴാണ്‌, ഒരു സ്ത്രീ എനിക്കെതിരേ വരുന്നതു ഞാൻ കാണുന്നത്. അടുത്തെങ്ങും മറ്റാരെയും കാണാനില്ല. ഗ്യാസ് ലൈറ്റുകൾ കത്തിച്ചിരുന്നുവെങ്കിലും നല്ല ഇരുട്ടായിരുന്നു- ആ സ്ത്രീയുടെ മുഖം തിരിച്ചറിയാൻ പറ്റാത്ത വിധമുള്ള ഇരുട്ട്. ഓ, ഇതാ രാത്രിജീവികളിൽ പെട്ടതാണ്‌, എന്നു മനസ്സിൽ പറഞ്ഞുകൊണ്ട് ഞാൻ അവളെക്കടന്നു നടന്നുപോയി.

വഴി അവസാനിക്കുന്നിടത്തു ചെന്നിട്ട് ഞാൻ തിരിച്ചുനടന്നു. ആ സ്ത്രീയും അതേപോലെ തിരിച്ചുനടന്നു, ഞാൻ അവളെ പിന്നെയും എതിരേ വരുന്നതായി കാണുകയും ചെയ്തു. അവർ ആരെയോ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നുണ്ട്, ഞാൻ മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു; അവൾ ആരെയാണു പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതെന്നറിയാൻ എനിക്കൊരു കൗതുകം തോന്നി. ഞാൻ പിന്നെയും അവളെ കടന്നുപോയി.

മൂന്നാമതും അവൾ എതിരേ വന്നപ്പോൾ ഞാൻ തൊപ്പിയൊന്നു പൊന്തിച്ചിട്ട് അവളോടു പറഞ്ഞു.

“ഗുഡ് ഈവനിംഗ്! ആരെയെങ്കിലും കാത്തുനില്ക്കുകയാണോ?”

അവൾ ഒന്നു ഞെട്ടി. അല്ല, എന്നുപറഞ്ഞാൽ, അതെ, താൻ ഒരാളെ കാത്തുനില്ക്കുകയാണ്‌.

അവൾ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നയാൾ എത്തുന്നതുവരെ താൻ ഒപ്പം നടക്കുന്നതിൽ നിങ്ങൾക്കു വിരോധമുണ്ടാവുമോ?

ഇല്ല, അവൾക്കതിൽ ഒട്ടും വിരോധമില്ല, അതിനവൾ നന്ദി പറയുകയും ചെയ്തു. വാസ്തവം പറഞ്ഞാൽ, അവൾ വിശദീകരിച്ചു, താൻ ആരെയും കാത്തുനില്ക്കുകയുമല്ല. താൻ ശുദ്ധവായു ശ്വസിക്കാൻ മാത്രം പോന്നതാണ്‌- എന്തു പ്രശാന്തതയാണിവിടെ!

ഞങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് അവിടെ ചുറ്റിനടന്നു. അത്ര പ്രാധാന്യമില്ലാത്ത പലതിനെക്കുറിച്ചും ഞങ്ങൾ സംസാരിച്ചു. ഒടുവിൽ ഞാൻ അവൾക്കു നേരെ കൈ നീട്ടി.

“താങ്ക് യു, വേണ്ട,” തലയാട്ടിക്കൊണ്ട് അവൾ പറഞ്ഞു.

ഇങ്ങനെ ഉലാത്തുന്നതിൽ വലിയ രസമൊന്നുമില്ല;. ഇരുട്ടത്ത് എനിക്കവളെ കാണാനും പറ്റുന്നില്ല. സമയം എന്തായെന്നറിയാൻ ഞാൻ ഒരു തീപ്പെട്ടിക്കൊള്ളിയുരച്ചു. അതുയർത്തിപ്പിടിച്ച് ഞാൻ അവളെയും നോക്കി.

“ഒമ്പതു മുപ്പത്,” ഞാൻ പറഞ്ഞു.

തണുത്തുമരവിക്കുന്നപോലെ അവൾ വിറപൂണ്ടു. ഞാൻ അതില്ക്കയറിപ്പിടിച്ചു.

“തണുക്കുന്നുണ്ടോ?” ഞാൻ ചോദിച്ചു. “എവിടെയെങ്കിലും ചെന്നിരുന്ന് എന്തെങ്കിലും കുടിച്ചാലോ? തിവോളി? നാഷണൽ?”

“പക്ഷേ എനിക്കിപ്പോൾ എങ്ങോട്ടും പോകാൻ പറ്റില്ല,” അവൾ പറഞ്ഞു.

നല്ല നീളമുള്ള ഒരു കറുത്ത മൂടുപടം അവൾ ധരിച്ചിരിക്കുന്നത് അപ്പോഴാണ്‌ ഞാൻ ആദ്യമായി കാണുന്നത്. ഞാൻ അവളോടു ക്ഷമ ചോദിച്ചു; ഇരുട്ടു കാരണം അബദ്ധം പറ്റിയതാണെന്നു വിശദീകരിച്ചു. എന്റെ ക്ഷമാപണം അവൾ സ്വീകരിച്ച രീതി കണ്ടപ്പോൾ എനിക്കു മനസ്സിലായി, പതിവു രാത്രിഞ്ചരികളിൽ പെട്ടതല്ല അവളെന്ന്.

“എന്റെ കൈയിൽ പിടിച്ചുകൂടേ?” ഞാൻ ഒന്നുകൂടി എന്റെ നിർദ്ദേശം മുന്നോട്ടുവച്ചു. “നിങ്ങൾക്ക് ഒരല്പം ചൂടു കിട്ടിയേക്കാം.”

അവൾ എന്റെ കൈ പിടിച്ചു.

ഞങ്ങൾ കുറച്ചു നേരം വഴിയിലൂടെ അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടും നടന്നു. സമയം എന്തായെന്നു നോക്കാൻ അവൾ വീണ്ടും എന്നോടു പറഞ്ഞു.

“പത്തായി,” ഞാൻ പറഞ്ഞു. “നിങ്ങൾ താമസിക്കുന്നതെവിടെയാണ്‌?”

“ഗാംലെ കോൻഗെവേയിൽ.”

ഞാൻ അവളെ പിടിച്ചുനിർത്തി.

“ഞാൻ നിങ്ങളെ വീടു വരെ കൊണ്ടാക്കിത്തരട്ടെ?” ഞാൻ ചോദിച്ചു.

“വേണ്ട, അതിന്റെ ആവശ്യമില്ല,” അവൾ പറഞ്ഞു. “നിങ്ങളെ ബുദ്ധിമുട്ടിക്കാൻ…നിങ്ങൾ ബ്രെഡ്ഗേഡിലാണല്ലോ താമസിക്കുന്നത്, അല്ലേ?”

“അത് നിങ്ങൾക്കെങ്ങനെ അറിയാം?” ഞാൻ അത്ഭുതത്തോടെ ചോദിച്ചു.

“ഓ, എനിക്ക് നിങ്ങളെ അറിയാം,” അവൾ പറഞ്ഞു.

അല്പനേരം ആരും ഒന്നും മിണ്ടിയില്ല. വിളക്കുകൾ തെളിഞ്ഞ തെരുവുകളിലൂടെ കൈ കോർത്തു ഞങ്ങൾ നടന്നു. അവൾ ധൃതിയിൽ നടന്നു; നീണ്ട മുഖപടം അവളുടെ പിന്നിൽ പാറിനടന്നു.

“നമുക്കൊന്നു വേഗം നടക്കാം,” അവൾ പറഞ്ഞു. ഗാംലെ കോൻഗെവെയിൽ അവളുടെ വീടിന്റെ വാതില്ക്കലെത്തിയപ്പോൾ, അതുവരെ തന്നോടൊപ്പം ചെല്ലാൻ കാണിച്ച സൗമനസ്യത്തിനു നന്ദി പറയാനെന്നവണ്ണം, അവൾ എനിക്കു നേരെ തിരിഞ്ഞുനിന്നു. ഞാൻ അവൾക്കു വേണ്ടി വാതിൽ തുറന്നുകൊടുത്തു; അവൾ സാവധാനം ഉള്ളിൽ കടന്നു. ഞാൻ തോളു കൊണ്ട് പതുക്കെ വാതിലിൽ അമർത്തി അവളുടെ പിന്നാലെ ഉള്ളിൽ കയറി. ഉള്ളിലെത്തിയതും അവൾ എന്റെ കൈയിൽ കയറിപ്പിടിച്ചു. ഞങ്ങൾ രണ്ടുപേരും ഒന്നും മിണ്ടിയില്ല.

രണ്ടു കോണിപ്പടികൾ കയറി ഞങ്ങൾ മൂന്നാം നിലയിലെത്തി. അവൾ തന്നെ തന്റെ ഫ്ലാറ്റിന്റെ വാതിൽ താക്കോലിട്ടു തുറന്നിട്ട് രണ്ടാമതൊരു വാതിൽ തുറന്ന് എന്റെ കൈ പിടിച്ച് ഉള്ളിലേക്കു കൊണ്ടുപോയി. അത് സ്വീകരണമുറി ആയിരിക്കണം; ചുമരിൽ ഒരു ക്ലോക്കിന്റെ സ്പന്ദനം ഞാൻ കേട്ടു. വാതിൽ കടന്നതും ആ സ്ത്രീ ഒരു നിമിഷം ഒന്നു നിന്നിട്ട് പെട്ടെന്ന് എന്നെ കെട്ടിപ്പിടിച്ച് ഒരു വിറയലോടെ എന്റെ ചുണ്ടിൽ തീക്ഷ്ണമായി ചുംബിച്ചു. നേരേ ചുണ്ടത്തു തന്നെ.

“ഇരിക്കുകയല്ലേ?” അവൾ പറഞ്ഞു. “ഇവിടെയൊരു സോഫയുണ്ട്. അപ്പോഴേക്കും ഞാനൊരു വിളക്കെടുത്തുകൊണ്ടു വരാം.”

അവൾ ഒരു വിളക്കു കത്തിച്ചുവച്ചു.

ഞാൻ അത്ഭുതത്തോടെ, അതേ സമയം ജിജ്ഞാസയോടെ, ചുറ്റും നോക്കി. വിശാലവും അത്യാഡംബരപൂർവ്വം സജ്ജീകരിച്ചതുമായ ഒരു മുറിയിലാണ്‌ ഞാൻ. പാതി തുറന്ന വാതിലുകൾ ഒരു വശത്തുള്ള മറ്റു പല മുറികളിലേക്കുമുള്ളതാണ്‌. എനിക്കു പരിചയപ്പെടാനിട വന്ന ഈ വ്യക്തി ഏതു തരക്കാരിയാണെന്ന് എങ്ങനെയൊക്കെ നോക്കിയിട്ടും എനിക്കു പിടി കിട്ടിയില്ല.

“എത്ര മനോഹരമായ മുറി!“ ഞാൻ പറഞ്ഞു. ”നിങ്ങൾ ഇവിടെയാണോ താമസം?“

”അതെ, ഇതെന്റെ വീടാണ്‌,“ അവൾ പറഞ്ഞു.

”ഇത് നിങ്ങളുടെ വീടാണെന്നോ? അപ്പോൾ അച്ഛനമ്മമാരുടെ കൂടെയാണോ നിങ്ങൾ താമസിക്കുന്നത്?“

”അയ്യോ, അല്ല,“ അവൾ ചിരിച്ചു, ”എനിക്കു നല്ല പ്രായമായി, ഇതാ, ഇത്രയും!“

എന്നിട്ടവൾ തന്റെ മൂടുപടവും മേലുടുപ്പും മാറ്റി.

”കണ്ടില്ലേ! ഞാനെന്താ പറഞ്ഞത്!“ അവൾ പറഞ്ഞു; എന്നിട്ട് തടുക്കരുതാത്ത ഒരു ത്വരയോടെ അവളെന്നെ പെട്ടെന്ന് വീണ്ടും കെട്ടിപ്പിടിച്ചു.

അവൾക്ക് ഇരുപത്തിരണ്ടോ ഇരുപത്തിമൂന്നോ വയസ്സായിട്ടുണ്ടാവണം, വലതു കൈയിൽ ഒരു മോതിരമുണ്ടായിരുന്നു, അക്കാരണം കൊണ്ടുതന്നെ അവൾ വിവാഹിതയാണെന്നു കരുതുകയുമാവാം. സുന്ദരിയാണോ? അല്ല, അവളുടെ തൊലി പാടു വീണതായിരുന്നു, പുരികമെന്നു പറയാൻ ഒന്നുമുണ്ടായിരുന്നതുമില്ല. എന്നാൽ അവൾക്കു ചുറ്റും ജീവൻ നുരഞ്ഞുപൊന്തുകയായിരുന്നു, അവളുടെ ചുണ്ടുകൾ അസാധാരണമാം വിധം സുന്ദരവുമായിരുന്നു.

അവൾ ആരാണ്‌, ഭർത്താവുണ്ടെങ്കിൽ അയാൾ എവിടെയാണ്‌, ഞാനിരിക്കുന്ന ഈ വീട് ആരുടേതാണ്‌ എന്നൊക്കെ എനിക്കു ചോദിക്കണമെന്നുണ്ടായിരുന്നു; എന്നാൽ ഞാൻ വായ തുറക്കുമ്പോഴൊക്കെ അവൾ എന്നെ പൂണ്ടടക്കം പിടിച്ച് എന്റെ ജിജ്ഞാസയെ പുറത്തുവരാൻ അനുവദിച്ചില്ല.

”എന്റെ പേര്‌ എല്ലെൻ എന്നാണ്‌,“ അവൾ പറഞ്ഞു. ”കുടിക്കാൻ എന്തെങ്കിലും എടുക്കാമല്ലോ? ഞാൻ ബെല്ലടിച്ചാൽ ആർക്കുമതു ശല്യമാകില്ല. നിങ്ങൾക്കു വേണമെങ്കിൽ ഈ കിടപ്പുമുറിയിലേക്കു വന്നിരിക്കാം.“

ഞാൻ കിടപ്പുമുറിയിലേക്കു കയറി. സ്വീകരണമുറിയിൽ നിന്നുള്ള വെളിച്ചം അതിനെ ഭാഗികമായി വെളിച്ചപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. രണ്ടു കട്ടിലുകൾ ഞാൻ കണ്ടു. എല്ലെൻ ബെല്ലടിച്ച് വൈൻ കൊണ്ടുവരാൻ പറഞ്ഞു; ഒരു വേലക്കാരി വൈൻ കൊണ്ടുവരുന്നതും പിന്നെ തിരിച്ചുപോകുന്നതും ഞാൻ കേട്ടു. അല്പം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ എല്ലെനും കിടപ്പുമുറിയിലേക്കു വന്നു; പക്ഷേ അവൾ വാതില്ക്കൽത്തന്നെ നിന്നതേയുള്ളു. ഞാൻ അവളുടെയടുത്തേക്ക് ഒരു ചുവടു വച്ചു. അവൾ ഒരമർത്തിയ കരച്ചിലോടെ എന്റെ നേർക്കു വന്നു.

ഇത് കഴിഞ്ഞ രാത്രിയിൽ നടന്നതാണ്‌.

പിന്നെ എന്തുണ്ടായി? ഹാ, ക്ഷമിക്കെന്നേ! ഇനിയും പറയാനുണ്ട്!

ഇന്നു കാലത്ത് ഞാൻ ഉറക്കമുണരുമ്പോൾ വെട്ടം പരന്നുതുടങ്ങിയിരുന്നു. കർട്ടന്റെ ഇരുവശങ്ങളിലൂടെയും പകൽവെളിച്ചം മുറിയിലേക്കരിച്ചുകയറുകയായിരുന്നു. എല്ലെനും ഉണർന്നു കിടക്കുകയായിരുന്നു; അവൾ എന്നെ നോക്കി പുഞ്ചിരിച്ചു. അവളുടെ കൈകൾ വെളുത്ത്, പട്ടു പോലെ മൃദുലമായിരുന്നു, അവളുടെ മാറിടം അസാധാരണമാം വിധത്തിൽ ഉയർന്നതുമായിരുന്നു. ഞാൻ അവളെ നോക്കി എന്തോ മന്ത്രിച്ചു, അവൾ എന്റെ ചുണ്ടുകൾ ആർദ്രത കൊണ്ടു മൂകമായ തന്റെ ചുണ്ടുകൾ കൊണ്ടടച്ചു. പകലിനു വെളിച്ചം കൂടിവരികയായിരുന്നു.

രണ്ടു മണിക്കൂർ കൂടി കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഞാൻ പോകാനായി എഴുന്നേറ്റു. എല്ലെനും എഴുന്നേറ്റ് വസ്ത്രം ധരിക്കുകയായിരുന്നു- അവൾ ഷൂസിട്ടു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. അപ്പോഴാണ്‌ ഒരു ഘോരസ്വപ്നം പോലെ ഇപ്പോഴും എന്നെ ഞെട്ടിക്കുന്ന ഒരനുഭവം എനിക്കുണ്ടായത്. ഞാൻ വാഷ് ബേസിനടുത്തു നില്ക്കുകയായിരുന്നു. എല്ലെന്‌ അടുത്ത മുറിയിൽ എന്തോ ചെയ്യാനുണ്ടായിരുന്നു. അവൾ വാതിൽ തുറന്നപ്പോൾ ഞാൻ തിരിഞ്ഞ് ഉള്ളിലേക്കൊന്നു പാളിനോക്കി. ആ മുറിയുടെ തുറന്ന ജനാലയിൽ നിന്നുള്ള ഒരു തണുത്ത കാറ്റ് എന്റെ നേർക്കിരച്ചുവന്നു; മുറിയുടെ നടുക്ക് ഒരു മേശ മേൽ നിവർന്നുകിടക്കുന്ന ഒരു ജഡം എന്റെ കണ്ണുകൾ കഷ്ടിച്ചു കണ്ടെടുത്തു. ഒരു ജഡം, വെളുത്ത വസ്ത്രം ധരിപ്പിച്ച് ശവപ്പെട്ടിയിൽ കിടത്തിയിരിക്കുകയാണതിനെ, നരച്ച താടിയുള്ള ഒരു പുരുഷന്റെ ജഡം. അയാളുടെ എല്ലിച്ച കാൽമുട്ടുകൾ മുറുക്കിപ്പിടിച്ച മുഷ്ടികൾ പോലെ വിരിപ്പിനടിയിൽ നിന്ന് എറിച്ചുനിന്നിരുന്നു; അയാളുടെ മുഖം വിളറിമഞ്ഞിച്ചതും അങ്ങേയറ്റം ബീഭത്സവുമായിരുന്നു. പകൾവെളിച്ചത്തിൽ എനിക്കെല്ലാം നന്നായി കാണാമായിരുന്നു. ഞാൻ നോട്ടം മാറ്റി; ഞാൻ ഒന്നും മിണ്ടിയില്ല.

എല്ലെൻ മടങ്ങി വന്നപ്പോൾ ഞാൻ വേഷം മാറി പുറത്തേക്കിറങ്ങാൻ തയാറായി നില്ക്കുകയായിരുന്നു. അവളുടെ ആലിംഗനങ്ങൾ എന്നിൽ ഒരുണർവ്വും ഉണ്ടാക്കിയില്ല. അവൾ ഇട്ടിരുന്നതിന്റെ കൂടെ പിന്നെയും എന്തൊക്കെയോ എടുത്തിട്ടു; തെരുവിലേക്കുള്ള വാതിൽ വരെ എന്റെ കൂടെ വരാൻ അവൾക്കാഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു; അതിനു ഞാൻ എതിരു പറഞ്ഞില്ല; എന്നാൽ അപ്പോഴും ഞാൻ ഒന്നും മിണ്ടിയില്ല. വാതില്ക്കലെത്തിയപ്പോൾ ആരും തന്നെ കാണാതിരിക്കാൻ അവൾ ചുമരിനോടു പറ്റിച്ചേർന്നു നിന്നു.

“എന്നാല്പിന്നെ, ഗുഡ് ബൈ,” അവൾ മന്ത്രിച്ചു.

“നാളെ വരെ?” അവളെ ഒന്നു പരീക്ഷിക്കാൻ കൂടിയായി ഞാൻ ചോദിച്ചു.

“വേണ്ട, നാളെ വേണ്ട.”

“അതെന്താ, അങ്ങനെ?”

“ഇത്രയും ചോദ്യങ്ങൾ വേണ്ട, ഡിയർ. നാളെ എനിക്കൊരു സംസ്കാരച്ചടങ്ങിനു പോകാനുണ്ട്, എന്റെയൊരു ബന്ധു മരിച്ചു. ഒളിക്കുകയൊന്നും വേണ്ട- നിങ്ങൾക്കതറിയാം.”

“എന്നാൽ മറ്റേന്നാൾ?”

“അതെ, മറ്റേന്നാൾ, ഈ വാതില്ക്കൽ. ഞാൻ ഇവിടെ ഉണ്ടാവും. ഗുഡ് ബൈ.”

ഞാൻ പോയി.

ആരാണവൾ? ആ ജഡമോ? മുറുക്കിപ്പിടിച്ച കൈകളും കോടിയ വായ്ക്കോണുകളുമായി – എത്ര ബീഭത്സവും വികടവുമാണത്! മറ്റേന്നാൾ അവൾ എന്നെ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നുണ്ട്. ഞാനവളെ പിന്നെയും കാണാൻ പോകണോ?

ഞാൻ നേരേ ബർണിന കഫേയിൽ ചെന്ന് ഡയറക്ടറി കൊണ്ടുവരാൻ പറഞ്ഞു. ഗാംലെ കോൻഗെവേയിലെ വീട്ടുനമ്പരുകൾ ഓരോന്നായി ഞാൻ പരതി; അതാ കിടക്കുന്നു, ആ പേര്‌. രാവിലത്തെ പത്രങ്ങൾ വരുന്നതുവരെ ഞാൻ അവിടെയിരുന്നു. ധൃതിയിൽ ഞാൻ ചരമപ്പേജെടുത്തു നോക്കി. സംശയിച്ചപോലെ തന്നെ അവൾ കൊടുത്ത ചരമഅറിയിപ്പും ഞാൻ കണ്ടു; കട്ടിയുള്ള അക്ഷരത്തിൽ തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു :“എന്റെ ഭർത്താവ്, അമ്പത്തിമൂന്നു വയസ്സ്, ദീർഘകാലത്തെ രോഗത്തിനു ശേഷം ഇന്നു മരിച്ചു.” അറിയിപ്പ് കൊടുത്തിരിക്കുന്നത് ഇന്നലെയാണ്‌.

ഞാൻ ഏറെ നേരം ചിന്താധീനനായി ഇരുന്നു.

ഒരാൾ വിവാഹം കഴിക്കുന്നു. അയാളുടെ ഭാര്യക്ക് അയാളെക്കാൾ മുപ്പതു വയസ്സ് കുറവാണ്‌. അയാൾക്ക് വിട്ടുമാറാത്ത ഒരസുഖം പിടിക്കുന്നു. എന്നിട്ടൊരു ദിവസം അയാൾ മരിച്ചും പോകുന്നു.

ചെറുപ്പക്കാരിയായ വിധവ ആശ്വാസത്തോടെ ഒരു നെടുവീർപ്പിടുന്നു.

Knut Hamsun 1859ൽ നോർവ്വേയിൽ ജനിച്ചു. തന്റെ പല നോവലുകൾക്കും കഥകൾക്കും പശ്ചാത്തലമായ വടക്കൻ നോർവ്വേയിലാണ്‌ ബാല്യകാലം കഴിച്ചത്. എഴുത്തുകാരനായി പേരെടുക്കുന്നതിനു മുമ്പ് അദ്ദേഹം ചെയ്യാത്ത ജോലികളില്ല- ക്ലർക്കായി, വഴിവാണിഭക്കാരനായി, ചെരുപ്പുകുത്തിയായി, തുറമുഖജോലിക്കാരനായി, പോലീസുകാരനായി, അദ്ധ്യാപകനായി, പിന്നെ സഞ്ചാരിയായും. പട്ടിണി കിടക്കുന്ന ഒരു മനുഷ്യന്റെ മനസ്സിൽ നടക്കുന്ന അയുക്തികപ്രക്രിയയെ കാവ്യാത്മകമായി പ്രകീർത്തിക്കുന്ന “വിശപ്പ്” എന്ന നോവൽ അദ്ദേഹത്തെ പ്രശസ്തനാക്കി. പിന്നീടെഴുതിയ “മണ്ണിന്റെ വളർച്ച” എന്ന ഐതിഹാസികനോവൽ 1920ലെ നൊബേൽ സമ്മാനത്തിന്‌ അദ്ദേഹത്തെ അർഹനാക്കുകയും ചെയ്തു. വ്യവസായവത്കൃത-ജനാധിപത്യസമൂഹത്തോട് അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്ന വെറുപ്പ് ഒടുവിൽ തന്റെ രാജ്യം ആക്രമിച്ച നാസികളോടു പൊരുത്തപ്പെടുന്നതിൽ കൊണ്ടെത്തിച്ചു. യുദ്ധാനന്തരം രാജ്യദ്രോഹക്കുറ്റത്തിന്‌ വിചാരണ നേരിടേണ്ടിവന്ന ഹാംസൺ പ്രായാധിക്യം കാരണം ജയിൽ ശിക്ഷയിൽ നിന്നൊഴിവായി. പക്ഷേ അദ്ദേഹത്തിന്റെ എല്ലാ സ്വത്തുക്കളും കണ്ടുകെട്ടി; ഓസ്ലോയിലെ ഒരു മനോരോഗാശുപത്രിയിൽ അദ്ദേഹത്തെ നിർബ്ബന്ധപൂർവ്വം പ്രവേശിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ശിഷ്ടകാലം സ്വന്തം വീട്ടിൽ കഴിച്ചുകൂട്ടി. 1952ൽ അന്തരിച്ചു.

പരിഭാഷ വി. രവികുമാർ. കൊല്ലം സ്വദേശി. റയിൽവേയിൽ ബുക്കിംഗ് ക്ലർക്ക് ആയിരുന്നു. കാഫ്ക്ക, ബോദ്‌ലേർ, റിൽക്കെ തുടങ്ങിയവരുടെ കൃതികൾ മലയാളത്തിലാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

ഇറ്റാലോ കാൽവിനോ

(വിവ : രവികുമാര്‍ )

ബാങ്കർ പോമ്പോണിയോയുടെ വില്ലയിൽ വരാന്തയിൽ കാപ്പി കുടിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു വിരുന്നുകാർ. അതാ, ജനറൽ അമലസുന്റ; മൂന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം എങ്ങനെയിരിക്കുമെന്ന് കപ്പുകളുടേയും സ്പൂണുകളുടേയും സഹായത്തോടെ വിശദീകരിക്കുകയാണയാൾ. അതു കേട്ടിട്ട് സിനോറ പോമ്പോണിയോ പറയുന്നു: “എത്ര ഘോരം!” അങ്ങനെയിങ്ങനെ കുലുങ്ങുന്ന പ്രകൃതമായിരുന്നില്ലല്ലോ അവർ.

സിനോറ അമലസുന്റ മാത്രമേ എന്തെങ്കിലും പരിഭ്രമം പുറത്തു കാണിച്ചുള്ളു; അതിനവരെ കുറ്റം പറയാനുമില്ല; എന്തെന്നാൽ നാലു മുന്നണികളിലൂടെയും ഇരച്ചുകയറി അടച്ചുകെട്ടിയുള്ള ഒരാക്രമണം എന്ന ആശയം സധൈര്യം മുന്നോട്ടു വയ്ക്കുകയായിരുന്നല്ലോ, അവരുടെ ഭർത്താവ്. “അതധികകാലം നീണ്ടുനില്ക്കാതിരിക്കട്ടെ,” അവർ പറഞ്ഞു.

പത്രപ്രവർത്തകനായ സ്ട്രബോണിയോ സംശയാലുവായിരുന്നു. “ഓ, അതൊക്കെ പണ്ടേ ആളുകൾ പറഞ്ഞതല്ലേ,” അയാൾ പറഞ്ഞു. “സാറിനോർമ്മയില്ലേ, കഴിഞ്ഞ കൊല്ലം ഒരു ലേഖനത്തിൽ ഞാൻ…”

“അതേയതെ,” പോമ്പോണിയോ കോട്ടുവായിട്ടു; അയാൾക്ക് ആ ലേഖനം ഓർമ്മയുണ്ടായിരുന്നു, സ്ട്രബോണിയോ അതെഴുതിയത് താനുമായി ഒരു ഇന്റർവ്യൂ നടത്തിയതിനു ശേഷമാണെന്നതിനാൽ വിശേഷിച്ചും.

“അതേ സമയം, ഒരു കാര്യം നാം വിട്ടുകളയരുത്…” സെനറ്റർ ഉച്ചെല്ലിനി പറയാൻ തുടങ്ങി; അനിവാര്യമായ ആ സംഘർഷത്തിനു മുമ്പും ഇടയ്ക്കും പിന്നീടും വത്തിക്കാന്റെ സമാധാനദൗത്യം വഹിക്കാൻ പോകുന്ന പങ്കിനെക്കുറിച്ച് വ്യക്തമായ ഒരു ധാരണ നല്കാൻ ശ്രമിച്ച് അയാൾ പരാജയപ്പെട്ടത് അല്പം മുമ്പായിരുന്നു.

“പിന്നല്ലാതെ, തീർച്ചയായും…”തങ്ങൾക്കും അതേ അഭിപ്രായമാണെന്ന മട്ടിൽ മറ്റുള്ളവർ അയാളെ പിന്താങ്ങി. സെനറ്ററുടെ ഭാര്യയെ പോമ്പോണിയോ വച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണെന്നതിനാൽ അയാൾ സഹതാപമർഹിക്കുന്നു എന്ന് അവർ കരുതി.

വരയൻ തുണി കൊണ്ടുള്ള മേല്ക്കെട്ടിയുടെ വിടവുകളിലൂടെ കടൽ കാണാമായിരുന്നു; തീരത്തു മേലുരുമ്മിക്കിടക്കുകയാണത്; ഇളംകാറ്റു കടന്നുപോകുമ്പോൾ മുതുകു വളയ്ക്കുന്ന, അന്യമനസ്കനായ, സ്വസ്ഥനായ ഒരു പൂച്ചയെപ്പോലെ.

ആർക്കെങ്കിലും ഞണ്ടോ കക്കയോ വേണമോയെന്ന് ഒരു വേലക്കാരൻ കടന്നുവന്നു ചോദിച്ചു. രണ്ടു കൂട നിറയെ മേല്പറഞ്ഞതുമായി ഒരു കിഴവൻ വന്നിട്ടുണ്ട്. യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാകാവുന്ന അപകടങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ച പെട്ടെന്ന് പകർച്ചപ്പനിയെക്കുറിച്ചായി. ജനറൽ ആഫ്രിക്കയിലെ സംഭവങ്ങളെക്കുറിച്ചു പറഞ്ഞു, സ്ട്രബോണിയോ സാഹിത്യകൃതികളിലെ പരാമർശങ്ങൾ ഉദാഹരിച്ചു, സെനറ്റർ എല്ലാവരും പറഞ്ഞത് ശരി വയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. കടൽമീനിന്റെ കാര്യത്തിൽ ഒരു വിദഗ്ധനെന്നു പരിഗണിക്കാവുന്ന പോമ്പോണിയോ നല്ലത് താൻ നോക്കിയെടുത്തുകൊള്ളാമെന്നു പറഞ്ഞുകൊണ്ട് കിഴവനെ കൂടകളുമായി ഉള്ളിലേക്കു പറഞ്ഞുവിടാൻ ഉത്തരവിട്ടു.

കിഴവന്റെ പേര്‌ ബാച്ചി ഡെല്ല റോച്ചെ എന്നായിരുന്നു. ആരും തന്റെ കൂടകളിൽ തൊടുന്നത് ഇഷ്ടമല്ലാത്തതിനാൽ വേലക്കാരനുമായി ഒരു കശപിശ കഴിഞ്ഞിട്ടാണ്‌ ആളുടെ വരവ്. രണ്ടു കൂടകളുണ്ടായിരുന്നത് രണ്ടും പാതി പൊളിഞ്ഞിട്ടും ദ്രവിച്ചിട്ടുമാണ്‌. ഇടുപ്പിൽ വച്ചിരുന്ന ഒരെണ്ണം കയറിവന്നപാടെ അയാൾ താഴേക്കിട്ടു; മറ്റേത് അയാളുടെ തോളത്തായിരുന്നു- അതിനു നല്ല കനമുണ്ടായിരുന്നിരിക്കണം, കാരണം, ഭാരം കൊണ്ട് ഒന്നു വളഞ്ഞിട്ടാണ്‌ അയാൾ കയറിവന്നത്; അയാൾ അത് വളരെ പതുക്കെ നിലത്തു വച്ചു. പഴയ ഒരു ചാക്കു കൊണ്ട് അത് മൂടിക്കെട്ടിയിരുന്നു.

ബാച്ചിയുടെ തല മുഴുവൻ പതുപതുത്ത വെളുത്ത മുടിയായിരുന്നു; മുടിയും താടിയും തമ്മിൽ വേർതിരിവുമില്ല. അവിടവിടെ പുറത്തേക്കു കണ്ടിരുന്ന തൊലിയ്ക്ക് കടുംചുവപ്പുനിറമായിരുന്നു; സൂര്യൻ ഇത്ര കൊല്ലം പണിയെടുത്തിട്ടും അതിനെ ഒന്നു പൊള്ളിച്ചുവെന്നല്ലാതെ കരുവാളിപ്പിക്കാൻ ആയിട്ടില്ല എന്നപോലെ. കണ്ണുകൾ കലങ്ങിച്ചുവന്നു കിടക്കുന്നു, അവയിലെ നനവു പോലും മണലായി മാറിയപോലെ. ദേഹം ഉയരം കുറഞ്ഞ് കുട്ടികളുടേതു കണക്കെ; ഷർട്ടു പോലുമിടാത്ത ദേഹത്തൊട്ടിപ്പിടിച്ചുകിടക്കുന്ന പുരാതനമായ ഓവർക്കോട്ടിന്റെ കീറലുകൾക്കിടയിലൂടെ ആകെ മുട്ടും മുഴയുമായ കൈകാലുകൾ എറിച്ചുനില്ക്കുന്നു. അയാളിട്ടിരിക്കുന്ന ഷൂസു പോലും കടലിൽ നിന്നു കോരിയെടുത്തതാണെന്നേ തോന്നൂ; അത്രയ്ക്കു വികൃതവും പഴന്തോലുമായ ആ ചെരുപ്പുകൾ ഒരേ ജോഡി പോലുമായിരുന്നില്ല. ചീയുന്ന കടല്പായലിന്റെ കുത്തുന്ന മണമാണ്‌ അയാളുടെ ദേഹത്തു നിന്നു വമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നത്. “ആഹ, എന്താ ചേല്‌!” സ്ത്രീജനങ്ങൾ ഒന്നാകെ അഭിപ്രായപ്പെട്ടു.

ബാച്ചി ഡെല്ല റോച്ചെ ഭാരം കുറഞ്ഞ കൂടയുടെ മൂടി തുറന്ന് അതിലുണ്ടായിരുന്ന ഞണ്ടുകൾ എല്ലാവരെയും കൊണ്ടുനടന്നു കാണിച്ചു. ചെവിക്കു തൂക്കിപ്പിടിച്ചെടുക്കേണ്ട മുയലുകളെപ്പോലെയാണ്‌ അയാൾ അവയെ കൈകാര്യം ചെയ്തത്; അവയുടെ ചുവന്നു പതുപതുത്ത അടിഭാഗം കാണുന്നതിനായി അയാൾ അവയെ മറിച്ചിട്ടു. ഞണ്ടിനടിയിലെ ചാക്കിനു താഴെ കക്കകളായിരുന്നു.

പോമ്പോണിയോ എല്ലാം ശ്രദ്ധയോടെ തൊട്ടും മണത്തും പരിശോധിച്ചു. “തന്റെ നാട്ടിലെ ഓടയിലൊന്നും വളരുന്നതല്ലല്ലോ, അല്ലേ?” അയാൾ ചോദിച്ചു.

ബാച്ചി താടിക്കിടയിലൂടെ പുഞ്ചിരിച്ചു. “അയ്യോ, അല്ലേ, ഞാനങ്ങ് മലമ്പ്രദേശത്താണേ, ഓടയൊക്കെ ഇവിടത്തെ കുളിമുറികളിൽ നിന്നല്ലേ…”

വിരുന്നുകാർ പെട്ടെന്ന് വിഷയം മാറ്റി. അവർ കുറേ ഞണ്ടും കക്കയും വാങ്ങിയിട്ട് വരുന്ന ദിവസം കൂറേക്കൂടി കൊണ്ടുവരാൻ ബാച്ചിയോടു പറഞ്ഞു. ചിലർ തങ്ങളുടെ വിസിറ്റിംഗ് കാർഡു കൂടി അയാൾക്കു കൊടുത്തു; അയാൾക്കു വേണമെങ്കിൽ തങ്ങളുടെ വില്ലകളിൽ നേരിട്ടു വരാമല്ലോ.

“അതിരിക്കട്ടെ, തന്റെ മറ്റേക്കൂടയിൽ എന്താണ്‌?” അവർ അന്വേഷിച്ചു.

“അതോ,” കിഴവൻ ഒന്നു കണ്ണിറുക്കിക്കൊണ്ടു പറഞ്ഞു, “അതൊരു മുട്ടൻ മീനാണ്‌. പക്ഷേ വില്ക്കാനല്ല.”

“എന്നിട്ടു താനതെന്തു ചെയ്യാൻ പോകുന്നു? താൻ തന്നെയങ്ങു തിന്നുമോ?“

”തിന്നാനോ! ഇരുമ്പു കൊണ്ടുള്ള മീനാണത്…എനിക്കതിന്റെ ഉടമസ്ഥനെ കണ്ടുപിടിച്ചു തിരിച്ചുകൊടുക്കാനുള്ളതാണ്‌. എന്തു വേണമെന്ന് പിന്നെ അയാൾക്കു തന്നെയങ്ങു തീരുമാനിക്കാമല്ലോ, അല്ലേ?“

മറ്റുള്ളവർക്ക് ഒന്നും മനസ്സിലായില്ല.

”ഞാൻ പറയാം,“ അയാൾ വിശദീകരിച്ചു, ”കടലിൽ നിന്നു കിട്ടുന്നതൊക്കെ ഞാൻ തരം തിരിച്ചു വയ്ക്കാറുണ്ട്. പാട്ടയൊക്കെ ഒരു വശത്ത്, ഷൂസെല്ലാം വേറൊരിടത്ത്, എല്ലുകളൊക്കെ ഇനിയൊരിടത്ത്. അപ്പോഴാണ്‌ ഈ സംഗതി പൊങ്ങിവരുന്നത്. ഞാൻ ഇതെന്തു ചെയ്യാൻ? പാതി വെള്ളത്തിനു മുകളിലായിട്ടാണ്‌ ഞാനിത് കടലിൽ ഒഴുകിനടക്കുന്നതു കണ്ടത്; തുരുമ്പിച്ച്, പായലു പിടിച്ചു പച്ചനിറമായിരുന്നു. ഈ സാധനങ്ങളൊക്കെ കടലിൽ കൊണ്ടു തള്ളുന്നതെന്തിനാണെന്നാണ്‌ എനിക്കു മനസ്സിലാകാത്തത്. നിങ്ങളുടെ മെത്തയ്ക്കടിയിൽ ഇതു കണ്ടാൽ നിങ്ങൾക്കെന്തു തോന്നും? അല്ലെങ്കിൽ അലമാരയിൽ? എനിക്കിതു കടലിൽ നിന്നു കിട്ടിയതാണ്‌; അതു കടലിൽ കൊണ്ടിട്ടയാളെ നോക്കിനടക്കുകയാണ്‌ ഞാനിപ്പോൾ; ആളെ കണ്ടാൽ ഞാൻ അയാളോടു പറയും, ‘ഇതു പിടിച്ചോ, ഇനി കുറച്ചു നേരം നിങ്ങളുടെ കൈയിലിരിക്കട്ടെ!’“

പറയുന്നതിനിടയിൽ അയാൾ കൂടയ്ക്കടുത്തു ചെന്ന് മുകളിലത്തെ ചാക്കു മാറ്റിയിട്ട് വലിപ്പമുള്ള, ബീഭത്സമായ ഒരു ഇരുമ്പുസാധനം കാണിച്ചുകൊടുത്തു. അതെന്താണെന്ന് സ്ത്രീകൾക്ക് ആദ്യം മനസ്സിലായില്ല; എന്നാൽ ”അതൊരു മൈനാണ്‌!“ എന്ന് ജനറൽ അമലസുന്റ ഉറക്കെപ്പറഞ്ഞപ്പോൾ അവർ ഒരുമിച്ചലമുറയിട്ടു; സിനോറ പോമ്പോണിയക്കു മോഹാലസ്യവും വന്നു.

ആകെ കൂട്ടക്കുഴപ്പമായി; ഒരാൾ സിനോറയ്ക്കു വീശിക്കൊടുക്കുന്നു, വേറൊരാൾ എല്ലാവരെയും സമാധാനിപ്പിക്കുന്നു: “ഇങ്ങനെ പേടിക്കാനൊന്നുമില്ലെന്നേ, ഇത്രയും കാലം കടലിൽ കിടന്നതല്ലേ”; മറ്റൊരാൾ പറയുകയായിരുന്നു: “എത്രയും പെട്ടെന്ന് അതെടുത്തു വെളിയിലാക്കണം, ആ കിഴവനെ അറസ്റ്റു ചെയ്യുകയും വേണം.” പക്ഷേ കിഴവൻ മറഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു, ഒപ്പം പേടിപ്പെടുത്തുന്ന ആ കൂടയും.

ആതിഥേയൻ വേലക്കാരെ വിളിച്ചു. “അയാളെ കണ്ടോ? എങ്ങോട്ടാണയാൾ പോയത്?” അയാൾ ശരിക്കും സ്ഥലം വിട്ടോയെന്ന് ആർക്കും ഉറപ്പുണ്ടായില്ല. “വീട്ടിനകമെല്ലാം പരിശോധിക്കുക; എല്ലാ അലമാരയും വലിപ്പുമെല്ലാം തുറന്നുനോക്കുക, സ്റ്റോർ മുറി ഒഴിപ്പിക്കുക!”

“അവനവന്റെ തടി നോക്കിക്കോ!” പെട്ടെന്നു വിളറിവെളുത്തുകൊണ്ട് അമലസുന്റ അലറി. “ഈ വീട് അപകടത്തിലാണ്‌- എല്ലാവരും പുറത്തേക്കിറങ്ങുക!”

“എന്റെ വീടു മാത്രമാണൊ അങ്ങനെ?” പോമ്പോണിയോ പ്രതിഷേധിച്ചു. “തന്റെ കാര്യമോ, ജനറലേ?”

“എനിക്കൊന്നു വീട്ടിൽ പോകണം,” വിലപിടിപ്പുള്ള ചില സാധനങ്ങളുടെ കാര്യം ഓർമ്മിച്ചുകൊണ്ട് സ്ട്രബോണിയോ പറഞ്ഞു.

“പീത്രോ!” ഓടിവന്ന് ഭർത്താവിന്റെ ദേഹത്തു വീണുകൊണ്ട് സിനോറ പോമ്പോണിയോ കരഞ്ഞു.

“പിയേറിനോ!” പോമ്പോണിയോയുടെ കഴുത്തിൽ കെട്ടിപ്പിടിച്ച്, അയാളുടെ നിയമാനുസൃതമായ ഭാര്യയെ നേരിട്ടുകൊണ്ടും സിനോറ ഉച്ചെല്ലിനിയും നിലവിളിച്ചു.

“ലൂയിസാ!” സെനറ്റർ ഉച്ചെല്ലിനി നിരൂപിച്ചു. “നമുക്കു വീട്ടിൽ പോകാം!”

“നിങ്ങളുടെ വീടത്ര സുരക്ഷിതാണെന്നു തോന്നുന്നുണ്ടോ?” മറ്റുള്ളവർ പറഞ്ഞു. “നിങ്ങളുടെ പാർട്ടിയുടെ നയം നോക്കിയാൽ ഞങ്ങളാരെക്കാളും അപകടത്തിലാണ്‌ നിങ്ങളുടെ സ്ഥിതി!”

അപ്പോഴാണ്‌ ഉച്ചെല്ലിനിക്ക് തലയ്ക്കുള്ളിൽ ഒരു മിന്നലുണ്ടായത്. “നമുക്ക് പോലീസിനെ വിളിക്കാം!”
***

മൈനും കൊണ്ടു നടക്കുന്ന ഒരു കിഴവനെ തേടി പോലീസ് ആ കടലോരനഗരത്തിന്റെ മുക്കും മൂലയും അരിച്ചുപെറുക്കി. പോമ്പോണിയോയുടെയും ജനറൽ അമലസുന്റയുടേയും സ്ട്രബോണിയോയുടേയും സെനറ്റർ ഉച്ചെല്ലിനിയുടേയും വില്ലകൾക്കു മുന്നിൽ സായുധരായ പോലീസുകാരുമായി പിക്കറ്റുകൾ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു; ആർമ്മിയിലെ എഞ്ചിനീയറിംഗ് യൂണിറ്റ് മൈൻ ഡിറ്റക്റ്ററുകളുമായി നിലവറ മുതൽ തട്ടുമ്പുറം വരെ പരിശോധിച്ചു.

പോമ്പോണിയോയുടെ വീട്ടിൽ അന്നു രാത്രിയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നവരൊക്കെ പുറത്തു തമ്പടിച്ചു കഴിച്ചുകൂട്ടി.

ഇതിനിടെ ഗ്രിംപാന്റെ എന്നു പേരുള്ള ഒരു കള്ളക്കടത്തുകാരൻ, എവിടെ എന്തു നടന്നാലും അതയാൾ തന്റെ ആൾക്കാർ വഴി മണത്തറിഞ്ഞിരുന്നു, സ്വന്തനിലയ്ക്ക് കിഴവൻ ബാച്ചിയെ കണ്ടുപിടിക്കാൻ ഇറങ്ങി. നാവികരുടെ വെളുത്ത ഡ്രിൽ ക്യാപ്പും വച്ചു നടക്കുന്ന ഈ ഗ്രിംപാന്റെ ഒരു കൂറ്റൻ രൂപമായിരുന്നു; കടലിലോ കരയിലോ നടക്കുന്ന ഏതു കറുത്ത ഇടപാടും അയാളുടെ കൈകളിലൂടെയല്ലാതെ കടന്നുപോയിട്ടില്ല. ഗ്രിംപാന്റെ സമയം കളയാതെ ടൗണിലെ ചാരായക്കടകളിലൂടെ ഒരു സന്ദർശനം നടത്തി; കൂടുതൽ അലയേണ്ടിവന്നില്ല, ബാച്ചി കുടിച്ചു ലക്കു കെട്ട്, തോളത്ത് ആ രഹസ്യക്കൂടയുമായി ഒരു ചാരായക്കടയിൽ നിന്നിറങ്ങിവരുന്നത് അയാൾ കണ്ടു.

അയാൾ കിഴവനെ ഒരു ചാരായക്കടയിലേക്കു ക്ഷണിച്ചു; ഒഴിച്ചുകൊടുക്കുന്നതിനിടയിൽ അയാൾ തന്റെ പ്ലാൻ പറഞ്ഞുതുടങ്ങി.

“മൈനിന്റെ ഉടമയെ അന്വേഷിച്ചു നടക്കുന്നതുകൊണ്ടു പ്രയോജനമൊന്നുമില്ല,” അയാൾ പറഞ്ഞു, “അയാൾ പിന്നെയും അതേ സ്ഥലത്തുതന്നെ കൊണ്ടിടും. മറിച്ച്, ഞാൻ പറയുന്നതു കേട്ടാൽ, ഈ കടപ്പുറത്തുള്ള ചന്തകൾ മുഴുവൻ നമുക്ക് മീൻ കൊണ്ടു തട്ടാം, ഒന്നുരണ്ടു ദിവസം കൊണ്ട് നമ്മൾ രണ്ടും ലക്ഷപ്രഭുക്കളാവുകയും ചെയ്യും.”

സെഫെറിനോ എന്നു പേരായി, പ്രത്യേകിച്ചു വേലയും കൂലിയുമൊന്നുമില്ലാത്ത ഒരു പയ്യൻ ആ ഭാഗത്തുണ്ടായിരുന്നു; എവിടെയും നുഴഞ്ഞുകയറാൻ നല്ല മിടുക്കാണവന്‌; ഈ രണ്ടുപേരും ചാരായക്കടയിലേക്കു കയറിപ്പോകുന്നതു കണ്ടപ്പോൾ അവൻ അവരുടെ മേശയ്ക്കടിയിൽ കയറി ഒളിച്ചിരുന്നു. ഗ്രിംപാന്റേയുടെ ഉള്ളിലിരുപ്പു മനസ്സിലായപ്പോൾ അവൻ ഓടി ചേരിയിലേക്കു ചെന്നിട്ട് അവിടുത്തെ പാവങ്ങൾക്കിടയിൽ കാര്യം പറഞ്ഞുപരത്തി.

“ഇന്നു പൊരിക്കാൻ ആർക്കെങ്കിലും മീൻ വേണോ?”

ഇടുങ്ങിവളഞ്ഞ ജനാലകൾക്കുള്ളിൽ നിന്ന് തലകൾ പുറത്തേക്കു നീണ്ടു: കുഞ്ഞുങ്ങൾക്കു മുല കൊടുത്തും കൊണ്ട് മെലിഞ്ഞ്, മുടി പാറിയ സ്ത്രീകൾ, ചെവിയിൽ കുഴലുകളുമായി വൃദ്ധജനങ്ങൾ, പച്ചക്കറി അരിയുന്ന വീട്ടമ്മമാർ, മുഖം വടിക്കുന്ന തൊഴിലില്ലാത്ത ചെറുപ്പക്കാർ.

“കാര്യമെന്താ, കാര്യമെന്താ?”

“ശ്ശ്, ശ്ശ്, എന്റെ കൂടെ വാ,” സെഫെറിനോ പറഞ്ഞു.

ഗ്രിംപാന്റെ വീട്ടിൽ ചെന്ന് പഴയ ഒരു വയലിൻ പെട്ടിയുമെടുത്ത് ബാച്ചിയുടെ കൂടെ പോയി. കടലോരത്തു കൂടിയുള്ള വഴിയിലൂടെയാണ്‌ അവർ പോയത്. ചേരിയിലെ സകല പാവപ്പെട്ടവരും ഒച്ചയുണ്ടാക്കാതെ അവരെ പിന്തുടർന്നു: തോളത്തു ചട്ടികളുമായി സ്ത്രീകൾ, ഇരുന്നുകുളിക്കാനുള്ള സ്റ്റൂളുകളുമായി തളർവാതം പിടിച്ച വൃദ്ധന്മാർ, താങ്ങുവടികളുമായി ഞൊണ്ടികൾ, ഇവരെല്ലാവരെയും ചുറ്റി കുട്ടിപ്പട്ടാളങ്ങളും.

മുനമ്പത്തെ പാറക്കെട്ടിനു മുകളിലെത്തിയപ്പോൾ ബാച്ചിയും ഗ്രിംപാന്റെയും കൂടി മൈനെടുത്തു കടലിലേക്കെറിഞ്ഞു; കടൽ അപ്പോൾത്തന്നെ അത് ഉള്ളിലേക്കു വലിച്ചെടുക്കുകയും ചെയ്തു. ഗ്രിംപാന്റെ വയലിൻപെട്ടിയിൽ നിന്ന് ഒരു തോക്ക് പുറത്തെടുത്ത് പാറകൾക്കു പിന്നിലായി സ്ഥാപിച്ചു. മൈൻ വെടി കൊള്ളുന്ന ദൂരത്തെത്തിയപ്പോൾ അയാൾ വെടി വയ്ക്കാൻ തുടങ്ങി; വെള്ളത്തിൽ നിന്ന് കൊച്ചുകൊച്ചു ജലധാരകൾ പൊന്തി. റോഡു നീളെ കമിഴ്ന്നുകിടന്നിരുന്ന പാവപ്പെട്ടവർ ചെവി പൊത്തി.

പെട്ടെന്ന്, മൈൻ അവസാനമായി കണ്ട സ്ഥലത്തു നിന്ന്, ഒരു ജലസ്തംഭം മുകളിലേക്കുയർന്നു. അത്യുഗ്രമായ ഒരു സ്ഫോടനമാണുണ്ടായത്. ചുറ്റുമുള്ള വില്ലകളുടെ ജനാലച്ചില്ലുകൾ തകർന്നു. പിന്നാലെയുണ്ടായ കൂറ്റൻ തിര റോഡു വരെയെത്തി. കടലടങ്ങിയതും ജലപ്പരപ്പാകെ വെളുത്ത വിരിപ്പു കൊണ്ടു മൂടിയതുപോലെ ചത്തുമലച്ച മീൻ കൊണ്ടു നിറഞ്ഞു. കിഴവൻ ബാച്ചിയും ഗ്രിംപാന്റെയും കൂടി വലിയൊരു വലയെടുത്തെറിയാൻ പോകുമ്പോഴേക്കും റോഡിൽ നിന്നിരച്ചിറങ്ങിയ ആൾക്കൂട്ടം അവരെ പിന്നിലാക്കി കടലിലേക്കോടിയിറങ്ങി.

ആ പാവപ്പെട്ടവർ ഇട്ടിരുന്ന വേഷത്തോടെയാണ്‌ വെള്ളത്തിലേക്കു ചാടിയത്; ചിലർ കാലുറകൾ തെറുത്തുകയറ്റി, ചെരുപ്പൂരി കൈയിൽ പിടിച്ചിട്ടായിരുന്നു, വേറേ ചിലർ തുണിയും ചെരുപ്പുമൊന്നും ഊരാതെതന്നെയായിരുന്നു, സ്ത്രീകൾക്കു ചുറ്റും അവരുടെ പാവാടകൾ വൃത്തങ്ങളായി പൊന്തിക്കിടന്നിരുന്നു; എല്ലാവരും ചത്ത മീനുകളെ വാരിയെടുക്കുകയായിരുന്നു.

കൈയിലും തൊപ്പിയിലും ചെരുപ്പിലുമൊക്കെയായി അവർ മീൻ കോരിയെടുത്തു; പോക്കറ്റിലും സഞ്ചിയിലും അവർ അതു കുത്തിനിറച്ചു. കുട്ടികൾക്കായിരുന്നു വേഗത കൂടുതൽ. എന്നാൽ ആരും ഉന്താനും തള്ളാനുമൊന്നും പോയില്ല; കിട്ടുന്നത് ഒരേപോലെ വീതിച്ചെടുക്കാമെന്ന് അവർ മുമ്പേതന്നെ തീരുമാനത്തിലെത്തിയതായിരുന്നല്ലോ. അവർ പ്രായമായവരെ സഹായിക്കുകകൂടി ചെയ്തു; ഇടയ്ക്കു തെന്നി വെള്ളത്തിൽ വീഴുന്ന കിഴവന്മാർ പൊങ്ങിവരുന്നത് താടിയിൽ കുരുങ്ങിയ പായലും കൊഞ്ചുമായിട്ടായിരുന്നു. ഏറ്റവും ഭാഗ്യവതികൾ കന്യാസ്ത്രീകളായിരുന്നു; രണ്ടു പേർ കൂടി തട്ടമെടുത്തു നിവർത്തിപിടിച്ചാൽ കടൽ അരിച്ചെടുക്കാൻ അതു മതി. ഇടയ്ക്കിടെ ഒരു സുന്ദരിക്കൊച്ചിന്റെ “ശോ! ശോ!” എന്ന സീല്ക്കാരം ഉയർന്നുകേൾക്കാം; ഒരു ചത്ത മീൻ അവളുടെ പാവാടയുടെ അടിയിലേക്കു നുഴഞ്ഞുകയറിയപ്പോൾ ഒരു ചെറുപ്പക്കാരൻ അതു വീണ്ടെടുക്കാൻ ഊളിയിട്ടതാണത്.

പിന്നെ കടപ്പുറത്തു കൂട്ടിയ അടുപ്പുകളിൽ ഉണങ്ങിയ കടല്പായലെരിഞ്ഞു; ചിലർ ചട്ടികൾ കൊണ്ടുവന്നു. കീശകളിൽ നിന്ന് ചെറിയ എണ്ണക്കുപ്പികൾ പുറത്തുവന്നു; പൊരിച്ച മീനിന്റെ മണം വായുവിലെങ്ങും പരന്നു. തോക്കിന്റെ പേരിൽ പോലീസ് പിടിക്കുമോയെന്ന പേടി കാരണം ഗ്രിംപാന്റെ ആരുമറിയാതെ കടന്നുകളഞ്ഞിരുന്നു. എന്നാൽ കിഴവൻ ബാച്ചി ആൾക്കൂട്ടത്തിന്റെ ഒത്ത നടുക്കുണ്ടായിരുന്നു; സംതൃപ്തിയോടെ ഒരു നന്തൽ പച്ചയ്ക്കു ചവയ്ക്കുമ്പോൾ അയാൾ ഉടുത്തിരുന്നതിന്റെ ഓരോ കീറലിൽ നിന്നും മീനുകളും ഞണ്ടുകളും കൊഞ്ചുകളും അടർന്നുവീണിരുന്നു.