രവി വർമ്മ ടി. ആർ.

സെൻസർ സർട്ടിഫിക്കറ്റ് നേടി തീയേറ്ററുകളിൽ നിറഞ്ഞ സദസ്സിൽ ഓടിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന സിനിമയാണ് എമ്പുരാൻ. രണ്ടുദിവസം കൊണ്ട് 100 കോടി ക്ലബ്ബിൽ ഈ സിനിമ കയറി എന്നതുതന്നെ ഇതിന്റെ ജനപ്രീതിയാണ് കാണിക്കുന്നത്. അതിൽ പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന ഗുജറാത്ത് കലാപവും കൂട്ട ബലാൽസംഗവും കെട്ടുകഥയല്ല. നാമെല്ലാം ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കാലത്ത് നടന്ന ദുരന്തമാണ്. എന്നാൽ ചില വർഗ്ഗീയശക്തികൾക്ക് അതത്ര സുഖിച്ചില്ല. അതേ ശക്തികൾ ഭരിക്കുന്ന ഇന്ത്യയിൽ ഇങ്ങനെയൊക്കെ സിനിമ ഇറക്കാൻ “ഇവ്വളവ് ധൈര്യമാ?” എന്ന മട്ടിൽ കുറെ കൂലിപട്ടാളങ്ങൾക്ക് ഹാലിളകി. പിന്നെ നാം കാണുന്നത് സെൻസർ ബോർഡോ കോടതിയോ മറ്റ് അധികാരികളോ ആവശ്യപ്പെടാതെ തന്നെ വിവാദപരാമർശങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാൻ സിനിമയുടെ നിർമ്മാതാക്കൾ മുന്നിട്ടിറങ്ങുന്ന വിചിത്ര കാഴ്ചയാണ്. പ്രബുദ്ധമെന്ന് നാം നാഴികയ്ക്ക് നാൽപ്പത് വട്ടം പറയുന്ന കേരളത്തിലാണ് ഇതെല്ലം നടക്കുന്നതെന്ന് ആലോചിക്കുമ്പോൾ ദുഖവും കോപവും തോന്നുന്നു.

ഇതിനെല്ലാം മകുടം ചാർത്തുന്നതായി മോഹൻലാലിൻറെ അനാവശ്യ പ്രസ്താവന. അത് ഞാൻ വീണ്ടും വായിക്കുകയായിരുന്നു. എത്ര അപകടകരമാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാക്കുകൾ എന്ന് നോക്കൂ.

(1) “ഒരു കലാകാരൻ എന്ന നിലയിൽ എന്റെ ഒരു സിനിമയും ഏതെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയ പ്രസ്ഥാനത്തോടോ, ആശയത്തോടോ, മതവിഭാഗത്തിനോടോ വിദ്വേഷം പുലർത്തുന്നില്ല എന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തേണ്ടത് എന്റെ കടമയാണ്.” മോഹൻലാൽ പറയുന്നു. അതായത്, ഗോധ്ര ട്രെയിൻ തീപിടിത്തത്തെ പിന്തുടർന്ന് ഗുജറാത്തിൽ മുസ്ലിംകൾക്ക് നേരെ ആക്രമണവും കൂട്ട ബലാൽസംഗവും (ബിൽക്കിസ് ബാനു ഉൾപ്പെടെ) നടത്തിയ രാഷ്ട്രീയ പ്രസ്ഥാനത്തോടോ, ആശയത്തോടോ വിദ്വേഷം പുലർത്തുന്നില്ല എന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തേണ്ടത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ കടമയാണെന്ന്! എങ്ങനെയുണ്ട്!

(2) “എന്റെ പ്രിയപ്പെട്ടവർക്ക് ഉണ്ടായ മനോവിഷമത്തിൽ എനിക്കും എമ്പുരാൻ ടീമിനും ആത്മാർത്ഥമായ ഖേദമുണ്ട്.” ആരാണ് മോഹൻലാലിൻറെ ഈ പ്രിയപ്പെട്ടവർ? എന്റെ അറിവിൽ എമ്പുരാൻ സിനിമയ്‌ക്കെതിരെ സോഷ്യൽ മീഡിയയിലും സംഘപരിവാർ പ്രസിദ്ധീകരണമായ Organizer-ലും കുറെ എതിർപ്പുകൾ വന്നതൊഴിച്ചാൽ പൊതുജനം ഈ സിനിമയെ രണ്ടുകൈയും നീട്ടി സ്വീകരിക്കുകയാണുണ്ടായത്. എങ്കിൽ, സിനിമ കണ്ട ലക്ഷോപലക്ഷം പ്രേക്ഷകരോ അതോ സോഷ്യൽ മീഡിയയിൽ വിഷം വമിക്കുന്ന കുറെ സംഘപരിവാർ അനുകൂലികളോ, ആരാണ് മോഹൻലാലിൻറെ പ്രിയപ്പെട്ടവർ? അദ്ദേഹം വ്യക്തമാക്കിയാൽ കൊള്ളാം.

(3) മോഹൻലാലിൻറെ പ്രസ്താവനയിൽ ഉടനീളം പ്രകടമാകുന്ന കുറ്റബോധവും നാം കാണാതിരുന്നുകൂടാ.

ആവിഷ്കാരസ്വാതന്ത്ര്യം കുപ്പത്തൊട്ടിയിൽ.

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ

“മഞ്ഞൾപ്രസാദവും നെറ്റിയിൽ ചാർത്തി…” എന്ന ഗാനം കേൾക്കുമ്പോൾ നമ്മൾ ആരെങ്കിലും ഓർക്കുമോ മലയാളഭാഷയോ മലയാളനാട്ടിന്റെ സംസ്കാരമോ ഒട്ടും അറിയാത്ത ഡൽഹിക്കാരനായ ഒരാളാണ് ഈ ഗാനത്തിന് സംഗീതം നൽകിയതെന്ന് !ആ പ്രതിഭയാണ് നാം ബോംബെ രവി എന്ന് വിളിക്കുന്ന രവിശങ്കർ ശർമ്മ, അല്ലെങ്കിൽ ബോളിവുഡിന്റെ സ്വന്തം രവി. അന്യഭാഷയിൽ നിന്ന് മലയാളസിനിമയിൽ വന്ന് നിരവധി ഹിറ്റ് ഗാനങ്ങൾ നൽകിയ രണ്ട് സംഗീത സംവിധായകരാണ് ബോംബെ രവിയും സലിൽ ചൗധരിയും (ഇളയരാജയെ ഇക്കൂട്ടത്തിൽ പെടുത്തുന്നില്ല). എന്നാൽ ഇവർ തമ്മിൽ ഒരു വലിയ വ്യത്യാസമുണ്ട്. സലിൽ ചൗധരി കൂടുതലും തന്റെ ബംഗാളി/ഹിന്ദി ഗാനങ്ങൾ മലയാളത്തിലേക്ക് പരിവർത്തനം ചെയ്തപ്പോൾ ബോംബെ രവി മലയാളത്തിനായി ഈണങ്ങൾ കണ്ടെത്തുകയായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് “മഞ്ഞൾ പ്രസാദവും”, “സാഗരങ്ങളും”, “ചന്ദനലേപസുഗന്ധവും”, “സ്വരരാഗ ഗംഗാപ്രവാഹവും”, “കടലിന്നഗാധമാം നീലിമയും” നാം എന്നും നെഞ്ചോട് ചേർത്ത് പിടിക്കുന്നത്. ഇത് സലിൽ ചൗധരിയെ കുറച്ചുകാണാൻ എഴുതിയതല്ല. സലിൽ ചൗധരി മറ്റൊരു പ്രതിഭ ആയിരുന്നു, സംശയമില്ല.

1926 മാർച്ച് 3-ന് ഡൽഹിയിലാണ്, പിൽകാലത്ത് രവി എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട രവിശങ്കർ ശർമ്മ ജനിച്ചത്. ബാല്യത്തിൽ തന്നെ സിനിമാഗാനങ്ങൾ പാടാൻ കൊച്ചുരവി ഇഷ്ടപ്പെട്ടിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ ഒരു ഭജൻഗായകനായിരുന്നു. വൈകുന്നേരങ്ങളിൽ വീട്ടിൽ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഭജൻ പാടുന്ന സമ്പ്രദായവും ഉണ്ടായിരുന്നു. ആ ഭജനഗാനങ്ങൾ കേട്ടും പാടിയുമാണ് രവി വളർന്നത്. അങ്ങനെയാണ് ഒരു സിനിമാ പിന്നണിഗായകനാവണം എന്ന ആഗ്രഹം അദ്ദേഹത്തിൽ മൊട്ടിട്ടത്. ഒരു ദിവസം താൻ ഒരു മികച്ച ഗായകനാവുമെന്ന് സ്വയം നിശ്ചയിച്ചുറപ്പിച്ച് കൊച്ചുരവി അച്ഛനെ സമീപിച്ചു. തനിക്ക് ഹാർമോണിയം പഠിക്കണം എന്നതായിരുന്നു ആവശ്യം. അങ്ങനെ അച്ഛന്റെ സമ്മതത്തോടെ അദ്ദേഹം ഹാർമോണിയം മാത്രമല്ല, മിക്കവാറും എല്ലാ സംഗീതോപകരണങ്ങളും വായിക്കാൻ പഠിച്ചു. അതിനിടയിലാണ്, 1943-ൽ, അദ്ദേഹത്തിന് കന്റോൺമെന്റ് Posts & Telegraphs ൽ 196 രൂപയ്ക്ക് ഇലക്ട്രീഷ്യനായി ജോലി ലഭിക്കുന്നത്. ജോലിസ്ഥലം അദ്ദേഹത്തിന്റെ വീട്ടിൽ നിന്ന് 13 കിലോമീറ്റർ അകലെയായിരുന്നു. രാവിലെ ആറ് മണിക്ക് വീട്ടിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങിയാൽ രാത്രി വൈകിയാണ് തിരിച്ചെത്തിയിരുന്നത്. ഈ നീണ്ട ദിനചര്യയിലും കഠിനാധ്വാനത്തിലും മടുത്ത്, കുറച്ച് നാളുകൾക്ക് ശേഷം ആ ജോലി ഉപേക്ഷിച്ച് അദ്ദേഹം പലയിടങ്ങളിലായി ചെറിയ ജോലികൾ ചെയ്യാൻ തുടങ്ങി. 1946-ൽ ഇരുപതാം വയസ്സിൽ വിവാഹിതനായി.

ബാല്യകാലം മുതൽ രവിയുടെ ഉള്ളിൽ കെടാതെ നിന്ന സിനിമാമോഹം വർഷങ്ങൾ കഴിയുമ്പോൾ കൂടുതൽ തെളിയാൻ തുടങ്ങി. 1950-ൽ, ഏതൊരു സിനിമാമോഹിയെയും പോലെ അദ്ദേഹവും ഭാഗ്യം പരീക്ഷിക്കാൻ മുംബൈയിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു. മുംബൈയിൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു God Father ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. അവിടെ അദ്ദേഹത്തിന് ആരെയും അറിയില്ലായിരുന്നു. താമസിക്കാൻ സ്ഥലമില്ല. ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ വകയുമില്ല. അക്കാലത്ത് രാത്രികൾ ചിലവഴിച്ചത് മലാഡ് റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിലും തെരുവുകളിലെ കടകൾക്ക് പുറത്തും ആയിരുന്നുവെന്ന് അദ്ദേഹം ഒരു ഇന്റർവ്യൂവിൽ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. പിന്നീട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ കൽബദേവിയിൽ ഒരു ചെറിയ സ്ഥലം സംഘടിപ്പിച്ചുകൊടുത്തു. കൂടാതെ വീട്ടിൽ നിന്ന് പണവും അയച്ചു കൊടുത്തുകൊണ്ടിരുന്നു. ദിവസങ്ങളോളം, 50 അണയ്ക്ക് ഒരു ഗ്ലാസ് ചായയും ഒരു നേരം ഭക്ഷണവും കഴിച്ചാണ് ജീവിച്ചിരുന്നത് എന്ന് അദ്ദേഹം വെളിപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.

പലരും വ്യാജവാഗ്ദാനങ്ങൾ നൽകി അദ്ദേഹത്തെ വഞ്ചിച്ചു. പണം കടം വാങ്ങിയവർ തിരികെ നൽകിയില്ല. ഈ സമയത്ത് സംഗീത സംവിധായകൻ ഹുസ്‌നലാൽ ഭഗത്‌റാം രവിയോട് തന്റെ കോറസ് ഗ്രൂപ്പിൽ ചേരാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും 50 രൂപ നൽകാമെന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ നാല് റിഹേഴ്സലുകൾക്ക് ശേഷം അവർ രവിയെ കോറസിൽ നിന്ന് മാറ്റിനിർത്തി. അച്ഛൻ മാസാമാസം അയയ്ക്കുന്ന 40 രൂപയിൽ രവിയുടെ ജീവിതം ഒതുങ്ങി. എങ്കിലും ആ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾക്കിടയിലും ഒരു ഗായകനാകാനുള്ള സ്വപ്നം അദ്ദേഹം ഉപേക്ഷിച്ചില്ല. ഡൽഹി വിട്ടപ്പോൾ, കുറെ ഇലക്ട്രിക്കൽ ഉപകരണങ്ങളും അദ്ദേഹം കൂടെ കൊണ്ടുപോയിരുന്നു. അങ്ങനെ, കുറച്ചുകൂടി പണം സമ്പാദിക്കുന്നതിനായി വീട്ടുപകരണങ്ങൾ നന്നാക്കുന്ന ചെറിയ ജോലികൾ ചെയ്യാൻ തുടങ്ങി.

ഒരു ദിവസം അദ്ദേഹം സംഗീത സംവിധായകൻ ഹേമന്ത് കുമാറിനെ കണ്ടുമുട്ടാനിടയായി. തന്റെ ആനന്ദമഠം (1952) എന്ന സിനിമയിലെ വന്ദേമാതരം ഗാനത്തിനായി കോറസിൽ പാടാൻ ഹേമന്ത് കുമാർ രവിയെ അനുവദിച്ചു. കോറസിൽ മറ്റുള്ളവരുടെ ഈണങ്ങൾ പാടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ആ ചെറുപ്പക്കാരന് സംഗീതത്തിൽ സ്വാഭാവികമായ ഒരു അഭിനിവേശമുണ്ടെന്ന് ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ട ഹേമന്ത് കുമാർ അദ്ദേഹത്തെ തന്റെ ട്രൂപ്പിൽ എടുക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. മൂന്ന് മിനിറ്റിനുള്ളിൽ ഒരു മനോഹരമായ രാഗം രൂപപ്പെടുത്താനും, തുടർന്ന് ആകർഷകമായവ അസാധാരണ കൃത്യതയോടെ തിരഞ്ഞെടുക്കാനും രവിക്കു കഴിയുമെന്ന് അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. “അയാളെ നിരവധി രചനകൾ വായിച്ചു കേൾപ്പിക്കൂ, ഏതാണ് ക്ലിക്കാവുകയെന്ന് അയാൾക്ക് ഉടൻ തന്നെ പറയാൻ കഴിയും,” എന്ന് കുമാർ രവിയെ വിശേഷിപ്പിച്ചു “ആദ്യമായി അത് സംഭവിച്ചത് ഞാൻ നാഗിൻ (1954) എന്ന സിനിമയിൽ പ്രവർത്തിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നപ്പോഴാണ്. 30-ഓളം രചനകളിൽ, ‘മാൻ ഡോലെ മേരാ തൻ ഡോലെ’, ‘ഊഞ്ചി ഊഞ്ചി ദീവാരോൺ കോ’ എന്നിവയുൾപ്പെടെ മൂന്നെണ്ണത്തിന് മുൻഗണന നൽകാൻ രവി എന്നോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.” രവി തിരഞ്ഞെടുത്ത ഗാനങ്ങൾ ഹേമന്ത് കുമാറിനെ മികച്ച സംഗീതസംവിധായകന്റെ സ്ഥാനത്തേക്ക് ഉയർത്തി. മാത്രമല്ല, ആ ഗാനങ്ങൾ നിത്യഹരിതങ്ങളായി പരിലസിച്ചു.

ഹേമന്ത് കുമാറിനെ സഹായിക്കുന്നത് രവി തുടർന്നു, അദ്ദേഹത്തിന് വേണ്ടി തബലയും വായിച്ചു. ഹേമന്ത് കുമാറിന് ഉറുദു നല്ല വശമില്ലായിരുന്നു. അതിനാൽ രവി പലപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തെ ഉറുദു ഭാഷ കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ സഹായിക്കുമായിരുന്നു. ഹേമന്ത് കുമാറുമായുള്ള സംഗമവും സൗഹൃദവും രവിയുടെ ജീവിതത്തിലെ വഴിത്തിരിവായി.

രവിയുടെ കഴിവിനെക്കുറിച്ച് വാർത്ത പരന്നതോടെ, സംവിധായകനും നിർമ്മാതാവുമായ ദേവേന്ദ്ര ഗോയൽ ഹേമന്ത്കുമാറിനെ സമീപിച്ച് തന്റെ വരാനിരിക്കുന്ന ചിത്രത്തിനായി രവിയെ വിട്ടുനൽകണമെന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. കുമാർ ഉടൻ തന്നെ സമ്മതിച്ചു. രവി തടസ്സം പറഞ്ഞെങ്കിലും ഹേമന്ത്കുമാറിന്റെ നിർബന്ധത്തിന് വഴങ്ങി. അങ്ങനെ 1955-ൽ ഗോയലിന്റെ “വചൻ” എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ രവി ഒരു സ്വതന്ത്ര സംഗീതസംവിധായകനായി. ‘ചന്ദ മാമ ദൂർ കെ’, ‘ജബ് ലിയ ഹാത്ത് മേം ഹാത്ത്’, ‘ഏക് പൈസ ദേ ദേ, ഓ ബാബു’ എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള വചനിലെ ഗാനങ്ങൾ ഹിറ്റ് ചാർട്ടിൽ ഇടം പിടിച്ചു. ആ ചിത്രവും അതിന്റെ സൗണ്ട് ട്രാക്കും ബ്ലോക്ക്ബസ്റ്ററുകളായിരുന്നു. ഗോയലും രവിയും ദീർഘകാലം നിരവധി വിജയകരമായ സിനിമകളിൽ സഹകരിച്ചു. കൂടാതെ ഈ ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾ രവിയെ വലിയ ലീഗിലേക്ക് എത്തിച്ചു, നൗഷാദ്, ഒ.പി. നയ്യാർ തുടങ്ങിയ പ്രശസ്ത സംഗീത സംവിധായകർക്കൊപ്പം അദ്ദേഹവും അറിയപ്പെട്ടു. പിന്നീട് രവിക്ക് തിരിഞ്ഞു നോക്കേണ്ടി വന്നില്ല.

ഗുരുദത്ത് സംവിധാനം ചെയ്ത “ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദി”ലെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ രവി കൂടുതൽ പ്രശസ്തനായി. ശാസ്ത്രീയ സംഗീതത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഔപചാരിക പരിശീലനം ലഭിച്ചിരുന്നില്ല. ഗുരുദത്ത്, ബി.ആർ. ചോപ്ര തുടങ്ങിയ പരിചയസമ്പന്നരായ ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാക്കളോടൊപ്പം വർഷങ്ങളോളം അദ്ദേഹം പ്രവർത്തിച്ചു. എസ്.എസ്. വാസൻ, എ.വി. മെയ്യപ്പൻ, വാസു മേനോൻ, ശിവാജി ഗണേശൻ തുടങ്ങിയ ദക്ഷിണേന്ത്യൻ ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാക്കളുടെ ചിത്രങ്ങൾക്കും സംഗീതം നൽകി.

അരനൂറ്റാണ്ട് പിന്നിട്ടിട്ടും ഇപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങൾ നിത്യഹരിതങ്ങളായി നിലനിൽക്കുന്നു. ഘരാന (1962), ഖാന്ദാൻ (1966) എന്നീ ചിത്രങ്ങൾക്ക് രണ്ട് ഫിലിംഫെയർ അവാർഡുകൾ ലഭിച്ചു. 1960-ൽ “ചൗധ്വിൻ കാ ചന്ദ് ഹോ ” എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയാണ് മികച്ച ഗായകനുള്ള ആദ്യത്തെ ഫിലിംഫെയർ അവാർഡ് മുഹമ്മദ് റാഫിക്ക് ലഭിക്കുന്നത്. 1965-ൽ രവിയുടെ “തുംഹീ മേരേ മന്ദിറി”ന് (ഖാന്ദാൻ) ലത ഫിലിംഫെയർ അവാർഡ് നേടി. 1964-ൽ രവിയുടെ ‘ചലോ ഏക് ബാർ’ (ഗുംരാഹ്) എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയും 1968-ൽ ‘നീലേ ഗഗൻ കേ തലേ’ (ഹംറാസ്) എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയും മഹേന്ദ്ര കപൂർ രണ്ട് ഫിലിംഫെയർ അവാർഡുകൾ നേടി.

രവി ഒരു മിനിമലിസ്റ്റായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിൽ ഓർക്കസ്ട്ര വിരളമായിരുന്നു , ചില അപവാദങ്ങൾ ഒഴികെ . അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഗീതം ഒരിക്കലും ഗായകനെ കീഴടക്കിയില്ല. അതിന്റെ പ്രഭാവം എല്ലായ്പ്പോഴും ആർദ്രവും മൃദുവുമായിരുന്നു. ഗായകൻ എപ്പോഴും കേന്ദ്രബിന്ദുവായി തുടർന്നു, കലാകാരന് തന്റെ സ്വരവൈദഗ്ദ്ധ്യം പ്രകടിപ്പിക്കാൻ പൂർണ്ണമായ അധികാരം അദ്ദേഹം നൽകി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിലെ ഇടവേളകൾ സൗമ്യവും തടസ്സമില്ലാത്തതുമായിരുന്നു. പഞ്ചാബിശൈലിയിൽ ബഹളമയമായ “ഏ മേരേ സൊഹ്‌റ ജബീൻ” പോലുള്ള ഗാനത്തിൽ പോലും, ധോലക്കുകളും കൈകൊട്ടലുകളും ആലാപനത്തെ മറികടക്കുന്നില്ല. കഥാപാത്രത്തിന്റെ മാനസികാവസ്ഥയ്ക്ക് അനുയോജ്യമായ സംഗീതം മികച്ച രീതിയിൽ രൂപപ്പെടുത്താൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു.

റാഫി-രവി കൂട്ടുകെട്ട് ഒരുപിടി മേന്മയേറിയ ഗാനങ്ങൾ ആസ്വാദകർക്ക് നൽകി. 79 സിനിമകളിലായി അവർ 235 ഗാനങ്ങൾ ആലപിച്ചു. ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദ് ഹോ (ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദ്, 1960), മുജെ പ്യാർ കി സിന്ദഗി ദെനെവാലെ (പ്യാർ കാ സാഗർ, 1961), ബാർ ബാർ ദേഖോ (ചൈന ടൗൺ, 1962), നാ ഝട്‌കോ സുൾഫ് സേ പാനി (ഷെഹ്‌നായി, 1964), ഛൂ ലെനെ ദോ നാജുക് ഹോത്തൊൻ കോ (കാജൽ, 1965), തുജ്‌കോ പുകരെ മേരാ പ്യാർ (നീൽ കമൽ, 1968), യേ വാദിയാൻ യേ ഫിസായെൻ (ആജ് ഔർ കൽ, 1963), സിന്ദഗി കെ സഫർ മേ (നർത്തകി, 1963), ദൂർ രഹ് കർ ന കരോ ബാത്ത് (അമാനത് 1977)… പട്ടിക നീളുന്നു.

രവിയുടെ പ്രധാന ഗായിക ആശ ഭോൺസ്ലെ യായിരുന്നു – ആകെ 385 ഗാനങ്ങൾ! ഒന്നിനൊന്നു മികച്ചവ.അവയിൽ തന്നെ ചിലത് സർവകാല ഹിറ്റുകൾ – ഹേ റോം റോം മേ ബസ്നേ വാലെ (നീൽ കമൽ, 1968), ശീഷേ സേ പീ (ഫൂൽ ഔർ പഥർ, 1966), ആജ് യേ മേരി സിന്ദഗി (യേ രാസ്‌തേ ഹേ പ്യാർ കെ, 1963), മുജെ ഗലേ സെ ലഗാ ലൊ (ആജ് ഔർ കൽ, 1963), തോരാ മൻ ദർപൺ കെഹ്‌ലായേ (കാജൽ, 1965), ആഗേ ഭി ജാനേ ന തു (വക്ത്, 1965), ജബ് ചലി ഠൺഡി ഹവ (ദോ ബദൻ, 1966), സിന്ദഗി ഇത്തേഫഖ് ഹേ (ആദ്മി ഔർ ഇൻസാൻ, 1969).എന്നിവ ഉദാഹരണങ്ങൾ.

കുറച്ച് ഗാനങ്ങൾ മാത്രമേ ഒരുമിച്ചു ചെയ്തിട്ടുള്ളുവെങ്കിലും, ലതയും രവിയ്‌ക്കൊപ്പം മികച്ച പ്രകടനമാണ് കാഴ്ചവെച്ചത് – വോ ദിൽ കഹാൻ സേ ലൗൺ (ഭരോസ, 1963), ഏ മേരേ ദിൽ-ഇ-നാദാൻ തു ഗം സേ നാ ഖബ്രാന (ടവർ ഹൗസ്, 1962), ലഗേ ന മോരാ ജിയാ (ഘുൻഘട്ട്, 1960), ലോ ആ ഗയി ഉൻ കി യാദ് (ദോ ബദൻ, 1966), ആപ് കി ഇനായതീൻ ആപ്‌കെ കരം (വന്ദന, 1975), ഗൈറോൺ പേ കരം (ആംഖെൻ, 1968), എന്നീ ഗാനങ്ങൾ എടുത്തുപറയേണ്ടവ.

സാഹിർ-രവി ജോഡിയുടെ ഗാനങ്ങൾ ബിആർ ചോപ്ര ചിത്രങ്ങളിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഘടകമായി മാറി. മഹേന്ദ്ര കപൂർ എന്ന ഗായകന്റെ കഴിവുകൾ പുറത്തെടുത്തതിൽ രവി എന്ന സംഗീതസംവിധായകന് വലിയ പങ്കുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചലോ ഏക് ബാർ, ആപ് ആയേ, ഇൻ ഹവോൺ മേ, ആ ഭി ജാ (എല്ലാം ഗുംറയിൽ നിന്ന്), നീലേ ഗഗൻ കെ താലെ, കിസ്സി പഥർ കി മൂരാത്, നാ മൂ ഛുപാ കേ ജിയോ (എല്ലാം ഹംറാസിൽ നിന്ന്) എന്നിവ ചില ഉദാഹരണങ്ങൾ.

1986-ലാണ് ‘ബോംബെ രവി’ എന്ന പേരിൽ അദ്ദേഹം മലയാള ചലച്ചിത്രരംഗത്ത് കടന്നുവരുന്നത്. രവിയുടെ ഗാനങ്ങളുടെ ഒരു ആരാധകനായിരുന്ന സംവിധായകൻ ഹരിഹരനും എം.ടി-യും ചേർന്നാണ് അദ്ദേഹത്തെ മലയാളത്തിലേക്ക് ക്ഷണിച്ചത്. 1986-ൽ ഇറങ്ങിയ “പഞ്ചാഗ്നി” എന്ന എം ടി-ഹരിഹരൻ ചിത്രത്തിലൂടെ അദ്ദേഹം മലയാളത്തിൽ അരങ്ങേറ്റം നടത്തി. പഞ്ചാഗ്നിയിലെ ‘സാഗരങ്ങളെ’, ‘ആ രാത്രി മാഞ്ഞു പോയി’ എന്നീ ഗാനങ്ങൾ വലിയ ഹിറ്റുകളായി. പിന്നീട് 1986-ൽ തന്നെ പുറത്തിറങ്ങിയ “നഖക്ഷതങ്ങൾ” എന്ന ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ അദ്ദേഹം മലയാളികളുടെ ഹൃദയത്തിൽ സ്ഥിരസാന്നിധ്യം ഉറപ്പിച്ചു. നഖക്ഷതങ്ങളിലെ “മഞ്ഞൾ പ്രസാദവും” എന്ന ഗാനം കെ.എസ്. ചിത്രയ്ക്ക് മികച്ച ഗായികക്കുള്ള ദേശീയ പുരസ്കാരം നേടിക്കൊടുത്തു. തുടർന്ന്ഒ,രു വടക്കൻ വീരഗാഥ, സർഗ്ഗം, പരിണയം, മയൂഖം എന്നീ ഹരിഹരൻ ചിത്രങ്ങൾക്ക് കൂടി ബോംബെ രവി സംഗീതം പകർന്നു. രവിയുടെ സംവിധാനത്തിൽ പിറന്ന “ഇന്ദുപുഷ്പം ചൂടി നിൽക്കും രാത്രി (വൈശാലി)” എന്ന ഗാനത്തിലൂടെ ചിത്ര മൂന്നാമതും ദേശീയ പുരസ്കാരത്തിന് അർഹയായി.

മെലഡി ഗാനങ്ങൾക്ക് അനുയോജ്യമായ മോഹനമായിരുന്നു ബോംബെ രവി മലയാളത്തിൽ ഏറ്റവും അധികം ഉപയോഗിച്ചത്. മോഹനരാഗത്തിൽ 13 ഗാനങ്ങൾ അദ്ദേഹം ചിട്ടപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ശുദ്ധധന്യാസി, കല്യാണി, ഹിന്ദോളം തുടങ്ങിയ രാഗങ്ങളിലും മലയാളത്തിൽ അദ്ദേഹം ഗാനങ്ങൾ തീർത്തിട്ടുണ്ട്. “പാർവണേന്ദുമുഖി പാർവതീ..” എന്ന തിരുവാതിരപ്പാട്ട് കേട്ടാൽ അത് മലയാളിയല്ലാത്ത ഒരാൾ ചെയ്തതാണെന്ന് തോന്നുമോ?

ക്രാന്തിയാണ് രവിയുടെ ഭാര്യ. അവർ 1986-ൽ അന്തരിച്ചു. വീണ, ഛായ, അജയ് എന്നിവർ മക്കളാണ്. നിർഭാഗ്യകരമെന്ന് പറയട്ടെ, ബോംബെ രവിയുടെ അവസാനനാളുകൾ കഷ്ടതകൾ നിറഞ്ഞതായിരുന്നു. ഒരുപാട് ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ അലട്ടിയിരുന്നു. മാത്രമല്ല, സ്വന്തം മക്കൾ അദ്ദേഹത്തെ തിരിഞ്ഞു നോക്കിയില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ വർഷ ഉസ്ഗോങ്കർ എന്ന നടിയെയാണ് വിവാഹം കഴിച്ചത്. അച്ഛനും മകനും തമ്മിൽ അക്കാര്യത്തിൽ അഭിപ്രായവ്യത്യാസം ഉണ്ടായിരുന്നു. ആ നീരസം വളർന്ന് വലുതായി. മകനും മരുമകളും ചേർന്ന് സ്വത്ത് തർക്കത്തെ തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തെ വീട്ടിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കി. അദ്ദേഹം അമേരിക്കയിൽ ആയിരുന്ന നാളിൽ കേസ് ഫയൽ ചെയ്യുകയും സ്വത്ത് തർക്കത്തിലേക്ക് വലിച്ചിഴയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. സ്വയം കഷ്ടപ്പെട്ട് പടുത്തുയർത്തിയ വീടുപോലും നഷ്ടപ്പെട്ട അദ്ദേഹം അവസാനനാളുകളിൽ ഇളയ മകളോടൊപ്പമാണ് താമസിച്ചിരുന്നത്. 2012 മാർച്ച് 7-ന് 86-ആം വയസ്സിൽ അദ്ദേഹം ദിവംഗതനായി. മൃതദേഹം പിറ്റേന്ന് മുംബൈയിലെ പൊതു ശ്മശാനത്തിൽ അടക്കി. അങ്ങനെ ഒരു സംഗീതയാത്രയ്ക്ക് അവസാനമായി. എങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ ബോംബെ രവി ഇന്നും നമ്മുടെ ഇടയിൽ ജീവിക്കുന്നു.

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ

Links Courtesy : YouTube

ഹിരോഷിമ: ഓഗസ്റ്റ് 6, 1945
കേണൽ പോൾ ടിബറ്റ്‌സ് പൈലറ്റായ “ഇനോള ഗേ” എന്ന ബി-29 ബോംബർ വിമാനം നഗരത്തിന് മുകളിൽ പറന്നെത്തിയപ്പോൾ ഹിരോഷിമ നഗരവാസികൾ കരുതിയിരിക്കില്ല അടുത്ത നിമിഷങ്ങളിൽ തങ്ങളെ ഹിംസിക്കാൻ പോകുന്ന വിനാശത്തിന്റെ വ്യാപ്തി. പ്രാദേശിക സമയം രാവിലെ 8:15 ന്, ഹിരോഷിമയുടെ ഹൃദയഭാഗത്ത് “Little Boy” എന്ന ആണവബോംബ് , അതിൻ്റെ വിനാശകരമായ ശക്തി പരമാവധിയാക്കാൻ രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത ഒരു അന്തരീക്ഷ സ്ഫോടനത്തിൽ, ഭൂമിയിൽ നിന്ന് 600 മീറ്റർ ഉയരത്തിൽ പൊട്ടിത്തെറിച്ചു. തൽക്ഷണം, പ്രകാശത്തിൻ്റെ ഉജ്ജ്വലമായ മിന്നലും സൂര്യൻ്റെ ഉപരിതലത്തേക്കാൾ ചൂടുള്ള ഒരു താപതരംഗവും നഗരത്തെ വിഴുങ്ങി. പ്രാരംഭ സ്ഫോടനത്തിന് ശേഷം, ഹിരോഷിമയുടെ പ്രതലത്തിൽ തീപിടിപ്പിച്ച് ഒരു കൊടുങ്കാറ്റ് നഗരത്തിലുടനീളം വ്യാപിച്ചു.ഒരു കൂൺ മേഘം ആകാശത്തേക്ക് ഉയർന്നു. ബോംബ് പുറപ്പെടുവിച്ച വലിയ ഷോക്ക് വേവ് നഗരത്തെയാകെ ഗ്രസിച്ചു. പരന്നുകിടക്കുന്ന കെട്ടിടങ്ങളേയും നഗരവാസികളെയും വിഴുങ്ങി തീ പടർന്നു. ഒന്നിനെയും അവശേഷിപ്പിക്കാത്ത അണുവിഗിരണത്തിൽ എല്ലാം കത്തി ചാമ്പലായി.

നാഗസാക്കി: ഓഗസ്റ്റ് 9, 1945
ഹിരോഷിമയിൽ നടന്ന ഭീകരതയുടെ ആഘാതത്തിൽ നിന്ന് മനുഷ്യസമൂഹം കരകയറുന്നതിന് മുമ്പ് തന്നെ രണ്ടാമത്തെ അണുബോംബ് വർഷണം നടന്നു. വെറും മൂന്നേ മൂന്ന് ദിവസത്തിന് ശേഷം, 1945 ഓഗസ്റ്റ് 9 ന്, യുഎസ് ബോംബർ വിമാനം ജപ്പാനിലെ തന്നെ നാഗസാക്കി നഗരത്തിൽ രണ്ടാമത്തെ അണുബോംബ് വർഷിച്ചു. “ഫാറ്റ് മാൻ” എന്ന കോഡ് നാമത്തിൽ അറിയപ്പെട്ട ബോംബ് ഹിരോഷിമയിൽ ഉപയോഗിച്ച ബോംബിനേക്കാൾ വലിപ്പവും സ്ഫോടനാത്മക ശക്തിയുമുള്ളതായിരുന്നു. അമേരിക്കയുടെ യഥാർത്ഥ ലക്ഷ്യം കൊകുര എന്ന നഗരമായിരുന്നു, എന്നാൽ മോശം കാലാവസ്ഥ കാരണം ബോംബർ മറ്റൊരു പ്രധാന വ്യവസായ നഗരമായ നാഗസാക്കിയിലേക്ക് തിരിച്ചുവിടുകയാണുണ്ടായത്. പ്രാദേശിക സമയം രാവിലെ 11:02 ന്,”ഫാറ്റ് മാൻ” ഒരു താഴ്‌വരയിൽ വീണ് പൊട്ടിത്തെറിച്ചു. ഇത് ഹിരോഷിമയെ അപേക്ഷിച്ച് നാശത്തിൻ്റെ വ്യാപ്തി ഒരു പരിധിവരെ പരിമിതപ്പെടുത്തി.

ഹിരോഷിമയിൽ ബോംബ് സ്ഫോടനത്തെത്തുടർന്ന് ഉണ്ടായ അഗ്നിബാധയിൽ ഉടനടി ഏതാണ്ട് 80000 പേർ കൊല്ലപ്പെട്ടുവെന്നാണ് കണക്ക്. പരിക്കുകളും റേഡിയേഷൻരോഗങ്ങളും മൂലം കൂടുതൽപേർ പിന്നീട് മരിച്ചു. 1945 അവസാനത്തോടെ മൊത്തം മരണങ്ങൾ 140,000 ആയി. അണുബോംബ് സ്‌ഫോടനത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെട്ടവർക്ക് ഗുരുതരമായ പൊള്ളൽ, റേഡിയേഷൻ വിഷബാധ, ക്യാൻസർസാധ്യത എന്നിവ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ദീർഘകാലപ്രത്യാഘാതങ്ങൾ അനുഭവപ്പെട്ടു. ഏകദേശം 40,000-75,000 ഇടയിൽ ആളുകൾ നാഗസാക്കിയിലും ഉടനടി മരിച്ചുവെന്നാണ് കണക്ക്. 1945 അവസാനത്തോടെ മൊത്തം മരണങ്ങൾ ഏകദേശം 70,000-80,000 ആയി. ഇവരിൽ പലരും സാധാരണക്കാരായിരുന്നു, അതിജീവിച്ചവർ ഹിരോഷിമയിൽ പോലെ ദീർഘകാല ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ അഭിമുഖീകരിച്ചു.

ഹിരോഷിമയിലെയും നാഗസാക്കിയിലെയും അണുബോംബ് വർഷണത്തെ അതിജീവിച്ചവർ ജപ്പാനിൽ ഇപ്പോഴും ജീവിച്ചിരിപ്പുണ്ട്. 2024 മാർച്ച് 31 വരെയുള്ള കണക്കനുസരിച്ച്, ഹിരോഷിമയിലെയും നാഗസാക്കിയിലെയും അണുബോംബ് സ്‌ഫോടനങ്ങളെ അതിജീവിച്ചവരായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ട 106,825 പേരാണ് ജീവിച്ചിരിക്കുന്നത്. അതിജീവിച്ചവരിൽ ചിലർ ഔദ്യോഗിക “Atomic Bomb Survivor Certificate”-ന് അപേക്ഷിച്ചിട്ടില്ലാത്തതിനാൽ അതിജീവിച്ചവരുടെ എണ്ണം കൂടാനും സാധ്യതയുണ്ട്.

ഈ പരിപ്രേക്ഷ്യത്തിൽ നിന്ന് വേണം 2024-ലെ നോബൽ സമാധാന പുരസ്കാരം നേടിയ “നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോ” എന്ന സംഘടനയെ കാണേണ്ടത്. പേരിലെ “നിഹോൺ” സൂചിപ്പിക്കുന്നതുപോലെ 1956-ൽ ജപ്പാനിൽ സ്ഥാപിതമായ സംഘടനയാണ് “നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോ”. ലോകം ആണവ ആയുധങ്ങൾ കൂടാതെ ജീവിക്കണമെന്ന ലക്ഷ്യം കൈവരിക്കാനുള്ള അവരുടെ ശ്രമങ്ങൾക്കും, ആണവ ആയുധങ്ങൾ വീണ്ടും ഒരിക്കലും ഉപയോഗിക്കരുതെന്ന് സാക്ഷിമൊഴികൾ മുൻനിർത്തി സമർത്ഥിച്ചതിനുമുള്ള അംഗീകാരമെന്ന നിലയിലാണ് നൊബേൽ പുരസ്കാരസമിതി 2024-ലെ സമാധാനത്തിനുള്ള സമ്മാനം നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോയ്ക്ക് നൽകിയത്.

“ഹിബാകുഷകൾ” എന്ന് ജാപ്പനീസ് ഭാഷയിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ആണവവികിരണ അതിജീവിതരുടെ ആവശ്യങ്ങൾ പരിഹരിക്കാൻ നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോ നിരന്തരം ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. അവരിൽ പലരും റേഡിയേഷനുമായുള്ള സമ്പർക്കം മൂലം ദീർഘകാല രോഗങ്ങളും വൈകല്യങ്ങളും അനുഭവിക്കുന്നവരാണ്. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തെ-ത്തുടർന്ന് ഏഷ്യയിലുടനീളം നിരവധി ഹിബകുഷകൾ ചിതറി-ക്കിടന്നതിനാൽ, ജപ്പാനിലും വിദേശത്തും അതിജീവിച്ചവർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം, മെഡിക്കൽ പരിചരണം, സാമൂഹിക-ക്ഷേമ ആനുകൂല്യങ്ങൾ എന്നിവ നല്കാൻ ഈ സംഘടന നിരന്തരം ഇടപെടുന്നു. നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോയുടെ കേന്ദ്രദൗത്യങ്ങളിലൊന്ന് ആണവായുധങ്ങൾ പൂർണ്ണമായും നിർത്തലാക്കുന്നതിന് വേണ്ടി പ്രവർത്തിക്കുക എന്നതാണ്. ആണവായുധങ്ങളുടെ അസ്തിത്വം മനുഷ്യരാശിയുടെ നിലനിൽപ്പിന് ഭീഷണിയാണെന്ന് സംഘടന വിശ്വസിക്കുന്നു. ആണവായുധങ്ങളുടെ കൂടിവരുന്ന വികസനം, വ്യാപനം, പ്രയോഗസാധ്യത എന്നിവ തടയാൻ സംഘടന അശ്രാന്തമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഹിരോഷിമയിലെയും നാഗസാക്കിയിലെയും ഭീകരത മറ്റാരും അനുഭവിക്കരുത് എന്ന ബോധ്യത്തോടെ ആണവായുധങ്ങളില്ലാത്ത ഒരു ലോകത്തിനായി സംഘടന മുന്നോട്ട് പോകുകയാണ്.

എന്നാൽ ഹിരോഷിമയിലും നാഗസാക്കിയിലും നടന്ന ദുരന്തസംഭവങ്ങൾ ആണവായുധശേഷി കൈവരിക്കുന്നതിൽ നിന്ന് മറ്റ് രാജ്യങ്ങളെ പിന്തിരിപ്പിച്ചില്ലെന്നതാണ് ദുഖകരമായ വസ്തുത. അമേരിക്കയെ പിന്തുടർന്ന്, അന്നത്തെ സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ 1949-ൽ ആണവായുധം പരീക്ഷിക്കുകയും രണ്ടാമത്തെ ആണവശക്തിയായി മാറുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് യുകെ (1952), ഫ്രാൻസ് (1960), ചൈന (1964), ഇന്ത്യ (1974), പാകിസ്ഥാൻ (1998) എന്നീ രാജ്യങ്ങളും അണുപരീക്ഷണം വിജയകരമായി നടത്തി ആണവശക്തികളായി. എങ്കിലും ആണവായുധങ്ങൾ കൈവശം ഉള്ളതായി ഔദ്യോഗികമായി അംഗീകരിച്ചിരിക്കുന്നത് അമേരിക്ക, ചൈന, ഫ്രാൻസ്, യുകെ, റഷ്യ, എന്നീ അഞ്ച് രാജ്യങ്ങളെയാണ്. ഈ അഞ്ച് രാജ്യങ്ങൾ ചേർന്ന് ആണവശക്തി തങ്ങളിൽ മാത്രമായി നിലനിർത്തുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ Non-Proliferation Treaty (NPT) എന്നൊരു ഉടമ്പടി ഉണ്ടാക്കിയെങ്കിലും ഇന്ത്യയും തുടന്ന് പാകിസ്താനും അണുപരീക്ഷണം നടത്തിയതോടെ ആ ഉടമ്പടിയുടെ പ്രസക്തി ഇല്ലാതായി. പിന്നീട് ഇസ്രായേലും ഉത്തര കൊറിയയും, പ്രഖ്യാപിതമായല്ലെങ്കിലും, ആണവ ശക്തികളാവുന്ന കാഴ്ചയാണ് നാം കണ്ടത്. ഇറാൻ്റെ പക്കൽ ഇപ്പോൾ ബോംബ് ഇല്ലെങ്കിലും, ആ രാജ്യവും ഒരു സജീവ ആണവപദ്ധതി പിന്തുടരുന്നതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.

2024 മാർച്ചിലെ കണക്കനുസരിച്ച് ലോകത്തിലെ ആണവായുധ പ്രയോഗ-വികിരണ ശേഷിയുള്ള രാജ്യങ്ങൾക്ക് മൊത്തം 12,100 ആണവായുധങ്ങൾ ഉണ്ട്. ഇതിൽത്തന്നെ 90 ശതമാനത്തിലധികം ആയുധങ്ങളും അമേരിക്കയുടെയും റഷ്യയുടെയും പക്കലാണുള്ളത്.

2017-ൽ സമാധാനിത്തുള്ള നൊബേൽ പുരസ്‌കാരം നേടിയ International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) എന്ന സംഘടനയുടെ കണക്കനുസരിച്ച് 5889 പോർമുനകളുമായി റഷ്യയാണ് ഒന്നാം സ്ഥാനത്ത്. 5224 പോർമുനകളുമായി അമേരിക്ക രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുണ്ട്. ചൈനയുടെ പക്കൽ 410 പോർമുനകളാണുള്ളത്. ഫ്രാൻസ് 290, യൂകെ 225, പാക്കിസ്ഥാൻ 170, ഇന്ത്യ 164, ഇസ്രായേൽ 90, ഉത്തരകൊറിയ 30, എന്നിങ്ങനെയാണ് മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുടെ കണക്ക്. ഇതൊന്നും അതാത് രാജ്യങ്ങൾ ഔദ്യോഗികമായി പ്രഖ്യാപിച്ച കണക്കുകൾ അല്ലെന്ന് ഓർക്കണം.

യുദ്ധേതര ആണവ അപകടങ്ങൾ: ഒരു വശത്ത്, ആണവായുധപ്രയോഗത്തിന്റെ ഭീഷണി നിലനിൽക്കുമ്പോൾ തന്നെ, മറുവശത്ത് ആണവനിലയങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ആണവവ്യാപനത്തിൻ്റെ ഭീഷണിയും നിലനിൽക്കുന്നു. എന്തൊക്കെ സുരക്ഷാ സംവിധാനങ്ങൾ ഉണ്ടെങ്കിലും അതൊന്നും നൂറുശതമാനം ഉറപ്പ് നൽകുന്നവയല്ലെന്ന് താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്ന അപകടങ്ങൾ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു.

ത്രീ മൈൽ ഐലൻഡ് അപകടം: പെൻസിൽവാനിയയിലെ ഹാരിസ്ബർഗിന് സമീപം, ത്രി മൈൽ ഐലൻഡ് ആണവ നിലയത്തിലെ യൂണിറ്റ് 2 റിയാക്ടറിൽ ഭാഗികമായി സംഭവിച്ച ആണവ melt-down ആണ് ത്രീ മൈൽ ആണവ അപകടം എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നത്. 1979 മാർച്ച് 28-നു പുലർച്ചെ 4:00 മണിക്ക് ഈ അപകടം ആരംഭിക്കുകയും പരിസര പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് ആണവവാതകങ്ങളും ആണവഅയോഡിനും പുറത്തുവിടുകയും ചെയ്തു. ഇത് യുഎസിലെ വാണിജ്യ ആണവ നിലയങ്ങളുടെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ഗുരുതരമായ അപകടമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. International Nuclear Event Scale-ൽ Level-5 എന്നാണ് ഈ അപകടം rate ചെയ്യപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്.

ചെർണോബിൽ അപകടം: 1986 ഏപ്രിൽ 26-ന് ഇന്നത്തെ ഉക്രൈനിലെ (അന്നത്തെ സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ) പ്രിപ്യാറ്റ് നഗരത്തിന് സമീപമുള്ള ചെർണോബിൽ ആണവ നിലയത്തിലെ നമ്പർ 4 റിയാക്ടറിൽ സംഭവിച്ച സ്ഫോടനത്തോടെ ആരംഭിച്ചു. കറണ്ടില്ലാത്ത സാഹചര്യം ഉണ്ടായാൽ റിയാക്ടർ തണുപ്പിക്കുന്നത് എങ്ങനെ നടക്കുമെന്ന് മനസ്സിലാക്കാനായി നടത്തിയ പരീക്ഷണമായിരുന്നു സ്‌ഫോടനത്തിന് കാരണം. റിയാക്ടറിന്റെ ശേഷി ആകസ്മികമായി കുറഞ്ഞിട്ടും, ഓപ്പറേറ്റർമാർ പരീക്ഷണം തുടരുകയും, ഡിസൈൻ പിഴവുകളുടെ കാരണത്താൽ, ആ സാഹചര്യത്തിൽ റിയാക്ടർ അടച്ചുപൂട്ടാനുള്ള ശ്രമം വലിയ ഒരു വൈദ്യുതി വർദ്ധനവിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതു മൂലം റിയാക്ടറിന്റെ ഭാഗങ്ങൾ പൊട്ടിപ്പൊളിഞ്ഞു, തണുപ്പിക്കൽ ദ്രവ്യം നഷ്ടപ്പെട്ടു, ഇതുവഴി ഉണ്ടായ വാതക സ്ഫോടനങ്ങളും വികിരണവും റിയാക്ടർ തകർന്നുപോകാൻ ഇടയാക്കി. തുടർന്ന് റിയാക്ടർ കോറിൽ ഉണ്ടായ തീപിടിത്തം സോവിയറ്റ് യൂണിയനും യൂറോപ്പും മുഴുവൻ ആണവ ദ്രവ്യങ്ങൾ വ്യാപിപ്പിച്ചു. അപകടം നടന്ന 36 മണിക്കൂറിനുശേഷം 10 കിലോമീറ്റർ ചുറ്റളവ് വികിരണ ബാധിത മേഖലയായി പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടു. പിന്നീട് വികിരണ മേഖല 30 കിലോമീറ്റർ വരെ വ്യാപിപ്പിച്ചു. ഈ ദുരന്തത്തെ തുടർന്ന് ഏതാണ്ട് 68,000 പേർ കുടിയൊഴിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ഇത് ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും മോശം ആണവ ദുരന്തമായും ഏറ്റവും ചെലവേറിയ ദുരന്തമായും തുടരുന്നു. ഈ ദുരന്തത്തിന്റെ വ്യാപനം തടയാൻ ഏകദേശം 700 ബില്യൺ യുഎസ് ഡോളർ ചെലവായതായാണ് കണക്ക്. International Nuclear Event Scale-ൽ പരമാവധി ഗുരുതരാവസ്ഥ സൂചിപ്പിക്കുന്ന Scale 7-ലാണ് ഈ ദുരന്തം രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. ഈ scale-ൽ എത്തുന്ന) എത്തുന്ന വെറും രണ്ട് ആണവ അപകടങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ചെർണോബിൽ അപകടം; മറ്റൊന്ന് 2011 ലെ ഫുകുഷിമ ആണവ അപകടമാണ്.

ഹുകുഷിമ അപകടം: 2011-ലെ സുനാമിയെ തുടർന്ന് മാർച്ച് 11 ന് ജപ്പാനിലെ ഫുകുഷിമയിലെ ഓക്കുമയിൽ സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്ന Daiichi ആണവനിലയത്തിലുണ്ടായ വലിയ അപകടമാണ് ഫുകുഷിമ ആണവ അപകടം എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നത്. അപകടത്തിന്റെ പ്രാഥമിക കാരണം 2011ലെ തോഹോകു ഭൂകമ്പവും സുനാമിയും ആയിരുന്നു. അപകടം മൂലം വൈദ്യുതിവിതരണശൃംഖല തകരാറിലായി, നിലയത്തിലെ മിക്ക ബാക്കപ്പ് ഊർജസ്രോതസുകളും തകർന്നു. തുടർന്ന് നിലയത്തിലെ റിയാക്ടറുകൾ അടച്ചുപൂട്ടിയതിനു ശേഷം അവയെ ഉചിതമായി തണുപ്പിക്കാനായുള്ള ശേഷി കൂടി നഷ്ടപ്പെടുകയും പരിസര പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് ആണവദ്രവ്യങ്ങളുടെ വികിരണം സംഭവിക്കുകയും ചെയ്തു. International Nuclear Event Scale-ൽ പരമാവധി ഗുരുതരാവസ്ഥ സൂചിപ്പിക്കുന്ന Scale 7-ലാണ് ഫുകുഷിമ ദുരന്തം രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്.

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തോടനുബന്ധിച്ച് അമേരിക്ക ഹിരോഷിമയിലും നാഗസാക്കിയിലും നടത്തിയ ആണവ ബോംബാക്രമണങ്ങൾ ആധുനിക ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും നിർണായകവും വിനാശകരവുമായ സംഭവങ്ങളുടെ മുൻപന്തിയിൽ നിൽക്കുന്നവയാണ്. മുമ്പ് സങ്കൽപ്പിക്കുകയോ സ്വപ്നത്തിൽപ്പോലും കാണുകയോ ചെയ്തിട്ടില്ലാത്ത ദാരുണ ദൃശ്യങ്ങൾക്കും അനുഭവങ്ങൾക്കും നശീകരണത്തിനുമാണ് ലോകസമൂഹം ആ ദിവസങ്ങളിൽ സാക്ഷ്യം വഹിച്ചത്. 80 വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം ഇപ്പോഴും മാനവസമൂഹം ആണവയുദ്ധ ഭീഷിണിയിൽ നിന്ന് മോചിതമായിട്ടില്ല എന്ന യാഥാർഥ്യം ബാക്കി നിൽക്കുന്നു. അതോടൊപ്പം ആണവനിലയങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള അപകടഭീഷിണിയും നിലനിൽക്കുന്നു. എങ്കിലും കഴിഞ്ഞ കാൽ നൂറ്റാണ്ടിനുള്ളിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട ആണവരാജ്യങ്ങളൊന്നും പരീക്ഷണങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടില്ലെന്നത് ആശ്വാസം പകരുന്ന കാര്യമാണ്. ഉത്തര കൊറിയ മാത്രമാണ് ഇതിനൊരു അപവാദം.

ഈ നൊബേൽ പുരസ്‌കാരം ആണവരഹിതലോകം എന്ന ലക്ഷ്യം കൈവരിക്കുന്നതിന് കൂടുതൽ ശക്തമായി പ്രവർത്തിക്കാൻ “നിഹോൺ ഹിഡാങ്ക്യോ” എന്ന സംഘടനയ്ക്ക് കൂടുതൽ ആത്മവിശ്വാസവും പ്രചോദനവും നൽകുമെന്ന് നമുക്ക് പ്രതീക്ഷിക്കാം.

_{കവർ: ജ്യോതിസ് പരവൂർ}

ഇന്ത്യയിൽ ഇന്ന് ട്രാം സർവീസ് നിലനിൽക്കുന്ന ഏക നഗരമായ കൊൽക്കത്തയും ട്രാമുകളോട് വിടപറയാൻ ഒരുങ്ങുന്നു. സെൻട്രൽ കൊൽക്കത്തയിലെ മൈതാനിനും എസ്‌പ്ലനേഡിനും ഇടയിലുള്ള ഒരു ചെറിയ പൈതൃക പ്രദേശം ഒഴികെ നഗരത്തിലുടനീളമുള്ള ട്രാം സർവീസുകൾ നിർത്തലാക്കുമെന്ന് ബംഗാൾ സർക്കാർ പ്രഖ്യാപിച്ചിരിക്കുകയാണ്. ഇതോടെ 150 വർഷത്തിലേറെ പഴക്കമുള്ള ചരിത്രത്തെ ഉള്ളിലൊളിപ്പിച്ച ഗതാഗതസംവിധാനമാണ് കൊൽക്കത്തയ്ക്ക് നഷ്ടമാവുന്നത്. ഇന്ത്യയിൽ, കൊൽക്കത്തയുടേത് നിലവിലുള്ള അവസാനത്തെ ട്രാം സംവിധാനമാണ് – 1964-ൽ മുംബൈയും 1963-ൽ ഡൽഹിയും 1953-ൽ ചെന്നൈയും ട്രാം സർവീസ് നിർത്തലാക്കി.

ഇന്ത്യയിലെ ട്രാമുകൾക്ക് 150 വർഷത്തെ നീണ്ട ചരിത്രമുണ്ട്. അതിൽ ആദ്യത്തെ കുതിരവണ്ടി ട്രാമുകൾ 1873 ഫെബ്രുവരി 24-ന് കൊൽക്കത്തയിലെ സീൽദായിൽ നിന്ന് അർമേനിയൻ ഘട്ടിലേക്ക് യാത്ര നടത്തി. ഈ ട്രയൽ റണ്ണിന് ശേഷം, കൽക്കട്ട ട്രാംവേസ് കമ്പനി 1880-ൽ ലണ്ടനിൽ രൂപീകരിക്കുകയും രജിസ്റ്റർ ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. സീൽദായിൽ നിന്ന് ബൗബസാർ സ്ട്രീറ്റ്, ഡൽഹൗസി സ്ക്വയർ, സ്ട്രാൻഡ് റോഡ് വഴി അർമേനിയൻ ഘട്ടിലേക്ക് മീറ്റർ ഗേജ് ട്രാം ട്രാക്കുകൾ സ്ഥാപിച്ചു. 1880 നവംബർ 1-ന് അന്നത്തെ വൈസ്രോയി ആയിരുന്ന റിപ്പൺ പ്രഭു ആണ് ഈ പാത ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തത്. നദീ തുറമുഖങ്ങളിൽ നിന്നും റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളിൽ നിന്നും ചരക്കുകൾ കൊണ്ടുപോകാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഈ സേവനം താമസിയാതെ ആളുകൾക്ക് യാത്ര ചെയ്യാനുതകുന്ന മട്ടിൽ വിപുലീകരിച്ചു. 1882-ൽ, ഇന്ത്യയിൽ ആദ്യത്തെ ആവി ലോക്കോമോട്ടീവ് ട്രാമുകൾ പുറത്തിറക്കി; ഏഷ്യയിലെ ആദ്യത്തെ ഇലക്ട്രിക് ട്രാംകാർ 1902 മാർച്ച് 27-ന് എസ്പ്ലനേഡിൽ നിന്ന് കിദ്ദർപൂരിലേക്ക് ഓടി. .

ഏതാണ്ട് 10 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് കൊൽക്കത്തയിൽ പോയതും ട്രാമിൽ “കയറാൻ വേണ്ടി” കയറിയതും ഓർത്തുപോയി. കൊൽക്കത്തയിലെ ഭൂരിപക്ഷം ട്രാമുകളും യൂറോപ്യൻ നഗരങ്ങളിലെ ട്രാമുകൾ പോലെ ആധുനികമല്ല. തടിബെഞ്ചുകളും തടിയിൽ തീർത്ത ചട്ടക്കൂടും ഒക്കെയുള്ള ഒരു വാഹനം. ബ്രിട്ടീഷ് കാലത്തിന് ശേഷം വലിയ മെച്ചപ്പെടുത്തലുകൾ വരുത്താത്തവയാണ് മിക്കതും. ട്രാമിൽ ഇരുന്നപ്പോൾ കുട്ടനാട്ടിലെ യാത്രാബോട്ടുകളാണ് എനിക്ക് ഓർമ്മ വന്നത് (ഇന്നിപ്പോൾ ബോട്ടുകൾ കൂടുതൽ മെച്ചപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്ന് തോന്നുന്നു). ബോട്ട് വെള്ളത്തിലാണെങ്കിൽ ട്രാം കരയിൽ. അത്രയേ വ്യത്യാസം തോന്നിയുള്ളൂ. ഒച്ചിനെ പോലെ അതങ്ങനെ റോഡിൽ നീണ്ടുകിടക്കുന്ന പാളത്തിലൂടെ ഇഴഞ്ഞു നീങ്ങും. ട്രാം നിർത്തിയില്ലെങ്കിലും നമുക്ക് ചാടിയിറങ്ങാം. അത്ര കുറഞ്ഞ വേഗത്തിലാണ് യാത്ര. സാധാരണ ജനങ്ങളാണ് ട്രാമിനെ ആശ്രയിക്കുന്നവരിൽ ഭൂരിഭാഗവും. അന്നത്തെ കാലത്ത് ടിക്കറ്റ് നിരക്ക് തുടങ്ങുന്നത് 3 രൂപയിലോ മറ്റോ ആണെന്നാണ് ഓർമ്മ.

1970-കൾ മുതൽ, നഗരജീവിത ശൈലിയിൽ സംഭവിച്ച മാറ്റങ്ങൾക്കൊപ്പം കൊൽക്കത്തയിലെ ട്രാംവേകൾക്കും ജനപ്രീതിയിൽ ഇടിവ് നേരിട്ടു. കൊൽക്കത്തയിലെ ഇടുങ്ങിയ തെരുവുകളിൽ കൂടുതൽ കാറുകളും ബസുകളും പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടതോടെ സാവധാനം ഓടുന്ന ട്രാമുകളോട് ജനങ്ങളുടെ പ്രീതി കുറഞ്ഞുവന്നു. നഗരത്തിലെ ഗതാഗതക്കുരുക്കിൻ്റെ പഴിയും റോഡിലൂടെ സാവധാനം നീങ്ങുന്ന ട്രാമുകളുടെ മേലായി. ഉച്ചസമയത്ത് ശൂന്യവും സുഖപ്രദവുമായ വണ്ടികളിൽ സ്വകാര്യത കണ്ടെത്തുന്ന നഗരത്തിലെ കോളേജ് വിദ്യാർത്ഥി(നി) കളുടെ അഭയകേന്ദ്രമായി ട്രാമുകൾ മാറി.

സിനിമകൾ മുതൽ സംഗീതം വരെ, കൊൽക്കത്തയിലെ ട്രാമുകൾ നഗരത്തിൻ്റെ ഐഡൻ്റിറ്റിയുടെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണ്. 1964-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ സത്യജിത് റേയുടെ ചിത്രം ‘മഹാനഗർ’ ആരംഭിക്കുന്നത് ഒരു ട്രാം ഓടുമ്പോൾ കേബിളിൽ നിന്ന് പറക്കുന്ന തീപ്പൊരികളുടെ ക്ലോസപ്പ് ഷോട്ടോടെയാണ്. ഓപ്പണിംഗ് ക്രെഡിറ്റുകൾ ഫ്രെയിമിനകത്തും പുറത്തും മങ്ങുകയും രണ്ട് മിനിറ്റ് ദൈർഘ്യമുള്ള ടൈറ്റിൽ സീക്വൻസ് അവസാനിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ, ക്യാമറ ട്രാമിനുള്ളിലേക്ക് ഫോക്കസ് ചെയ്യുകയും സിനിമയിലെ പ്രധാന കഥാപാത്രങ്ങളിലൊന്നായ അനിൽ ചാറ്റർജിയുടെ ക്ഷീണിച്ച മുഖത്ത് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ‘അപൂർ സൻസാർ’ (അപുവിൻ്റെ ലോകം) എന്ന ചിത്രത്തിലും, റേ മെക്കാനിക്കൽ ഗതാഗതത്തെ വലിയ നഗരത്തിനായുള്ള ഒരു സ്റ്റാൻഡ്-ഇൻ ആയി ഉപയോഗിക്കുന്നു – ഇത്തവണ അത് നായകൻ്റെ പ്രതീക്ഷകൾക്കും സ്വപ്നങ്ങൾക്കും ഒരു പാത്രമായി മാറുന്നു. ഒരു ട്രാം വണ്ടിയിൽ ഇരുന്നാണ് സൗമിത്ര ചാറ്റർജിയുടെ അപു എഡിറ്ററിൽ നിന്നുള്ള കത്ത് വായിക്കുന്നത്.

കൊൽക്കത്ത ഇപ്പോൾ മാറ്റത്തിന്റെ പാതയിലാണ്. ഇന്ത്യയിലെ മറ്റ് മഹാനഗരങ്ങൾക്കൊപ്പം വിശാലമായ റോഡുകൾ, മെട്രോ സംവിധാനം, മേൽപ്പാലങ്ങൾ, ആധുനിക അംബരചുംബികൾ എല്ലാം ചേർന്ന് പുതുയുഗത്തിലേക്ക് ഉയരാൻ വെമ്പുന്ന നഗരമാണ് ഇന്ന് കൊൽക്കത്ത. Salt Lake City ഇന്ത്യയിലെ മറ്റേതൊരു നഗരത്തിനോടും കിടപിടിക്കത്തക്കവണ്ണം ആധുനികമാണ്. മാറ്റത്തിലേക്കും ആധുനികതയിലേക്കും ഉള്ള പ്രയാണത്തിൽ ട്രാം പോലെയുള്ള ഭൂതകാലത്തിന്റെ പ്രതീകങ്ങൾ (അവശിഷ്ടങ്ങൾ) നഗരത്തിന് ഒരു തടസ്സമായി തോന്നിയതിൽ അത്ഭുതമില്ല.

എങ്കിലും ചില ചോദ്യങ്ങൾ അവശേഷിക്കുന്നു. ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും മോശം ഉഷ്ണ തരംഗങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന അഭൂതപൂർവമായ കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ലോകം അനുഭവിക്കുന്ന ഒരു സമയത്ത്, ആഗോളതലത്തിൽ 450-ലധികം നഗരങ്ങളിൽ ഓടുന്ന ഇലക്ട്രിക് ട്രാമുകൾ പോലെയുള്ള സുസ്ഥിരവും പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദവുമായ പൊതുഗതാഗത സംവിധാനങ്ങളെ മൊത്തത്തിൽ ഉപേക്ഷിക്കുന്നതിനുപകരം, ആധുനിക കാലത്തിനിണങ്ങും വിധം യാത്രക്കാരെ ആകർഷിക്കന്ന രീതിയിൽ അവയെ മെച്ചപ്പെടുത്തുകയല്ലേ വേണ്ടത്? ദൂരെ കൊൽക്കത്തയിലെ ട്രാമുകളിലെ അവസാന മണി മുഴങ്ങുമ്പോൾ, സിറ്റി ഓഫ് ജോയ് ഉള്ളിന്റെ ഉള്ളിൽ ദുഖിക്കുണ്ടാവണം.
“Cities who do not have trams always look less literary, less poetic, and less mysterious!” (Mehmet Murat Ildan, Turkish Playwright)

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ