മെതിലാജ് എം. എ.

ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും ചെറിയ രാജ്യങ്ങളിലൊന്ന് അത്ഭുതം സൃഷ്ടിക്കാൻ ഒരുങ്ങുകയാണ്. 11600 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ മാത്രം വലിപ്പമുള്ള, വലിപ്പത്തിൽ ലോക രാജ്യങ്ങളിൽ 165 ആം സ്ഥാനത്തു മാത്രം നിൽക്കുന്ന കുഞ്ഞു ഖത്തർ ഈ നവംബറിൽ ഫിഫ ലോകകപ്പിന് വേദിയാകുന്നു. ഖത്തർ ലോകകപ്പിന് ഇനി നൂറു നാളുകളിൽ താഴെ മാത്രം. രാജ്യം ഒരുങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു ലോകത്തെ അത്ഭുതപ്പെടുത്താൻ.

നവംബർ 20 മുതൽ ഡിസംബർ 18 വരെ നീളുന്ന 29 ദിന രാത്രങ്ങൾ ലോകം കണ്ട ഏറ്റവും മനോഹരമായ ഉത്സവമായി മാറും. 6000 ത്തിലധികം എന്റർടൈൻമെന്റ് ഷോ കൾ, സംഗീതം, നൃത്തം, സിനിമ, മായാജാലം, തുടങ്ങി ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ച പ്രതിഭകൾ അവതരിപ്പിക്കുന്ന കലാ പരിപാടികൾ രാജ്യത്തിൻറെ മുക്കിലും മൂലയിലുമുള്ള ഫാൻ സോണുകളിലും ഫാൻ ഫെസ്റ്റുകളിലും ഈ ദിനങ്ങളിൽ അരങ്ങേറും. പടുകൂറ്റൻ സ്‌ക്രീനുകളിൽ ആയിരക്കണക്കിന് ഫുട്‌ബോൾ ആരാധകർക്ക് ഒരുമിച്ചിരുന്നു കളി കാണാനുള്ള സൗകര്യം ഉണ്ടാകും ഇത്തരം ഫാൻ സോണുകളിൽ. ലുസൈൽ സ്റ്റേഡിയത്തിൽ നിന്ന് രണ്ടര കി മി മാത്രം അകലെയുള്ള കതൈഫാൻ ദ്വീപിൽ 4000 ടെന്റുകൾ ഒരുങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു. 15000 ഫുഡ് ബോൾ പ്രേമികളെ ഒരു ദിവസം ഉൾക്കൊള്ളാനാവും ഈ ദ്വീപിനു മാത്രം. അത്തരത്തിൽ നിരവധി ഫാൻ സോണുകളും ഫാൻ ഫെസ്റ്റുകളും രാജ്യത്തിൻറെ വ്യത്യസ്ത ഭാഗങ്ങളിൽ തയ്യാറാകുന്നു, ബീച്ച് സ്പോർട്സ്, വാട്ടർ സ്പോർട്സ്, ഐസ് സ്കീയിങ് അങ്ങനെ നിരവധി സൗകര്യങ്ങൾ ഇത്തരം ഫാൻ സോണുകളിൽ ഉണ്ടാകും. രാജ്യത്തെ നിരവധി മനോഹരമായ പാർക്കുകൾ ഫാൻ സോണുകൾ ആയി രൂപാന്തരപ്പെടും.

ആകാശചുംബികളായ മനോഹര മനുഷ്യ നിർമ്മിതികൾ കൊണ്ട് നിറഞ്ഞ ദോഹ കോർണിഷ് 6 കിലോ മീറ്ററോളം ദൂരം കാർണിവൽ കേന്ദ്രമായി മാറും. ഒരു ദിവസം ഒരു ലക്ഷത്തി ഇരുപതിനായിരം കാണികളെ ഉൾക്കൊള്ളാൻ ഈ കാർണിവലിനു കഴിയും

13 ലക്ഷം സന്ദർശകരെയാണ് രാജ്യം ഈ ദിനങ്ങളിൽ വരവേൽക്കാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നത്. ഒരു ലക്ഷം ഹോട്ടൽ മുറികൾ തയ്യാറായി കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം 9000 പേരെ താമസിപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്ന രണ്ടു ഭീമൻ ലക്ഷ്വറി കപ്പലുകളും നവംബറോടെ ഖത്തർ തീരത്തടുക്കും

8 മനോഹരമായ സ്റ്റേഡിയങ്ങൾ പൂർണ്ണമായും തയ്യാറായി കഴിഞ്ഞു. ഡിസംബർ 18 നു ഖത്തർ ദേശീയ ദിനത്തിന്റെയന്നു ഫൈനൽ നടക്കുന്ന ലുസൈൽ സ്റ്റേഡിയം ഇക്കഴിഞ്ഞ ദിവസം ഉത്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. 80000 പേർക്ക് ഇരിക്കാൻ കഴിയും ഈ സ്റ്റേഡിയത്തിൽ. ഉത്ഘാടന മത്സരം നടക്കുന്ന അൽ ബെയ്ത് സ്റ്റേഡിയത്തിന്റെ കപ്പാസിറ്റി 60000 ആണ്. മറ്റെല്ലാ സ്റ്റേഡി

യങ്ങൾക്കും 40000 കാണികളെ വീതം ഉൾക്കൊള്ളാൻ കഴിയും. പൂർണ്ണമായും എയർ കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത, മുകൾ ഭാഗം തുറന്ന സ്റ്റേഡിയങ്ങൾ. സൗരോർജ്ജത്തിൽ അധിഷ്ടിതമായ ലേറ്റസ്റ്റ് കൂളിംഗ് ടെക്‌നോളജി ആണ് സ്റ്റേഡിയങ്ങളിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്

ഈ ലോകകപ്പിന്റെ ഒരു പ്രത്യേകത നിങ്ങൾക്ക് ഒന്നിലധികം സ്റ്റേഡിയങ്ങളിലെ മാച്ച് ഒരേ ദിവസം കാണാൻ കഴിയുമെന്നതാണ്. ഒരു മാച്ച് കഴിയുമ്പോൾ അടുത്ത സ്റ്റേഡിയത്തിലേക്ക് അൽപ്പ ദൂരം മെട്രോ യാത്ര മാത്രം. അത്രയേറെ അടുത്താണ് ഏഴു സ്റ്റേഡിയങ്ങൾ, ഏറ്റവും ദൂരത്തുള്ള അൽ ബെയ്ത് സ്റ്റേഡിയത്തിനു ദോഹയിൽ നിന്ന് 45 മിനിറ്റ് യാത്ര മാത്രം. എല്ലാ സ്റ്റേഡിയങ്ങളെയും മെട്രോ/ ബസ് സർവീസ് വഴി ലിങ്ക് ചെയ്തിരിക്കുന്നു. ആയിരക്കണക്കിന് ആഡംബര ബസ്സുകൾ ട്രയൽ റൺ തുടങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു.

എല്ലാ സ്റ്റേഡിയങ്ങളും വീൽ ചെയർ ഫ്രണ്ട്‌ലി ആണ്.ഖത്തർ മെട്രോയും ബസ്സുകളും അങ്ങനെ തന്നെ

ഈ സ്റ്റേഡിയങ്ങൾക്കു ഒരു പ്രത്യേകത കൂടിയുണ്ട് അവയിൽ ചിലതു ലോകകപ്പിന് ശേഷം ലോകത്തെ ദരിദ്ര രാഷ്ട്രങ്ങളിലേക്ക് പുനഃസ്ഥാപിക്കപ്പെടും. ഭാഗികമായോ പൂർണ്ണമായോ പൊളിച്ചു പുനർ നിർമ്മിക്കാവുന്ന രീതിയിലാണ് മൂന്നു സ്റ്റേഡിയങ്ങളുടെ നിർമ്മാണം. 177000 സ്റ്റേഡിയം സീറ്റുകൾ ആണ് ലോകകപ്പിന് ശേഷം വിവിധ രാജ്യങ്ങൾക്കു ഖത്തറിന്റെ സംഭാവനയാകുക.

ഉൽഘാടന മത്സരം നവംബർ 20 ഞായറാഴ്ച വൈകുന്നേരം 7 മണിക്ക് ( ഇന്ത്യൻ സമയം രാത്രി 9.30) ഖത്തർ ഇക്വഡോറിനെ നേരിടുന്നു

എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും റഷ്യൻ ലോകകപ്പിനെ അതിശയിക്കും ഖത്തർ ഫിഫ ലോകകപ്പ്. ഏതാണ്ട് മുഴുവൻ ടിക്കറ്റുകളും ഇതിനകം തന്നെ വിറ്റഴിഞ്ഞു കഴിഞ്ഞു. ദുബായിൽ നിന്നും മറ്റു ജിസിസി രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നും ദിവസേന ഷട്ടിൽ ഫ്‌ളൈറ്റുകൾ, ഏക കരമാർഗ്ഗമായ സൗദി – സൽവ അതിർത്തി വഴി ദിവസേന 24000 വാഹനങ്ങൾക്ക് ( ഇരുവശത്തേക്കുമായി) യാത്ര ചെയ്യാനുള്ള സൗകര്യം. രാജ്യത്തിനകത്തു നിരവധി പുതിയ ബസ് സ്റ്റേഷനുകൾ, മുഴുവൻ രാജ്യത്തെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന സമ്പൂർണ്ണ ബസ് നെറ്റ് വർക്ക്. രാജ്യത്തെ മുഴുവൻ കണക്ട് ചെയ്യുന്ന പന്ത്രണ്ടും പതിനാലും ലെയിനുകളുള്ള പുതിയ റോഡ് നെറ്റ് വർക്കുകൾ, മേഖലയിലെ ഏറ്റവും പൊക്കം കൂടിയതും നീണ്ടതുമായ നിരവധി മനോഹരമായ മേൽപാലങ്ങൾ, എല്ലാ താമസ മേഖലകളിലും അതി മനോഹരമായ പാർക്കുകൾ. ഖത്തർ തയ്യാറായി കഴിഞ്ഞു എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും, ലോകമെങ്ങുമുള്ള ഫുട്‌ബോൾ ആരാധകരെ സ്വീകരിക്കാൻ

ലോകകപ്പ് തുടങ്ങും മുതൽ ഡിസംബർ അവസാനം വരെ രാജ്യത്തെ എല്ലാ സ്‌കൂളുകൾക്കും അവധിയാണ്. ഖത്തർ ജനത ലോകത്തെ വരവേൽക്കാൻ ഒരുങ്ങുകയാണ്

കവർ ഡിസൈൻ : വിത്സൺ ശാരദാ ആനന്ദ്

ചെറോണയുടെയും അയ്യപ്പന്റേയും മകൻ പ്രൊഫ എം കുഞ്ഞാമന്റെ ജീവിത സമരം ” എതിര്” കേരള സാഹിത്യ അക്കാദമിയുടെ ആത്മ കഥയ്ക്കുള്ള പുരസ്‌കാരത്തിന് തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുകയും അദ്ദേഹം ആ പുരസ്‌കാരം നിരസിച്ചിരിക്കുകയും ചെയ്തിരിക്കുകയാണല്ലോ. 5 പതിപ്പുകൾ ഇറങ്ങിയെങ്കിലും മലയാള ധൈഷണിക മണ്ഡലം ഗൗരവമായി ചർച്ചയ്‌ക്കെടുക്കാതെ പോയ പുസ്തകമാണ് എതിര്. അത് അറിയാതെ സംഭവിച്ചു പോയ ഒന്നല്ല നൂറ്റാണ്ടുകളായി നമ്മൾ കണ്ടില്ലെന്നു നടിച്ച, ചരിത്രത്തിന്റെ അരികുകളിലേക്കു ബോധപൂർവ്വം മാറ്റി നിർത്തിയ, ദളിത് സമൂഹം മുന്നോട്ട് വെക്കുന്ന അടിസ്ഥാനപരമായ പ്രശ്നങ്ങൾ സ്വാതന്ത്ര്യ ലബ്ധിക്കു 75 വർഷങ്ങൾക്കു ശേഷവും അതേ പടി നില നിൽക്കുന്നുവെന്നും തുല്യത എന്നത് ഒരു ഒരു ഉട്ടോപ്യൻ ആശയമായി മാത്രമേ നമ്മൾ ഇപ്പോഴും സ്വീകരിച്ചിട്ടുള്ളുവെന്നും ഒരു സ്വതന്ത്ര സമൂഹമെന്ന നിലയിൽ നാം മുന്നോട്ട് വെക്കുന്ന, നേടിയെടുത്തു എന്ന് കരുതുന്ന ഇടതു പുരോഗമന മൂല്യങ്ങൾ, സ്വതന്ത്ര സോഷ്യലിസ്റ് ജനാധിപത്യ സങ്കൽപ്പങ്ങൾ, വലിയൊരു കാപട്യത്തിന്റെ പുറത്തിരുന്നു കൊണ്ടുളള കേവല ഗ്വാഗ്വാ വിളികൾ മാത്രമാണെന്നും ഈ പുസ്തകം നമ്മോട് വിളിച്ചു പറയുന്നു. സ്വതന്ത്ര പുരോഗമന ബുജികളായ നമുക്ക് അത് കൊണ്ട് തന്നെ ഈ പുസ്തകം ചർച്ചക്കെടുക്കുക സാധ്യമല്ലല്ലോ. നമ്മൾ ഇത് വരെ പറഞ്ഞു നടന്ന മുഴുവൻ മനുഷ്യാവകാശ പ്രശ്നങ്ങളും അടിസ്ഥാന വിഷയങ്ങളുടെ അരികിനെ പോലും സ്പർശിക്കുന്നില്ലെന്നു നമുക്ക് അംഗീകരിക്കാൻ കഴിയില്ലല്ലോ. നമ്മുടെ എല്ലാ പുരോഗമന ചിന്തകളും നാം സ്വയം ഇന്നും അസ്പൃശ്യരാക്കി നിർത്തുന്ന ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക – രാഷ്ട്രീയ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ മേൽ കസേര വലിച്ചിട്ട് അതിന്മേൽ കയറിയിരുന്നു നടത്തുന്ന വാചാടോപങ്ങൾ മാത്രമാണെന്ന് ഏതു മലയാളി അക്കാദമിക്കിനാണ്, രാഷ്ട്രീയക്കാരനാണ്, ബുദ്ധിജീവിക്കാണ്, സ്വതന്ത്ര ചിന്തകനാണ് അംഗീകരിക്കാൻ കഴിയുക.
കുഞ്ഞാമൻ മുന്നോട്ട് വെച്ച ചാട്ടുളി പോലെ ഉള്ള ചോദ്യങ്ങളെ കണ്ടില്ലെയില്ലെന്നു നടിച്ചു നാം നമ്മുടെ ബുദ്ധി ജീവിതം തുടരുകയായിരുന്നു. അതിനുള്ള മറുപടി കൂടിയാണ് കുഞ്ഞാമന്റെ ഈ പുരസ്‌കാര നിരാസം. നെഞ്ചു പിളർക്കുന്ന ചോദ്യങ്ങളോട് നിങ്ങൾക്ക് രണ്ടു തരം സമീപനങ്ങൾ എടുക്കാൻ കഴിയും ഒന്ന് ആ ചോദ്യം കേട്ടില്ലെന്നു നടിക്കുക രണ്ടു ചോദ്യകർത്താവിനു പൊന്നാട നൽകി ആദരിച്ചു ചോദ്യത്തെ അവഗണിക്കുക. ഇത് കൃത്യമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞത് കൊണ്ടാണ് കുഞ്ഞാമൻ ഈ അവാർഡ് നിരസിച്ചത് എന്നാണു ഞാൻ കരുതുന്നത്

ഈ പുസ്തകത്തോട് ഏറ്റവും ആദ്യം കടുത്ത അവഗണന കാട്ടിയതു പുസ്തകത്തിന് അവതാരിക എഴുതിയ സ്വതന്ത്ര ബുദ്ധിജീവി കെ വേണു തന്നെയാണ്. നമ്മുടെ സമൂഹത്തിലെ ഒരു വലിയ വിഭാഗത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലായ്മയെ, ഭൂഅവകാശങ്ങളോ വിദ്യാഭ്യാസ തുല്യാവകാശമോ ഇല്ലാത്ത ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ നേർ പ്രതിനിധി ഉയർത്തിയ അടിസ്ഥാന ചോദ്യങ്ങളെയെല്ലാം അവഗണിച്ചു ഈ പുസ്തകത്തെ കേവലം ഒരുമോട്ടിവേഷണൽ ഗ്രന്ഥമായി, കുട്ടികൾ വായിച്ചു ഊർജ്ജം നേടേണ്ട “പ്രതിസന്ധികളെ എങ്ങിനെ തരണം ചെയ്യാം ” എന്ന തരത്തിലുള്ള കേവലപ്രസംഗമായി ചുരുക്കുകയായിരുന്നു വേണു. ആദ്യ രണ്ടോ മൂന്നോ ചാപ്റ്ററിൽ മാത്രമൊതുങ്ങുന്ന കുഞ്ഞാമന്റെ ജീവൽ സമരങ്ങളെ മാത്രം തൊട്ടു കുഞ്ഞാമൻ ഉയര്ത്തിയ നൈതിക ചോദ്യങ്ങളെ തൊടാതെ പോയ അഴകൊഴമ്പൻ അവതാരിക

കേരള സമൂഹം ഈ പുസ്തകത്തെ സ്വീകരിച്ചതും നിസംഗതയോടെയാണ്. തങ്ങളുടെ ഇരിപ്പിടങ്ങൾ അനീതിക്കു മേൽ പടുത്തുയർത്തിയതാണ് എന്ന സത്യത്തെ അവഗണനയോടെയല്ലേ നേരിടാനാകൂ

നമുക്ക് പുസ്തകത്തിലേക്ക് വരാം. പതിനാലാം വയസ്സിൽ ജന്മിയുടെ വീട്ടിൽ കഞ്ഞിക്കു ചെന്നതും മണ്ണിൽ കുഴിയിൽ ഒഴിച്ചു കൊടുക്കപ്പെട്ട കഞ്ഞി ആ വീട്ടിലെ പട്ടിയുമൊത്തു കടി പിടി കൂടി കഴിക്കേണ്ടി വന്നതും, എന്നെ ജാതിപ്പേര് വിളിക്കരുത് എന്ന് പറയുമ്പോൾ ” എന്താടാ നിന്നെ ജാതിപ്പേര് വിളിച്ചാൽ ” എന്ന് ചോദിച്ചു കരണത്തടിക്കുന്ന അധ്യാപകനും, ഒക്കെ നമ്മൾ വായിച്ചു “ഹയ്യോ പഴയ കാലം” എന്ന് അനുതാപം രേഖപ്പെടുത്തി വിട്ടു കളഞ്ഞ ജീവിതാനുഭവങ്ങളാണ്

നമ്മൾ അനുതപിക്കാതെ പോയ, ഗൗരവത്തിലെടുക്കാതെ പോയ, തുടർ അധ്യായങ്ങളിൽ വരുന്ന ഇക്കാലത്തെ അനീതികളെ കുറിച്ചുള്ള, അതിന്റെ അടിസ്ഥാന കാരണങ്ങളെ കുറിച്ചുള്ള രാഷ്‌ട്രീയ, സാമ്പത്തിക, നൈതിക ചോദ്യങ്ങളാണ് ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ സത്ത

അത് നിലനിൽക്കുന്ന എല്ലാ സാമൂഹ്യ തുല്യതാ സങ്കല്പങ്ങളെയും തകിടം മറിക്കുന്നു, ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു

നമ്മുടെ സർവ്വ കലാശാലകളിൽ ഇന്നും ജാതി നിറഞ്ഞാടുകയാണെന്നു കുഞ്ഞാമൻ ഈ പുസ്തകത്തിൽ അടിവരയിട്ടു വ്യക്തമാക്കുന്നു, നിരവധി ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ. റിസർച്ച് ഗൈഡാവാൻ സന്നദ്ധത അറിയിച്ചു അധ്യാപകൻ ഗവേഷണ വിദ്യാർത്ഥിക്ക് സമ്മത പത്രം നൽകണം. വിദ്യാർത്ഥി ദളിതൻ ആണെന്നറിഞ്ഞാൽ പലരും കത്തു കൊടുക്കാറില്ലെന്നു കുഞ്ഞാമൻ എന്ന അക്കാദമീഷ്യൻ എഴുതുന്നു, വിദ്യാർത്ഥി പ്രവേശവും അധ്യാപക നിയമനവും മുതൽക്കു നമ്മുടെ സർവ കലാ ശാലകളിൽ ജാതി പ്രവർത്തിച്ചു തുടങ്ങുന്നുവെന്നും. ‘സർവ്വ കലാശാലയുടെ ജാതി’ എന്നാണു ഒരധ്യായത്തിന്റെ തലക്കെട്ട് തന്നെ.

‘ജാതിയില്ലാത്ത ക്‌ളാസ് റൂം’ എന്ന മറ്റൊരധ്യായത്തിൽ നമ്മുടെ സർവ്വ കലാശാലകൾ ഇപ്പോഴും ഫ്യുഡൽ സ്ഥാപനങ്ങൾ ആണെന്നും ഫ്യുഡൽ മൂല്യങ്ങളായ അച്ചടക്കം, അനുസരണം, വിധേയത്വം ഇവയാണ് നിഷ്കര്ഷിക്കുന്നതെന്നും പാശ്ചാത്യ സർവ്വ കലാശാലകൾ ഉയർത്തി പിടിക്കുന്ന തുല്യത, വിയോജിപ്പ്, ആത്മാഭിമാനം എന്നീ മൂല്യങ്ങളിലേക്കു ഇനിയും ഒരുപാടു ദൂരമുണ്ടെന്നും അദ്ദേഹം ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. കേരളത്തിന്റെ ധിഷണാ ലോകം എടുത്താൽ ദളിത് അധ്യാപകരുടെ സാന്നിധ്യം വിരലിൽ എണ്ണാവുന്നവരിൽ ഒതുക്കാമെന്നും ധൈഷണിക ലോകത്തു ദളിത് ചിന്താ ധാര ഇടതുപക്ഷം അനുവദിക്കില്ലെന്നും അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു വെക്കുന്നു. ഒരു ദളിതന് വിസിയുടെ കസേരയിൽ ഇരിക്കണമെങ്കിൽ അയാൾക്ക് മൂട്ടയായി പുനർജനിക്കേണ്ടി വരും എന്നദ്ദേഹം പരിഹസിക്കുന്നു

മാർക്സിസത്തിനു തീർത്തും അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ടവരിലേക്കു,പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടവരിലേക്കു ഇന്ത്യയിൽ മാത്രമല്ല ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളിലും എത്തിച്ചേരാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല എന്ന് നിരീക്ഷിക്കുന്നു കുഞ്ഞാമൻ. പ്രത്യയ ശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഇന്ത്യയിൽ രണ്ടു ധാരകൾ ആണുണ്ടായിരുന്നത് – അംബേദ്കറിസവും മാർക്സിസവും – ഇവ തമ്മിൽ ഒരിക്കലും ഒന്നിക്കില്ലെന്നും ഡോ ബി ആർ അംബേദ്കറോടുള്ള കമ്മ്യുണിസ്റ്റ് പാർട്ടികളുടെ സമീപനം അംബേദ്കറെ 1952 ലെ ആദ്യ പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കമ്മ്യുണിസ്റ് പാർട്ടിയും സോഷ്യലിസ്റ് പാർട്ടിയും ഒന്നിച്ചു നിന്ന് സർവ്വ ശക്തിയും സംഭരിച്ചു പരാജയപ്പെടുത്തിയതിൽ നിന്ന് ഒട്ടും വിഭിന്നമല്ലെന്നും “ഓപ്പൺ അല്ലാത്ത ശത്രു” എന്ന അദ്ധ്യായം പറഞ്ഞു വെക്കുന്നു. ദളിതരെ ഇടതുപക്ഷത്തേക്ക് കൊണ്ട് വരണമെങ്കിൽ സമൂഹിക പരിണാമ പ്രക്രിയക്ക് ആവശ്യമായ സാമ്പത്തിക പരിപാടി കമ്മ്യുണിസ്റ്റ് പാർട്ടികൾക്ക് ഉണ്ടായിരിക്കണം എന്നും അങ്ങനെയൊന്നു അവർക്കില്ലെന്നും അദ്ദേഹം നമ്മെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. അധ്വാനിക്കുന്ന ജനതയ്ക്കേ ചരിത്രമുള്ളുവെന്ന തത്വം ശരിയെങ്കിൽ യഥാർത്ഥ കേരള ചരിത്രം ഇനിയും എഴുതപ്പെട്ടിട്ടില്ലെന്നും നിലവിലുള്ള കേരള ചരിത്രം സാമൂഹികോൽപന്നം ഉല്പാദിപ്പിച്ചിരുന്നവരുടെ ചരിത്രമല്ലെന്നും, സമൂഹിക മിച്ചം പങ്കിട്ടവരുടേതാണ് എന്നും വ്യക്തമാക്കുന്നു.
നമ്മുടെ ഇടതു ബുജികൾ ഈ പുസ്തകത്തിന് നേരെ കണ്ണടച്ചതിന്റെ കാരണങ്ങൾ ഇനി വേറെ തിരക്കേണ്ടതില്ലല്ലോ

നീ കഞ്ഞി കുടിക്കാനല്ലേടാ സ്‌കൂളിൽ വരുന്നത് എന്ന അധ്യാപകന്റെ ചോദ്യത്തിൽ പ്രതിഷേധിച്ചു , മുഴുപട്ടിണിയായിട്ടും, ഇനി ഞാൻ ഈ സ്‌കൂളിൽ നിന്ന് കഞ്ഞി കുടിക്കില്ലെന്നു പ്രതിജ്ഞ ചെയ്ത, കൊടും പട്ടിണിയിലും അത് പാലിച്ച കുഞ്ഞാമന് തൻറെ ആത്മ കഥയ്ക്ക് ലഭിച്ച സാഹിത്യ അക്കാദമി പുരസ്കാരത്തെ നിരസിക്കാൻ മാത്രമേ കഴിയൂ. നിലനിൽക്കുന്ന വ്യവസ്ഥിതിക്കെതിരെയുള്ള, നിരന്തരം അവഗണിക്കപ്പെടുന്ന അടിസ്ഥാന ചോദ്യങ്ങളെ വ്യവസ്ഥിതിയുടെ തന്നെ പൊന്നാടകൾ കൊണ്ട് മറച്ചു പിടിക്കാൻ അനുവദിക്കരുതല്ലോ.

കവർ ഡിസൈൻ : വിത്സൺ ശാരദാ ആനന്ദ്

ലോകരാജ്യങ്ങളിലെങ്ങുമുള്ള നയതന്ത്ര വിദഗ്ദർ സമാധാനപാലനത്തിനായാണ് 24 മണിക്കൂറും കഠിന പ്രയത്നം ചെയ്യുന്നതെന്നാണ് സങ്കല്പം. നയതന്ത്രം എന്ന പദം കൊണ്ടുദ്ദേശിക്കുന്നത് തന്നെ സമാധാനപരമായ പരിഹാരമാർഗ്ഗങ്ങൾ കണ്ടെത്താനുള്ള കൊടുക്കൽ-വാങ്ങൽ വിലപേശൽ ആണല്ലോ. സങ്കൽപം ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആണെങ്കിലും സംഗതി നേരെ മറിച്ചാണ്. ലോകമെങ്ങുമുള്ള നയതന്ത്ര പ്രതിനിധികൾ 24 മണിക്കൂറും കഠിന പ്രയത്നം ചെയ്യാറുള്ളത് യുദ്ധകാലത്താണ്, പ്രത്യേകിച്ച് തങ്ങൾ നേരിട്ടു പങ്കെടുക്കാത്ത യുദ്ധ കാലങ്ങളിൽ.

യുദ്ധം ഒരു ചെസ്സ് കളിയാണ്, അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്ന രാഷ്ട്രത്തലവന്മാർക്കും പങ്കെടുക്കാത്തവർക്കും. എല്ലാ കരുക്കളും ഒരേ സമയം കളിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുന്ന കളി. നേരിട്ടു ചാടി വീണു വെട്ടുന്ന കുതിരയും ആനയും മാത്രമല്ല ആ കളിയിൽ ബുദ്ധിപരമായി നീങ്ങിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. ഒരു പക്ഷേ വെട്ടു കൊണ്ട് വീഴുന്ന കാലാളിനേക്കാളും ബുദ്ധി ഉപയോഗിക്കണം പിന്നിൽ അനങ്ങാതെ പതുങ്ങിയിരിക്കുന്നതെന്നു തോന്നിപ്പിക്കുന്ന തേര്. ഒടുവിൽ യുദ്ധം അവസാനിക്കുമ്പോൾ വിജയ കിരീടം ചൂടി നിൽക്കുന്ന രാജാവിനും രാജ്ഞിക്കുമൊപ്പം കളത്തിൽ ബാക്കിയാവണമെങ്കിൽ, അവശേഷിച്ച ഭൂമി തങ്ങളുടേത് കൂടിയാക്കണമെങ്കിൽ.

ഇന്നലെ അമേരിക്കയും അൽബേനിയയും ചേർന്ന് ലോകരാഷ്ട്രീയത്തിൽ യാതൊരു പ്രസക്തിയും അവശേഷിക്കാത്തവണ്ണം അപ്രസക്തമായിപ്പോയ യൂ എൻ രക്ഷാ സമിതിയിൽ അവതരിപ്പിച്ച യുദ്ധവിരുദ്ധ പ്രമേയവും അത്തരത്തിൽ ഒരു കരുനീക്കം തന്നെയായിരുന്നു. കറുപ്പിലും വെളുപ്പിലും ആരൊക്കെയെന്നറിയണം. ഇന്ത്യ കൃത്യമായി കളിയിൽ നിന്ന് വിട്ടു നിന്ന് കൊണ്ട് തങ്ങളുടെ നയതന്ത്ര വിലപേശൽ ശക്തി ബലപ്പെടുത്തി.

പുതിയ ലോകം ആരുടേത് എന്നറിയാൻ കളി അൽപ നേരം നിരീക്ഷിക്കണം. അതാണിപ്പോൾ ഇന്ത്യ ചെയ്യുന്നത്. കളി കൈവിട്ടാൽ റഷ്യയോടൊപ്പം ചൈന ചേരും പിന്നെ ഇറാനും നോർത്ത് കൊറിയയും. വളരെ അപകടകരമായ ഒരു കോമ്പിനേഷൻ ആണത്, പ്രത്യേകിച്ച് നേരിട്ടു തന്നെ മനുഷ്യാവകാശങ്ങളിൽ ഒന്നും വിശ്വസിക്കാത്തവർ. മറുവശം പുറമെയെങ്കിലും മനുഷ്യാവകാശ കുപ്പായമിടുന്നവരാണ് ( അധികാരം കൈയ്യിലുള്ളവർക്ക് ആ കുപ്പായം വേണ്ടപ്പോൾ എടുത്തണിയാനും അല്ലാത്തപ്പോൾ അഴിച്ചു വെക്കാനും എളുപ്പമാണ്) ഒന്നും രണ്ടും ലോകമഹായുദ്ധങ്ങളിൽ പ്രബലർ അല്ലാതിരുന്ന പല ഏഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളും ഇന്ന് കളിയിൽ സജീവമാണ്, മാറ്റി നിർത്താൻ കഴിയാത്തവരാണ്. അങ്ങനെ പുതുതായി ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന റഷ്യൻ – ചൈനീസ് – ഇറാനിയൻ – നോർത്ത് കൊറിയൻ സഖ്യത്തിൽ പഴയ റഷ്യൻ, ഇറാനിയൻ ബന്ധങ്ങൾ കണക്കാക്കിയാൽ സ്വാഭാവികമായി വരേണ്ടവർ ആണ് ഇന്ത്യ. റഷ്യ എല്ലാക്കാലത്തും ഇന്ത്യയോടൊപ്പം നിന്നിട്ടുണ്ട്, ഇന്ത്യയുടെ ദീർഘ കാല സുഹൃത്ത്.

ആ സുഹൃത്തിനെ പിണക്കാൻ വയ്യാത്തത് കൊണ്ട് മാത്രമല്ല ഇന്ത്യ യു എൻ വോട്ടെടുപ്പിൽ നിന്ന് വിട്ടു നിന്നതു. പുതിയകാല സുഹൃത്തായ അമേരിക്കയുമായി കൂടുതൽ വിലപേശൽ നടത്താൻ കൂടിയാണ്. ചൈനക്കെതിരെ അമേരിക്ക ഒരു സ്ട്രാറ്റജിക് പാർട്ണർ ആയി ഇപ്പോൾ ഈ മേഖലയിൽ കാണുന്നത് ഇന്ത്യയെയാണ്, പാകിസ്ഥാന്റെ കഴുത്തു ചൈനയുടെ കുപ്പിക്കുള്ളിലാണ്. അത് കൊണ്ടാണ് ഇന്നലെ വൈറ്റ് ഹൗസിൽ റഷ്യൻ ഉപരോധ വിഷയത്തിൽ ഇന്ത്യ നമുക്കൊപ്പമുണ്ടോ എന്ന ചോദ്യം ഉയർന്നതും ജോ ബൈഡനു ഇന്ത്യയുമായുള്ള ചർച്ചകൾ ഇനിയും അപരിഹാര്യമായി തുടരുന്നു എന്നും പറയേണ്ടി വന്നതും . ഇന്ത്യയെ ഒപ്പം ചേർത്ത് റഷ്യക്കെതിരെ ഒരു സംയുക്ത പ്രസ്താവന പുറത്തിറക്കാനായി യൂ എസ് സ്റ്റേറ്റ് സെക്രട്ടറി ആന്തണി ബ്ലിങ്കൻ ഇന്ത്യൻ വിദേശ കാര്യ മന്ത്രി ജയശങ്കറിനെ നിർത്താതെ ഫോൺ വിളിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്.

2019 ൽ അമേരിക്ക ഇറാനെതിരെ വീണ്ടും വലിയ തോതിലുള്ള ഉപരോധങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തിയപ്പോൾ മോദി ഗവണ്മെന്റ് ഇറാനുമായുള്ള മുഴുവൻ വ്യാപാരങ്ങളും നിർത്തി വെച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ 2012 ൽ ഇതേ സാഹചര്യങ്ങളിൽ മൻമോഹൻ സിംഗ് ഗവണ്മെന്റ് ഇറാനുമായി ഒരു ബാർട്ടർ ഡീൽ ഉണ്ടാക്കിയിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ ബാങ്കിങ് സിസ്റ്റം വഴി ഇറാനുമായി രൂപ ക്രയവിക്രയത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനമായി സ്വീകരിച്ചുകൊണ്ട് എണ്ണ ഇന്ത്യയിലേക്ക് ഇറക്കുമതി ചെയ്യൂക. പകരം ഇറാനു വേണ്ട അവശ്യ സാധനങ്ങൾ ഇന്ത്യ നൽകും. വാഷിങ്‌ടണിനും സമ്മതമായിരുന്നു ഈ ഡീൽ.

വൈകിയാണെങ്കിലും ഇത്തരത്തിലൊരു ഡീൽ വിലപേശലിലൂടെ ഇറാനുമായി മാത്രമല്ല റഷ്യയുമായും ഉണ്ടാക്കാനും അതിനു വാഷിങ്ങ്ടണിന്റെ അംഗീകാരം നേടിയെടുക്കാനുമാണ് ഇന്ത്യ ഇപ്പോൾ ശ്രമിക്കുന്നത്. ഇറാനിൽ നിന്ന് ഇത്തരത്തിൽ രൂപ നൽകി യൂറിയ ഇറക്കുമതി ചെയ്യാനുള്ള ചർച്ചകൾ തുടങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു. റഷ്യയാണ് നമ്മുടെ മറ്റൊരു വളം ദാതാവ്. അവരുമായും ഇത്തരത്തിൽ ഒരു ധാരണ ഉണ്ടാക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ കൊടുമ്പിരിക്കൊണ്ടു നടക്കുകയാണ്. ഇന്ത്യയുടെ 60 ശതമാനം work force ഉം ഇപ്പോഴും പണിയെടുക്കുന്നത് കാർഷിക മേഖലയിലാണ്. യുദ്ധം നീണ്ടു പോയാൽ ഇന്ത്യ നേരിടുന്ന ഒരു പ്രധാന പ്രശ്‌നം എണ്ണ മാറ്റി നിർത്തിയാൽ യൂറിയയുടെ ലഭ്യത ആണ്, അതാകട്ടെ കാർഷിക മേഖലയിൽ ദീര്ഘകാല ദോഷം ചെയ്യുകയും ചെയ്യും.

കളിയുടെ ആദ്യ ഘട്ടത്തിലേ അമേരിക്ക ആദ്യ വൻ വിജയം നേടിക്കഴിഞ്ഞു. EU റഷ്യൻ ഉപരോധം വഴി ഏറ്റവും സാമ്പത്തിക നേട്ടമുണ്ടാകുന്നത് അമേരിക്കക്കാണ്, അതിനായിരുന്നു ഈ കളി തന്നെ. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ നാച്ചുറൽ ഗ്യാസ് റിസേർവ് ഉള്ളത് റഷ്യയിലാണ്. ഈ ഗ്യാസ് ഉക്രൈനിലെ മണ്ണിനടിയിലൂടെ ആയിരക്കണക്കിന് കിലോമീറ്റർ നീളുന്ന പൈപ്പ് ലൈൻ വഴി ജർമ്മനിയിലെത്തുന്നതും അതിനു തങ്ങൾ തമ്മിൽ ഉണ്ടാക്കിയ ധാരണ പ്രകാരം യൂറോയിൽ പണം നൽകുന്നതും സ്വപ്നം കണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു ജർമ്മൻ ചാൻസലർ. ഉപരോധം അതെല്ലാം വെള്ളത്തിലാക്കി. അല്ലെങ്കിലും ഡോളറിൽ അല്ലാതെ അന്താരാഷ്ട്ര ക്രയ വിക്രയങ്ങൾ നടത്താൻ ഏതെങ്കിലും ലോക രാജ്യങ്ങൾ ശ്രമിച്ചിട്ടുള്ളപ്പോഴൊക്കെ ആ രാഷ്ട്രത്തലവൻ കൊല്ലപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടല്ലോ, ജർമ്മനിയോട് അത്തരം ഒരു സമീപനം എടുക്കാൻ ആവാത്തതിനാലും തങ്ങൾ ഒരു സട കൊഴിഞ്ഞ സിംഹമാണെന്നു സ്വയം ബോധ്യപ്പെട്ടു തുടങ്ങിയതിനാലും ഇത്തവണ പുറത്തു നിന്നു റഷ്യയോട് ഉന്തുന്തുന്താളെയുന്ത് എന്ന് പാടിയെന്നേയുള്ളൂ, സന്ദർഭം കാത്തിരുന്ന,ഗ്യാസ് പൈപ്പ് ലൈനിനെക്കാളും പ്രാധാന്യം ഉക്രൈന് ആണെന്നറിയാവുന്ന പുട്ടിൻ ആളെയുന്തി. അമേരിക്കക്കു ഇനി വേണ്ടത് യുദ്ധം പുതിയ ചേരികൾ സൃഷ്ടിക്കാതെ അവസാനിക്കണം. അതിനു ഇന്ത്യയുടെ ചെറിയ സാന്ദർഭികമായ വിലപേശലുകൾ അവർ സമ്മതിച്ചു കൊടുക്കാനാണ് സാധ്യത. വിലപേശലുകൾ കഴിയുമ്പോൾ ഇന്ത്യയും നിലപാട് മാറ്റും.

ഒരു യുദ്ധം ഏതു നയതന്ത്ര വിദഗ്ധനാണ് ഇഷ്ടമില്ലാത്തത്

കളി കഴിയുമ്പോൾ ആർക്കും വേണ്ടാത്ത കുറെ മനുഷ്യർ യൂറോപ്പിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ അലഞ്ഞു തിരിയും. അമ്മ നഷ്ടപ്പെട്ട കുട്ടികൾ, ഭർത്താവിനെ നഷ്ടപ്പെട്ട ഭാര്യമാർ, മക്കളെ നഷ്ടമായ അച്ഛനമ്മമാർ. അവരെക്കുറിച്ചു നമ്മൾ കവിതയെഴുതും, ഫോട്ടോ പ്രദർശനം നടത്തും. അപ്പോഴേക്കും നയതന്ത്ര വിദഗ്ദർ അടുത്ത കരുക്കൾ നീക്കാൻ തുടങ്ങും

……………………………………………………………..

അടിക്കുറിപ്പ് : ഇതിനിടയിൽ റഷ്യ – യുക്രൈൻ യുദ്ധം അങ്ങ് ശൂന്യാകാശം വരെയെത്തി കേട്ടോ. ഇന്റർ നാഷണൽ സ്‌പേസ് സ്റ്റേഷന്റെ ഭാവിയിൽ തന്നെ കരിനിഴൽ വീഴ്ത്തിക്കൊണ്ടു ഇന്നലെ റഷ്യൻ സ്‌പേസ് ഏജൻസിയുടെ തലവൻ ദിമിത്രി റൊഗോസിൻ നിരവധി ട്വീറ്റുകൾ ചെയ്യുകയുണ്ടായി. റഷ്യക്ക് എതിരെ ഉപരോധം തുടർന്നാൽ ഇന്റർനാഷണൽ സ്‌പേസ് സ്റ്റേഷൻ അമേരിക്കയിലോ യൂറോപ്പിലോ വന്നു വീഴുന്നത് തടയാനാവില്ല എന്നായിരുന്നു അതിലൊന്ന്. ശീതയുദ്ധത്തിനു ശേഷം ആദ്യമായാണ് റഷ്യ അമേരിക്കയോടും മറ്റു പാശ്ചാത്യ വികസിത രാജ്യങ്ങളോടും ഇത്തരമൊരു പ്രൊജക്ടിൽ ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. റഷ്യൻ സാങ്കേതിക വിദ്യയാണ് ISS നെ താഴെ വീഴാതെ കാക്കുന്നത് എന്നതാണ് ദിമിത്രിയുടെ ട്വീറ്റിന് ആധാരം. സംഗതി വിവിധ രാജ്യങ്ങളിലെ സ്‌പേസ് സയന്റിസ്റ്റുകൾ ഗൗരവമായി എടുക്കുന്നില്ലെങ്കിലും സ്‌പേസ് സ്റ്റേഷനിൽ തോളോട് തോൾ ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കുന്ന അമേരിക്കൻ – റഷ്യൻ ശാസ്ത്രജ്ഞരിൽ യുദ്ധവും ഉപരോധവും ഇത്തരം വെല്ലുവിളികളും നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന മാനസിക സംഘർഷങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കും എന്ന് പറയാതെ വയ്യ

കവർ ഡിസൈൻ : ജ്യോത്സ്ന വിത്സൺ

പാത്തുമ്മയുടെ ആടിനെ വിറ്റു കിട്ടിയ പണം പ്രളയനാന്തര കേരളത്തിന്റെ പുനർ നിർമ്മാണത്തിനായി നമ്മുടെ മുഖ്യമന്ത്രി സ്വീകരിച്ചതും 6 മണി ബുള്ളറ്റിനിൽ അഭിമാനപൂർവ്വം പറഞ്ഞതും ഏതാനും വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പ് മാത്രമാണ്. നിരവധി സ്‌കൂൾ കുട്ടികളും കുടുക്ക പൊട്ടിച്ചു കേരള പുനർനിർമ്മാണത്തിനായി ചില്ലറ തുട്ടുകൾ നൽകിയിരുന്നു. നമ്മുടെ മുഖ്യമന്ത്രിയും വിവിധ മന്ത്രിമാരും വിവിധ രാജ്യങ്ങളിലെ മലയാളികളെ സംഭാവനയ്ക്കായി സന്ദർശിച്ചു. ചിലർ പണം തരാമെന്നു പറഞ്ഞു, ചിലർ പറഞ്ഞു പറ്റിച്ചു, ചിലർ ദാനം തരാമെന്നു പറഞ്ഞ പണം സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയാതെ പോയി.

കേരളം ഇത്ര വലിയ ഒരു പ്രതിസന്ധി നേരിട്ടപ്പോൾ ഒരു ജപ്പാനുമില്ലായിരുന്നു നമുക്ക് കുറച്ചു കാശ് കടം തന്നു സഹായിക്കാൻ. അന്ന് ഒരു ലക്ഷം കോടിയൊന്നും നമുക്ക് ആവശ്യമില്ലായിരുന്നു, വേണ്ടിയിരുന്നത് വെറും ഇരുപതിനായിരം കോടി. ആരും തന്നില്ല. പിണറായി വിജയൻ സർക്കാർ ക്ഷണിച്ചു കൊണ്ടുവന്ന ഒരു ആഗോള കൺസൾട്ടൻസിയും അന്ന് നമ്മോടു പറഞ്ഞില്ല, അതിനെന്താ നമുക്ക് ജപ്പാനിൽ നിന്ന് പത്തോ ഇരുപത്തിനായിരമോ കോടി കടമെടുക്കാമല്ലോ എന്ന്. കാരണം അവർക്കറിയാമായിരുന്നു ജപ്പാൻ അങ്ങനെ ചുമ്മാ പണം തരില്ലെന്ന്.

ജപ്പാനല്ല ലോകത്തിലെ ഒരു രാജ്യവും, ബാങ്കിങ് ഏജൻസിയും അങ്ങനെ നമുക്ക് വേണ്ട കാര്യങ്ങൾ നമുക്ക് തോന്നുമ്പോൾ ചെയ്യാനുള്ള പണം തരില്ല. അവർ നമുക്ക് കടം തരുന്നത് അവരുടെ എക്കോണമിക്കു അത് കൊണ്ട് ഗുണമുള്ളപ്പോൾ മാത്രമാണ്

അതായതു നിങ്ങളുടെ നാട്ടിൽ പലിശക്ക് പണം കടം കൊടുക്കുന്ന ഒരു മുതലാളി ഉണ്ടെന്ന് കരുതുക. നിങ്ങളുടെ വീട്ടിനുള്ളിൽ മഴക്കാലത്തു വെള്ളം കയറി അരിയും സാധനങ്ങളും ചോറ് വെക്കാനുള്ള കലവും മഴയത്തു ഒലിച്ചു പോകുമ്പോൾ ഓടി മുതലാളിയുടെ വീടിനു മുന്നിൽ പോയി സഹായിക്കണേ എന്ന് പറഞ്ഞാൽ മുതലാളി ഗേറ്റടയ്ക്കും പറ്റുമെങ്കിൽ പട്ടിയെയും അഴിച്ചു വിടും. അത് നിങ്ങൾക്കും അറിയാം അത് കൊണ്ടാണ് മുതലാളിയുടെ വീട്ടിലേക്ക് ഓടാതെ നിങ്ങൾ അടുത്തുള്ള സ്‌കൂളിലേക്ക് ഓടുന്നത്.

വെള്ളമൊക്കെ ഇറങ്ങി കുറേക്കാലം കഴിഞ്ഞു, നിങ്ങളുടെ മകൻ/മകൾ ഗൾഫിൽ പോയി ചെറിയ വരുമാനമൊക്കെ ആയിത്തുടങ്ങി ഇനി വെള്ളം കയറാത്തിടത്തു ഒരു വീട് വെച്ചാലോ എന്നാലോചിച്ചു തുടങ്ങുന്ന സമയം പണ്ട് പട്ടിയെ അഴിച്ചു വിട്ട അതേ മുതലാളി നിങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ എത്തും. ആ പുഴയ്ക്കക്കരെ കിടക്കുന്ന ( പുള്ളി വിൽക്കാൻ ശ്രമിച്ചിട്ട് വഴിയില്ലാത്തതു കൊണ്ട് നല്ല വില കിട്ടാതെ കിടക്കുന്നതാവും) സ്ഥലം ദാക്ഷായണീടെ മോന് വേണമെങ്കിൽ എഴുതിത്തരാം, വീട് പണി തുടങ്ങിക്കോളൂ, കുറവുള്ള പൈസ തവണകളായി തന്നാൽ മതി എന്ന് ഉദാരനാവും. അല്ലെങ്കിൽ വീട് പണിക്കുള്ള മരം പറമ്പിൽ നിന്ന് വെട്ടിക്കോളൂ, ഇപ്പോൾ താലി പണയം വെച്ച് പണം തന്നാൽ മതി, ബാക്കി ഞാൻ കണക്കിലെഴുതിക്കോളാം എന്ന സ്റ്റൈലിൽ

അയാളുടെ ( വിറ്റു പോകാത്ത ) സ്ഥലം‌ വിറ്റു പോകുകയും ചെയ്യും, അയാളുടെ പണം കടമായി കൊടുത്തു അതിന്റെ പലിശയും മുതലും അയാൾക്ക്‌ തിരിച്ചു കിട്ടുകയും ചെയ്യും. ഇതാണ്‌ ജപ്പാൻ ലോൺ മോഡൽ

1980 കളിൽ തന്നെ ജപ്പാൻ ലോകത്തെ ഡോണർ സൂപ്പർ പവർ ആയി ആണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കഴിഞ്ഞ കുറെ ദശകങ്ങളായി അവരുടെ സാമ്പത്തിക വളർച്ച അല്‌പം പിന്നോട്ടാണ്. 2021

മൂന്നാം ക്വാർട്ടറിൽ ജപ്പാൻ ഇക്കോണമി 0.8ശതമാനം ചുരുങ്ങുകയും ചെയ്തു. 2016 ൽ അവർ തങ്ങളുടെ അന്താരാഷ്ട്ര ലോൺ പോളിസി വീണ്ടും പുതുക്കിയപ്പോൾ ഔദ്യോഗികമായി തന്നെ പോളിസിയിൽ തങ്ങൾ നൽകുന്ന എല്ലാ ഓ ഡി എ ലോണുകളും തങ്ങളുടെ രാജ്യത്തിനു ഗുണകരമായിരിക്കണം എന്ന് എഴുതി വെക്കുകയും ചെയ്തു.

സമാധാനപരമല്ലാത്ത കാര്യങ്ങൾക്കു ലോൺ നല്കില്ലെന്നൊരു പോളിസി ഉണ്ടായിരുന്നു ജപ്പാന് അടുത്തിടെ വരെ. അതും അവർ മാറ്റിയെഴുതി മേഖലയിലെ ചൈനീസ് നിയന്ത്രണത്തെ അതി ജീവിക്കാൻ. ഫിലിപ്പീൻസിനും വിയറ്റ്നാമിനും മിലിട്ടറി നവീകരണങ്ങൾക്കുള്ള ലോൺ നൽകിയത് അങ്ങനെയാണ്. ചൈനയുടെ ശത്രു നമ്മുടെ മിത്രം അതാണ് ലൈൻ. ഇന്ത്യ ഇപ്പോൾ ചേർത്ത് നിർത്തേണ്ട മിത്രമാണ്

നമ്മുടെ ജപ്പാൻ പലിശ മുതലാളി അപ്പോൾ വീട് വെക്കാൻ പോകുന്ന സോറി റെയിൽ നിർമ്മിക്കാൻ പോകുന്ന നമ്മളെ എങ്ങിനെയാണ് സഹായിക്കുന്നത് എന്ന് നോക്കാം

ജപ്പാൻ നമുക്ക് 35000 കോടി കടം തരും ( ബാക്കി നമ്മൾ വേറെ ഏജൻസികളിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തണം )

എപ്പോ തരും ?

റെയിൽ നിർമ്മാണത്തിന് വേണ്ട 80 ശതമാനം സ്ഥലവും നമ്മൾ ഏറ്റെടുത്തു കഴിഞ്ഞു തരും. അതായതു സ്ഥലം വാങ്ങാനുള്ള പണം മുതലാളി തരില്ല. അതുകൊണ്ടാണ് പരിപാടിക്ക് കേന്ദ്ര അംഗീകാരവും വിദേശ ലോണും ഒക്കെ പാസ്സാകും
മുൻപ് സ്ഥലത്തു കല്ലിടാൻ പിണറായി സാർ പോലീസിനെ ഇറക്കുന്നത് . മനസ്സിലായോ

സ്ഥലമൊക്കെ ഏറ്റെടുത്തു കഴിയുമ്പോൾ മുതലാളി 35000 കോടി ഘട്ടങ്ങളായി തരും

അത് കൊണ്ട് നമ്മൾ എന്ത് ചെയ്യണം ?

അവിടല്ലേ ഗുട്ടൻസ് ആ പണം മുതലാളിക്ക് തന്നെ തിരിച്ചു കൊടുത്തു മുതലാളിയുടെ രാജ്യത്തു നിന്ന് സിൽവർ റെയിലിനുള്ള മുതലാളി തരുന്ന സ്റ്റാൻഡേർഡ് ഗേജ് റെയിലും ട്രെയിനുകളും നമ്മൾ വാങ്ങണം. ( ഈ സ്റ്റാൻഡേർഡ് ഗേജ് സെമി ഹൈ സ്‌പീഡ്‌ റെയിൽ ഇപ്പൊ മുതലാളി മുതലാളിയുടെ രാജ്യത്തു ഉപയോഗിക്കാറില്ല കേട്ടോ, പുഴയ്ക്കക്കരെ കിടക്കുന്ന ആർക്കും വേണ്ടാത്ത എന്ന ടോണിൽ വായിച്ചാൽ മതി )

അപ്പൊ മുതലാളി തരുന്ന പൈസയ്ക്ക് മുതലാളിയുടെ ട്രെയിനും റെയിലും സാങ്കേതിക വിദ്യയും നമ്മൾ വാങ്ങിക്കും. മുതലാളിക്ക് മുടക്കു മുതൽ ഉടൻ തിരിച്ചു കിട്ടും. പിന്നെയൊരു 40 കൊല്ലംവീണ്ടും നമ്മൾ മുടക്കു മുതലും പലിശയും തിരിച്ചടച്ചു കൊണ്ടിരിക്കണം. (40 കൊല്ലമാണ് ഇപ്പോഴത്തെ ലോൺ റീ പേയ്‌മെന്റ് എഗ്രിമെന്റ്)

കുറച്ചു കൊല്ലങ്ങൾ മുൻപ് വരെ മുതലാളിത്ത വികസന മാതൃക എന്നൊക്കെ എം എൻ വിജയനും മറ്റും വിശദീകരിച്ചിരുന്ന മോഡലാണിത്

ജപ്പാൻ മുതലാളിക്ക് ഇനിയുമുണ്ട് ഗുണങ്ങൾ. തൻറെ രാജ്യത്തെ വ്യാവസായിക വികസനം മാത്രമല്ല അത് ( കെ റെയിൽ വരുമ്പോൾ ജിഡിപി വികാസം ഉണ്ടാകും എന്ന് നവമാർക്സിസ്റ്റുകൾ പറയുന്നു, ജിഡിപി വികസനം ഉണ്ടാകുക തന്നെ ചെയ്യും അതങ്ങു ജപ്പാനിലായിരിക്കുമെന്ന് മാത്രം). തുടർ വികസനം, സാങ്കേതിക വിദ്യ, മെയിന്റനൻസ് എന്നീ മേഖലകളിൽ മാത്രമല്ല ജാപ്പനീസ് സാങ്കേതിക വിദഗ്ധർക്ക് പ്രൊജക്ടിന്റെ ഭാഗമായി കേരളത്തിൽ തൊഴിലവസരങ്ങൾ ഉണ്ടാകുകയും ചെയ്യും

വെറും 1 ശതമാനം പലിശയിലല്ലേ ലോൺ എന്നാണു ചിലരുടെ അത്ഭുതപ്പെടൽ. ജപ്പാൻ സെൻട്രൽ ബാങ്ക് ഇപ്പോൾ ജപ്പാനിനുള്ളിൽ മറ്റു ബാങ്കുകൾക്ക് നൽകുന്ന നിലവിലുള്ള പലിശ നിരക്ക് – 1 % ആണ്. അപ്പൊ രണ്ടു ശതമാനമാണ് നേട്ടം. ഇപ്പോൾ കെട്ടിക്കിടക്കുന്ന വെള്ളം പോലെയാണ് ജപ്പാൻ ഇക്കോണമി. ഇന്ത്യ പോലുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ കൂടുതൽ ഹൈ സ്പീഡ് ട്രെയിനുകളും മറ്റും വരേണ്ടത് നമ്മളെക്കാൾ ജപ്പാന്റെ ആവശ്യമാണ്.

ജപ്പാന്റെ മാത്രമല്ല കഴിഞ്ഞ കുറെ വർഷങ്ങളായി പ്രതിസന്ധിയിൽ ആയിരിക്കുന്ന ലോക മുതലാളിത്തത്തിന്റെ മുഴുവൻ ആവശ്യമാണ് ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളെ കൊണ്ട് കടമെടുപ്പിച്ചായാലും വൻകിട പദ്ധതികൾ നടപ്പിലാക്കുക എന്നത്. അത്തരം ‘വികസന’ പദ്ധതികളുടെ ഉപജ്ഞാതാക്കൾ ആ ദരിദ്ര രാജ്യങ്ങളിലെ ഇരട്ട ചങ്കുള്ള
ഭരണാധികാരികൾ പോലുമല്ല. ‘നമുക്ക് വേണ്ട’ ഇത്തരം പദ്ധതികളുടെ രൂപരേഖകൾ ഉണ്ടാവുന്നത് തന്നെ ആഗോള കൺസൾട്ടൻസികളുടെ ഓഫിസുകളിലാണ്. അതായതു ജപ്പാനിലും വാഷിംഗ്ടണിലും ഒക്കെയിരുന്നു ആഗോള ഏജൻസികളാണ് ഇനി കേരളത്തിൽ ഒരു ഹൈ സ്‌പീഡ്‌ റെയിൽ ആയാലോ, സൊമാലിയയിൽ രണ്ടെണ്ണമായാലോ എന്നൊക്കെ പ്ലാൻ ചെയ്യുന്നത്

ഓരോ രാജ്യത്തിന്റെയും ഭൂപ്രകൃതികൾ അടിസ്ഥാനമാക്കിയായിരിക്കണം അതാതു രാജ്യത്തെ യാത്രാ മാതൃകകൾ വികസിപ്പിക്കേണ്ടതു. 44 നദികളുള്ള കേരളത്തിൽ നദികളിലൂടെയുള്ള യാത്രാ മാർഗ്ഗങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചു ഏതാണ്ട് ഒരു ദശകം മുൻപ് വരെ ഗൗരവമായ ചർച്ചകൾ ഇടയ്‌ക്കിടെ ഉണ്ടാകാറുണ്ടായിരുന്നു. സ്വാതന്ത്ര്യ ലബ്ദിക്ക് മുമ്പ് തിരുവിതാംകൂർ മഹാരാജാവ് അമ്പലപ്പുഴ പാൽപ്പായസം കുടിക്കാൻ വന്നിരുന്നത് ജലമാർഗ്ഗമായിരുന്നു. ഇപ്പോഴും ആ ജലപാതകൾ അവിടെയുണ്ട്, വികസിപ്പിക്കാവുന്നതുമാണ് പക്ഷേ ആഗോള മുതലാളിത്തത്തിന് അതിൽ താൽപ്പര്യമുണ്ടാവില്ല. കെ റെയിലിനേക്കാൾ ചെലവ് കുറഞ്ഞ, പരിസ്ഥിതി ദോഷമുണ്ടാക്കാത്ത ആകാശ പാതകൾ, താരതമ്യേന കുറഞ്ഞ പരിസ്ഥിതി ആഘാതവും കുറഞ്ഞ ചെലവും വരുന്ന റോഡു വികസനം എന്നിവയെ ഒക്കെ പിന്നിലേക്ക് മാറ്റി ഒരു സംസ്ഥാന സർക്കാർ തങ്ങളുടെ പരിധിയിൽ പോലും വരാത്ത ( റെയിൽവേ ഒരു കേന്ദ്ര വകുപ്പാണ് എന്നത് നമ്മൾ മറന്നെന്നു തോന്നുന്നു) ഇൻവെസ്റ്റ്മെന്റ് ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ അതും സാമ്പത്തിക ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ കേന്ദ്രം തയ്യാറല്ലെന്ന് വ്യക്തമാക്കി കഴിഞ്ഞ ഘട്ടത്തിലും അത്തരമൊരു വൻകിട ഇൻവെസ്റ്റ്മെന്റ് പദ്ധതിയുമായി മുന്നോട്ടു പോകുമ്പോൾ നെറ്റികൾ ചുളിയുന്നതു
സ്വാഭാവികം

കെ റെയിൽ ടൂറിസം വികസിപ്പിക്കും എന്നതാണ് ഒരു വാദം ശരിയാണ് തർക്കമില്ല പക്ഷേ അതിലും എത്രയോ അധികം ടൂറിസം വികസനം യാത്ര പുത്തൻ യാനങ്ങളിലൂടെ, വികസിത മനോഹര ജലപാതകളിലൂടെയായാൽ ഉണ്ടാവും. ഒരു നാടിൻറെ യഥാർത്ഥ സൗന്ദര്യം കാണാനാണ് ടൂറിസ്റ്റുകൾ വരിക.യാത്ര മനോഹരമായ ജലപാതകളിലൂടെയാണെങ്കിൽ അതാവും കേരളാ ടൂറിസത്തെ മാറ്റി മറിക്കുക

ഒരു ശരാശരി മലയാളിയുടെ യാത്രയുടെ 90 ശതമാനവും സ്വന്തം ജില്ലയ്ക്കുള്ളിലാണ്. ജില്ലയുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ ഉള്ളവർക്ക്‌ ജില്ലാ കേന്ദ്രങ്ങളിൽ എത്താൻ ഇപ്പോഴും ഒന്നരയും രണ്ടും മണിക്കൂർ വേണം. കെ റെയിൽ അത്തരം പ്രശ്നങ്ങളെ അഡ്രസ്സ് ചെയ്യുന്ന ഒരു സമഗ്ര വികസന പദ്ധതിയല്ല താനും. അത് ദീർഘ ദൂര യാത്രികർക്ക് വേണ്ടി മാത്രമുള്ളതാണ് എന്നാൽ ഇന്ത്യയിലെ മറ്റു നഗരങ്ങളിലേക്കുള്ള കണക്ടിവിറ്റി ഇല്ല താനും. ഭാവിയിലും കഴിയാത്ത തരത്തിലാണ് അതിന്റെ ഗെജും.

മുംബൈ – അഹമ്മദാബാദ് ബുള്ളറ്റ്‌ ട്രെയിൻ പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ ഇടതു – വലതു ഭേദമില്ലാതെ മലയാളികളിൽ ബഹുഭൂരിപക്ഷവും അതിനെ എതിർത്തിരുന്നു. മുംബൈയിലെ ജനസംഖ്യ 2 കോടിയാണ്. അഹമ്മദാബാദ് സിറ്റിയിൽ മാത്രം 82 ലക്ഷവും. ( കേരളത്തിലെ ഒരു നഗരത്തിലെയും പോപ്പുലേഷൻ ഇനിയും 10 ലക്ഷം കടന്നിട്ടില്ലെന്ന് ഓർക്കുക ) ദിവസവും 15000 പേർ ഇപ്പോൾ തന്നെ ഈ നഗരങ്ങളിൽ ഒന്നിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്കു നിർത്താതെ കാർ മാർഗ്ഗം യാത്ര ചെയ്യുന്നുണ്ട്. മറ്റൊരു 10000 പേർ ട്രെയിനിലും ഫ്ളൈറ്റിലുമായും.

ഒരിക്കലെങ്കിലും മുംബൈയിൽ പോയിട്ടുള്ളവർക്കു അറിയാം ഒരസുഖം വന്നാൽ പോലും അഹമ്മദാബാദിൽ നിന്ന് ഒരു കുടുംബം മുംബൈയിലേക്ക് ഓടുമെന്നു. രണ്ടും വ്യാവസായിക നഗരങ്ങൾ ആണ്, അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടുമുള്ള യാത്ര ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്തതു. എന്നിട്ടും ബുള്ളറ്റ്‌ ട്രെയിൻ പ്രോജക്ട് റിപ്പോർട്ട് പ്രകാരമുള്ള പ്രതീക്ഷിത പാസഞ്ചർ എണ്ണം ദിവസേന 40000 മാത്രമാണ്. കെ റെയിലിന്റെയോ ? 79000 വും അതും 2025 മുതൽ

അഞ്ചു വർഷം കഴിയുമ്പോൾ ലോൺ തുക തിരിച്ചടച്ചു തുടങ്ങണം. ഇത്തരമൊരു മെഗാ പ്രോജക്ട് റണ്ണിങ് കോസ്റ്റ് മീറ്റ് ചെയ്തു തുടങ്ങാൻ തന്നെ ദശകങ്ങൾ എടുക്കും എന്ന് സാമാന്യ ബുദ്ധിയുള്ള ആർക്കും അറിയാം

പലിശ തന്നെ 13000 കോടിയിലധികം വരും ഇപ്പോഴത്തെ കണക്കനുസരിച്ചു.

കടം കൂടുന്തോറും വികസനം കൂടും എന്ന നവമുതലാളിത്ത സിദ്ധാന്തം ഇലയുടെ അറ്റത്തു അൽപം ചുവന്ന അച്ചാറിനൊപ്പം വിളമ്പുന്ന നവ കമ്മ്യുണിസ്റ്റുകാർ നമ്മോടു പറയാതെ പോകുന്നത് തിരിച്ചടവ് മുടങ്ങിയാൽ നമ്മുടെ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥ തന്നെ തകരുമെന്ന സത്യമാണ്. അങ്ങനെ തകർന്ന രാജ്യങ്ങളുടെ ചരിത്രമാണ്. അങ്ങിനെയുണ്ടായാൽ അതിന്റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഏറ്റെടുക്കേണ്ടി വരുന്നത് മുഴുവൻ ജനതയുമാകും, പ്രത്യേകിച്ച് ഒരിക്കൽ പോലും കെ റെയിലിൽ കയറാൻ സാധ്യതയില്ലാത്ത, റോഡരുകിൽ നിന്ന് കൊടിയേറ്റം ഗോപിയെ പോലെ ഹോ എന്തൊരു സ്‌പീഡ്‌ എന്ന് മാത്രം പറയാൻ കഴിയുന്ന സാമ്പത്തിക വിഭാഗത്തിലുള്ളവർ. ഒരു സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയുടെ തകർച്ച ആദ്യം ബാധിക്കുന്നതു അത്തരക്കാരെയാവും. ഗ്രീസിന്റെ സാമ്പത്തിക തകർച്ച തകർത്തു കളഞ്ഞത് അവിടുത്തെ സാധാരണ ജനങ്ങളുടെ ജീവിത നിലവാരത്തെയാണ്.

ഇത് പ്രധാനമാണ് കാരണം സാമ്പത്തിക ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാൻ തയ്യാറല്ലെന്ന് കേന്ദ്രം അറിയിച്ചു കഴിഞ്ഞു. നമ്മൾ ഇന്ത്യയിലെ ഒരു സംസ്ഥാനം മാത്രമാണ്. അന്താരാഷ്ട്ര വൻകിട ബാധ്യതകൾ നേരിട്ടു ഏറ്റെടുക്കാൻ കഴിയാത്ത സംസ്ഥാനം. ഇത്തരമൊരു കരാറിൽ ഒപ്പിടാൻ കേന്ദ്രം സാമ്പത്തിക ബാധ്യത ഏറ്റെടുക്കാത്തിടത്തോളം ഒരു സംസ്ഥാനത്തിനും അവകാശമില്ല തന്നെ പ്രത്യേകിച്ചും സംസ്ഥാനത്തെ ബഹുഭൂരിപക്ഷം പദ്ധതിക്ക് എതിരായിരിക്കുമ്പോൾ.

തിരിച്ചടവ് മുടങ്ങിയ ഒരു സമ്പന്ന സ്റ്റേറ്റിന്റെ കഥ കൂടി പറഞ്ഞു ഈ കുറിപ്പവസാനിപ്പിക്കാം

നിങ്ങൾക്കറിയാവുന്ന നിങ്ങളുടെ ഇഷ്ട നഗരമാണ്. ദുബായ്.

അമിതമായ ഇൻഫ്രാ സ്ട്രക്ച്ചർ വികസനം അതിവേഗം വളരുകയായിരുന്ന ദുബായിയെ 2009 ൽ പെട്ടെന്നൊരു സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയിലാക്കി ( 2007 ലോ മറ്റോ അന്നത്തെ മലേഷ്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ആയിരുന്ന മഹാതിർ മുഹമ്മദ് ദുബായുടെ വളർച്ച അമിത വേഗത്തിലാണെന്നു ചൂണ്ടിക്കാട്ടിയിരുന്നു). അമേരിക്കയിൽ തുടങ്ങിയ 2008 ലെ ഗ്ലോബൽ ഫൈനാൻഷ്യൽ ക്രൈസിസ് 2009 ആയപ്പോഴേക്കും ദുബായിയെ പിടിച്ചു കുലുക്കി. 60 ബില്യൺ ഡോളർ കടം. അതിൽ 20 ബില്യൺ തിരിച്ചടവ് ഉടൻ വേണം. തിരിച്ചടവ് മുടങ്ങുമെന്ന ഘട്ടമായി.

ഒടുവിൽ ബിഗ് ബ്രദർ അബുദാബിയെ ആശ്രയിക്കേണ്ടി വന്നു ദുബായിക്ക്. മാസങ്ങൾ നീണ്ട നെഗോഷിയേഷൻ. അവസാനം ബുർജ് ദുബായിയുടെ പേര് ബുർജ് ഖലീഫ എന്നായി. ദുബായിലെ കണ്ണായ പലതും അബുദാബി ഗവന്മെന്റിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിൽ ആയി. ബിഗ് ബ്രദർ കടം തിരിച്ചടക്കാനുള്ള 20 ബില്യൺ നൽകി. ഇപ്പോഴും ആ കടത്തിലെ 10 ബില്യൺ ദുബായ് അബുദാബിക്ക് നൽകാനുണ്ട്. ആ പ്രതിസന്ധി ദുബായിലെ പ്രോപ്പർട്ടി മാർക്കറ്റിനെ വലിയ പ്രതിസന്ധിയിൽ ആക്കി. പ്രോപ്പർട്ടി വാല്യു 40 ശതമാനം വരെ കുറഞ്ഞു. വിദേശികൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ഇൻവെസ്റ്റേഴ്സിന്റെ കൈ പൊള്ളി. വലിയ വലിയ ബാങ്കുകൾ പരസ്പരം ലയിച്ചു. വല്യേട്ടന്റെ സഹായവും വിദഗ്ധമായ മാനേജ്‌മെന്റിലൂടെയും ആ സമ്പന്ന രാജ്യത്തിനു ആ പ്രതിസന്ധി മറികടക്കാൻ കഴിഞ്ഞു

കേരളം ഒരു സമ്പന്ന സംസ്ഥാനമേയല്ല, നമുക്ക് വല്യേട്ടന്മാരുമില്ല

കവർ ഡിസൈൻ : ജ്യോത്സ്ന വിത്സൺ