സ്മരണാഞ്ജലി

“മഞ്ഞൾപ്രസാദവും നെറ്റിയിൽ ചാർത്തി…” എന്ന ഗാനം കേൾക്കുമ്പോൾ നമ്മൾ ആരെങ്കിലും ഓർക്കുമോ മലയാളഭാഷയോ മലയാളനാട്ടിന്റെ സംസ്കാരമോ ഒട്ടും അറിയാത്ത ഡൽഹിക്കാരനായ ഒരാളാണ് ഈ ഗാനത്തിന് സംഗീതം നൽകിയതെന്ന് !ആ പ്രതിഭയാണ് നാം ബോംബെ രവി എന്ന് വിളിക്കുന്ന രവിശങ്കർ ശർമ്മ, അല്ലെങ്കിൽ ബോളിവുഡിന്റെ സ്വന്തം രവി. അന്യഭാഷയിൽ നിന്ന് മലയാളസിനിമയിൽ വന്ന് നിരവധി ഹിറ്റ് ഗാനങ്ങൾ നൽകിയ രണ്ട് സംഗീത സംവിധായകരാണ് ബോംബെ രവിയും സലിൽ ചൗധരിയും (ഇളയരാജയെ ഇക്കൂട്ടത്തിൽ പെടുത്തുന്നില്ല). എന്നാൽ ഇവർ തമ്മിൽ ഒരു വലിയ വ്യത്യാസമുണ്ട്. സലിൽ ചൗധരി കൂടുതലും തന്റെ ബംഗാളി/ഹിന്ദി ഗാനങ്ങൾ മലയാളത്തിലേക്ക് പരിവർത്തനം ചെയ്തപ്പോൾ ബോംബെ രവി മലയാളത്തിനായി ഈണങ്ങൾ കണ്ടെത്തുകയായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് “മഞ്ഞൾ പ്രസാദവും”, “സാഗരങ്ങളും”, “ചന്ദനലേപസുഗന്ധവും”, “സ്വരരാഗ ഗംഗാപ്രവാഹവും”, “കടലിന്നഗാധമാം നീലിമയും” നാം എന്നും നെഞ്ചോട് ചേർത്ത് പിടിക്കുന്നത്. ഇത് സലിൽ ചൗധരിയെ കുറച്ചുകാണാൻ എഴുതിയതല്ല. സലിൽ ചൗധരി മറ്റൊരു പ്രതിഭ ആയിരുന്നു, സംശയമില്ല.

1926 മാർച്ച് 3-ന് ഡൽഹിയിലാണ്, പിൽകാലത്ത് രവി എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ട രവിശങ്കർ ശർമ്മ ജനിച്ചത്. ബാല്യത്തിൽ തന്നെ സിനിമാഗാനങ്ങൾ പാടാൻ കൊച്ചുരവി ഇഷ്ടപ്പെട്ടിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ ഒരു ഭജൻഗായകനായിരുന്നു. വൈകുന്നേരങ്ങളിൽ വീട്ടിൽ എല്ലാവരും ചേർന്ന് ഭജൻ പാടുന്ന സമ്പ്രദായവും ഉണ്ടായിരുന്നു. ആ ഭജനഗാനങ്ങൾ കേട്ടും പാടിയുമാണ് രവി വളർന്നത്. അങ്ങനെയാണ് ഒരു സിനിമാ പിന്നണിഗായകനാവണം എന്ന ആഗ്രഹം അദ്ദേഹത്തിൽ മൊട്ടിട്ടത്. ഒരു ദിവസം താൻ ഒരു മികച്ച ഗായകനാവുമെന്ന് സ്വയം നിശ്ചയിച്ചുറപ്പിച്ച് കൊച്ചുരവി അച്ഛനെ സമീപിച്ചു. തനിക്ക് ഹാർമോണിയം പഠിക്കണം എന്നതായിരുന്നു ആവശ്യം. അങ്ങനെ അച്ഛന്റെ സമ്മതത്തോടെ അദ്ദേഹം ഹാർമോണിയം മാത്രമല്ല, മിക്കവാറും എല്ലാ സംഗീതോപകരണങ്ങളും വായിക്കാൻ പഠിച്ചു. അതിനിടയിലാണ്, 1943-ൽ, അദ്ദേഹത്തിന് കന്റോൺമെന്റ് Posts & Telegraphs ൽ 196 രൂപയ്ക്ക് ഇലക്ട്രീഷ്യനായി ജോലി ലഭിക്കുന്നത്. ജോലിസ്ഥലം അദ്ദേഹത്തിന്റെ വീട്ടിൽ നിന്ന് 13 കിലോമീറ്റർ അകലെയായിരുന്നു. രാവിലെ ആറ് മണിക്ക് വീട്ടിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങിയാൽ രാത്രി വൈകിയാണ് തിരിച്ചെത്തിയിരുന്നത്. ഈ നീണ്ട ദിനചര്യയിലും കഠിനാധ്വാനത്തിലും മടുത്ത്, കുറച്ച് നാളുകൾക്ക് ശേഷം ആ ജോലി ഉപേക്ഷിച്ച് അദ്ദേഹം പലയിടങ്ങളിലായി ചെറിയ ജോലികൾ ചെയ്യാൻ തുടങ്ങി. 1946-ൽ ഇരുപതാം വയസ്സിൽ വിവാഹിതനായി.

ബാല്യകാലം മുതൽ രവിയുടെ ഉള്ളിൽ കെടാതെ നിന്ന സിനിമാമോഹം വർഷങ്ങൾ കഴിയുമ്പോൾ കൂടുതൽ തെളിയാൻ തുടങ്ങി. 1950-ൽ, ഏതൊരു സിനിമാമോഹിയെയും പോലെ അദ്ദേഹവും ഭാഗ്യം പരീക്ഷിക്കാൻ മുംബൈയിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു. മുംബൈയിൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു God Father ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. അവിടെ അദ്ദേഹത്തിന് ആരെയും അറിയില്ലായിരുന്നു. താമസിക്കാൻ സ്ഥലമില്ല. ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ വകയുമില്ല. അക്കാലത്ത് രാത്രികൾ ചിലവഴിച്ചത് മലാഡ് റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിലും തെരുവുകളിലെ കടകൾക്ക് പുറത്തും ആയിരുന്നുവെന്ന് അദ്ദേഹം ഒരു ഇന്റർവ്യൂവിൽ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. പിന്നീട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ കൽബദേവിയിൽ ഒരു ചെറിയ സ്ഥലം സംഘടിപ്പിച്ചുകൊടുത്തു. കൂടാതെ വീട്ടിൽ നിന്ന് പണവും അയച്ചു കൊടുത്തുകൊണ്ടിരുന്നു. ദിവസങ്ങളോളം, 50 അണയ്ക്ക് ഒരു ഗ്ലാസ് ചായയും ഒരു നേരം ഭക്ഷണവും കഴിച്ചാണ് ജീവിച്ചിരുന്നത് എന്ന് അദ്ദേഹം വെളിപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.

പലരും വ്യാജവാഗ്ദാനങ്ങൾ നൽകി അദ്ദേഹത്തെ വഞ്ചിച്ചു. പണം കടം വാങ്ങിയവർ തിരികെ നൽകിയില്ല. ഈ സമയത്ത് സംഗീത സംവിധായകൻ ഹുസ്‌നലാൽ ഭഗത്‌റാം രവിയോട് തന്റെ കോറസ് ഗ്രൂപ്പിൽ ചേരാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും 50 രൂപ നൽകാമെന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. പക്ഷേ നാല് റിഹേഴ്സലുകൾക്ക് ശേഷം അവർ രവിയെ കോറസിൽ നിന്ന് മാറ്റിനിർത്തി. അച്ഛൻ മാസാമാസം അയയ്ക്കുന്ന 40 രൂപയിൽ രവിയുടെ ജീവിതം ഒതുങ്ങി. എങ്കിലും ആ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾക്കിടയിലും ഒരു ഗായകനാകാനുള്ള സ്വപ്നം അദ്ദേഹം ഉപേക്ഷിച്ചില്ല. ഡൽഹി വിട്ടപ്പോൾ, കുറെ ഇലക്ട്രിക്കൽ ഉപകരണങ്ങളും അദ്ദേഹം കൂടെ കൊണ്ടുപോയിരുന്നു. അങ്ങനെ, കുറച്ചുകൂടി പണം സമ്പാദിക്കുന്നതിനായി വീട്ടുപകരണങ്ങൾ നന്നാക്കുന്ന ചെറിയ ജോലികൾ ചെയ്യാൻ തുടങ്ങി.

ഒരു ദിവസം അദ്ദേഹം സംഗീത സംവിധായകൻ ഹേമന്ത് കുമാറിനെ കണ്ടുമുട്ടാനിടയായി. തന്റെ ആനന്ദമഠം (1952) എന്ന സിനിമയിലെ വന്ദേമാതരം ഗാനത്തിനായി കോറസിൽ പാടാൻ ഹേമന്ത് കുമാർ രവിയെ അനുവദിച്ചു. കോറസിൽ മറ്റുള്ളവരുടെ ഈണങ്ങൾ പാടിക്കൊണ്ടിരുന്ന ആ ചെറുപ്പക്കാരന് സംഗീതത്തിൽ സ്വാഭാവികമായ ഒരു അഭിനിവേശമുണ്ടെന്ന് ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ട ഹേമന്ത് കുമാർ അദ്ദേഹത്തെ തന്റെ ട്രൂപ്പിൽ എടുക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. മൂന്ന് മിനിറ്റിനുള്ളിൽ ഒരു മനോഹരമായ രാഗം രൂപപ്പെടുത്താനും, തുടർന്ന് ആകർഷകമായവ അസാധാരണ കൃത്യതയോടെ തിരഞ്ഞെടുക്കാനും രവിക്കു കഴിയുമെന്ന് അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. “അയാളെ നിരവധി രചനകൾ വായിച്ചു കേൾപ്പിക്കൂ, ഏതാണ് ക്ലിക്കാവുകയെന്ന് അയാൾക്ക് ഉടൻ തന്നെ പറയാൻ കഴിയും,” എന്ന് കുമാർ രവിയെ വിശേഷിപ്പിച്ചു “ആദ്യമായി അത് സംഭവിച്ചത് ഞാൻ നാഗിൻ (1954) എന്ന സിനിമയിൽ പ്രവർത്തിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നപ്പോഴാണ്. 30-ഓളം രചനകളിൽ, ‘മാൻ ഡോലെ മേരാ തൻ ഡോലെ’, ‘ഊഞ്ചി ഊഞ്ചി ദീവാരോൺ കോ’ എന്നിവയുൾപ്പെടെ മൂന്നെണ്ണത്തിന് മുൻഗണന നൽകാൻ രവി എന്നോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.” രവി തിരഞ്ഞെടുത്ത ഗാനങ്ങൾ ഹേമന്ത് കുമാറിനെ മികച്ച സംഗീതസംവിധായകന്റെ സ്ഥാനത്തേക്ക് ഉയർത്തി. മാത്രമല്ല, ആ ഗാനങ്ങൾ നിത്യഹരിതങ്ങളായി പരിലസിച്ചു.

ഹേമന്ത് കുമാറിനെ സഹായിക്കുന്നത് രവി തുടർന്നു, അദ്ദേഹത്തിന് വേണ്ടി തബലയും വായിച്ചു. ഹേമന്ത് കുമാറിന് ഉറുദു നല്ല വശമില്ലായിരുന്നു. അതിനാൽ രവി പലപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തെ ഉറുദു ഭാഷ കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ സഹായിക്കുമായിരുന്നു. ഹേമന്ത് കുമാറുമായുള്ള സംഗമവും സൗഹൃദവും രവിയുടെ ജീവിതത്തിലെ വഴിത്തിരിവായി.

രവിയുടെ കഴിവിനെക്കുറിച്ച് വാർത്ത പരന്നതോടെ, സംവിധായകനും നിർമ്മാതാവുമായ ദേവേന്ദ്ര ഗോയൽ ഹേമന്ത്കുമാറിനെ സമീപിച്ച് തന്റെ വരാനിരിക്കുന്ന ചിത്രത്തിനായി രവിയെ വിട്ടുനൽകണമെന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. കുമാർ ഉടൻ തന്നെ സമ്മതിച്ചു. രവി തടസ്സം പറഞ്ഞെങ്കിലും ഹേമന്ത്കുമാറിന്റെ നിർബന്ധത്തിന് വഴങ്ങി. അങ്ങനെ 1955-ൽ ഗോയലിന്റെ “വചൻ” എന്ന ചിത്രത്തിലൂടെ രവി ഒരു സ്വതന്ത്ര സംഗീതസംവിധായകനായി. ‘ചന്ദ മാമ ദൂർ കെ’, ‘ജബ് ലിയ ഹാത്ത് മേം ഹാത്ത്’, ‘ഏക് പൈസ ദേ ദേ, ഓ ബാബു’ എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള വചനിലെ ഗാനങ്ങൾ ഹിറ്റ് ചാർട്ടിൽ ഇടം പിടിച്ചു. ആ ചിത്രവും അതിന്റെ സൗണ്ട് ട്രാക്കും ബ്ലോക്ക്ബസ്റ്ററുകളായിരുന്നു. ഗോയലും രവിയും ദീർഘകാലം നിരവധി വിജയകരമായ സിനിമകളിൽ സഹകരിച്ചു. കൂടാതെ ഈ ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങൾ രവിയെ വലിയ ലീഗിലേക്ക് എത്തിച്ചു, നൗഷാദ്, ഒ.പി. നയ്യാർ തുടങ്ങിയ പ്രശസ്ത സംഗീത സംവിധായകർക്കൊപ്പം അദ്ദേഹവും അറിയപ്പെട്ടു. പിന്നീട് രവിക്ക് തിരിഞ്ഞു നോക്കേണ്ടി വന്നില്ല.

ഗുരുദത്ത് സംവിധാനം ചെയ്ത “ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദി”ലെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ രവി കൂടുതൽ പ്രശസ്തനായി. ശാസ്ത്രീയ സംഗീതത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഔപചാരിക പരിശീലനം ലഭിച്ചിരുന്നില്ല. ഗുരുദത്ത്, ബി.ആർ. ചോപ്ര തുടങ്ങിയ പരിചയസമ്പന്നരായ ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാക്കളോടൊപ്പം വർഷങ്ങളോളം അദ്ദേഹം പ്രവർത്തിച്ചു. എസ്.എസ്. വാസൻ, എ.വി. മെയ്യപ്പൻ, വാസു മേനോൻ, ശിവാജി ഗണേശൻ തുടങ്ങിയ ദക്ഷിണേന്ത്യൻ ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാക്കളുടെ ചിത്രങ്ങൾക്കും സംഗീതം നൽകി.

അരനൂറ്റാണ്ട് പിന്നിട്ടിട്ടും ഇപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങൾ നിത്യഹരിതങ്ങളായി നിലനിൽക്കുന്നു. ഘരാന (1962), ഖാന്ദാൻ (1966) എന്നീ ചിത്രങ്ങൾക്ക് രണ്ട് ഫിലിംഫെയർ അവാർഡുകൾ ലഭിച്ചു. 1960-ൽ “ചൗധ്വിൻ കാ ചന്ദ് ഹോ ” എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയാണ് മികച്ച ഗായകനുള്ള ആദ്യത്തെ ഫിലിംഫെയർ അവാർഡ് മുഹമ്മദ് റാഫിക്ക് ലഭിക്കുന്നത്. 1965-ൽ രവിയുടെ “തുംഹീ മേരേ മന്ദിറി”ന് (ഖാന്ദാൻ) ലത ഫിലിംഫെയർ അവാർഡ് നേടി. 1964-ൽ രവിയുടെ ‘ചലോ ഏക് ബാർ’ (ഗുംരാഹ്) എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയും 1968-ൽ ‘നീലേ ഗഗൻ കേ തലേ’ (ഹംറാസ്) എന്ന ഗാനത്തിലൂടെയും മഹേന്ദ്ര കപൂർ രണ്ട് ഫിലിംഫെയർ അവാർഡുകൾ നേടി.

രവി ഒരു മിനിമലിസ്റ്റായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിൽ ഓർക്കസ്ട്ര വിരളമായിരുന്നു , ചില അപവാദങ്ങൾ ഒഴികെ . അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഗീതം ഒരിക്കലും ഗായകനെ കീഴടക്കിയില്ല. അതിന്റെ പ്രഭാവം എല്ലായ്പ്പോഴും ആർദ്രവും മൃദുവുമായിരുന്നു. ഗായകൻ എപ്പോഴും കേന്ദ്രബിന്ദുവായി തുടർന്നു, കലാകാരന് തന്റെ സ്വരവൈദഗ്ദ്ധ്യം പ്രകടിപ്പിക്കാൻ പൂർണ്ണമായ അധികാരം അദ്ദേഹം നൽകി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിലെ ഇടവേളകൾ സൗമ്യവും തടസ്സമില്ലാത്തതുമായിരുന്നു. പഞ്ചാബിശൈലിയിൽ ബഹളമയമായ “ഏ മേരേ സൊഹ്‌റ ജബീൻ” പോലുള്ള ഗാനത്തിൽ പോലും, ധോലക്കുകളും കൈകൊട്ടലുകളും ആലാപനത്തെ മറികടക്കുന്നില്ല. കഥാപാത്രത്തിന്റെ മാനസികാവസ്ഥയ്ക്ക് അനുയോജ്യമായ സംഗീതം മികച്ച രീതിയിൽ രൂപപ്പെടുത്താൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു.

റാഫി-രവി കൂട്ടുകെട്ട് ഒരുപിടി മേന്മയേറിയ ഗാനങ്ങൾ ആസ്വാദകർക്ക് നൽകി. 79 സിനിമകളിലായി അവർ 235 ഗാനങ്ങൾ ആലപിച്ചു. ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദ് ഹോ (ചൗദ്‌വിൻ കാ ചാന്ദ്, 1960), മുജെ പ്യാർ കി സിന്ദഗി ദെനെവാലെ (പ്യാർ കാ സാഗർ, 1961), ബാർ ബാർ ദേഖോ (ചൈന ടൗൺ, 1962), നാ ഝട്‌കോ സുൾഫ് സേ പാനി (ഷെഹ്‌നായി, 1964), ഛൂ ലെനെ ദോ നാജുക് ഹോത്തൊൻ കോ (കാജൽ, 1965), തുജ്‌കോ പുകരെ മേരാ പ്യാർ (നീൽ കമൽ, 1968), യേ വാദിയാൻ യേ ഫിസായെൻ (ആജ് ഔർ കൽ, 1963), സിന്ദഗി കെ സഫർ മേ (നർത്തകി, 1963), ദൂർ രഹ് കർ ന കരോ ബാത്ത് (അമാനത് 1977)… പട്ടിക നീളുന്നു.

രവിയുടെ പ്രധാന ഗായിക ആശ ഭോൺസ്ലെ യായിരുന്നു – ആകെ 385 ഗാനങ്ങൾ! ഒന്നിനൊന്നു മികച്ചവ.അവയിൽ തന്നെ ചിലത് സർവകാല ഹിറ്റുകൾ – ഹേ റോം റോം മേ ബസ്നേ വാലെ (നീൽ കമൽ, 1968), ശീഷേ സേ പീ (ഫൂൽ ഔർ പഥർ, 1966), ആജ് യേ മേരി സിന്ദഗി (യേ രാസ്‌തേ ഹേ പ്യാർ കെ, 1963), മുജെ ഗലേ സെ ലഗാ ലൊ (ആജ് ഔർ കൽ, 1963), തോരാ മൻ ദർപൺ കെഹ്‌ലായേ (കാജൽ, 1965), ആഗേ ഭി ജാനേ ന തു (വക്ത്, 1965), ജബ് ചലി ഠൺഡി ഹവ (ദോ ബദൻ, 1966), സിന്ദഗി ഇത്തേഫഖ് ഹേ (ആദ്മി ഔർ ഇൻസാൻ, 1969).എന്നിവ ഉദാഹരണങ്ങൾ.

കുറച്ച് ഗാനങ്ങൾ മാത്രമേ ഒരുമിച്ചു ചെയ്തിട്ടുള്ളുവെങ്കിലും, ലതയും രവിയ്‌ക്കൊപ്പം മികച്ച പ്രകടനമാണ് കാഴ്ചവെച്ചത് – വോ ദിൽ കഹാൻ സേ ലൗൺ (ഭരോസ, 1963), ഏ മേരേ ദിൽ-ഇ-നാദാൻ തു ഗം സേ നാ ഖബ്രാന (ടവർ ഹൗസ്, 1962), ലഗേ ന മോരാ ജിയാ (ഘുൻഘട്ട്, 1960), ലോ ആ ഗയി ഉൻ കി യാദ് (ദോ ബദൻ, 1966), ആപ് കി ഇനായതീൻ ആപ്‌കെ കരം (വന്ദന, 1975), ഗൈറോൺ പേ കരം (ആംഖെൻ, 1968), എന്നീ ഗാനങ്ങൾ എടുത്തുപറയേണ്ടവ.

സാഹിർ-രവി ജോഡിയുടെ ഗാനങ്ങൾ ബിആർ ചോപ്ര ചിത്രങ്ങളിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഘടകമായി മാറി. മഹേന്ദ്ര കപൂർ എന്ന ഗായകന്റെ കഴിവുകൾ പുറത്തെടുത്തതിൽ രവി എന്ന സംഗീതസംവിധായകന് വലിയ പങ്കുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചലോ ഏക് ബാർ, ആപ് ആയേ, ഇൻ ഹവോൺ മേ, ആ ഭി ജാ (എല്ലാം ഗുംറയിൽ നിന്ന്), നീലേ ഗഗൻ കെ താലെ, കിസ്സി പഥർ കി മൂരാത്, നാ മൂ ഛുപാ കേ ജിയോ (എല്ലാം ഹംറാസിൽ നിന്ന്) എന്നിവ ചില ഉദാഹരണങ്ങൾ.

1986-ലാണ് ‘ബോംബെ രവി’ എന്ന പേരിൽ അദ്ദേഹം മലയാള ചലച്ചിത്രരംഗത്ത് കടന്നുവരുന്നത്. രവിയുടെ ഗാനങ്ങളുടെ ഒരു ആരാധകനായിരുന്ന സംവിധായകൻ ഹരിഹരനും എം.ടി-യും ചേർന്നാണ് അദ്ദേഹത്തെ മലയാളത്തിലേക്ക് ക്ഷണിച്ചത്. 1986-ൽ ഇറങ്ങിയ “പഞ്ചാഗ്നി” എന്ന എം ടി-ഹരിഹരൻ ചിത്രത്തിലൂടെ അദ്ദേഹം മലയാളത്തിൽ അരങ്ങേറ്റം നടത്തി. പഞ്ചാഗ്നിയിലെ ‘സാഗരങ്ങളെ’, ‘ആ രാത്രി മാഞ്ഞു പോയി’ എന്നീ ഗാനങ്ങൾ വലിയ ഹിറ്റുകളായി. പിന്നീട് 1986-ൽ തന്നെ പുറത്തിറങ്ങിയ “നഖക്ഷതങ്ങൾ” എന്ന ചിത്രത്തിലെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ അദ്ദേഹം മലയാളികളുടെ ഹൃദയത്തിൽ സ്ഥിരസാന്നിധ്യം ഉറപ്പിച്ചു. നഖക്ഷതങ്ങളിലെ “മഞ്ഞൾ പ്രസാദവും” എന്ന ഗാനം കെ.എസ്. ചിത്രയ്ക്ക് മികച്ച ഗായികക്കുള്ള ദേശീയ പുരസ്കാരം നേടിക്കൊടുത്തു. തുടർന്ന്ഒ,രു വടക്കൻ വീരഗാഥ, സർഗ്ഗം, പരിണയം, മയൂഖം എന്നീ ഹരിഹരൻ ചിത്രങ്ങൾക്ക് കൂടി ബോംബെ രവി സംഗീതം പകർന്നു. രവിയുടെ സംവിധാനത്തിൽ പിറന്ന “ഇന്ദുപുഷ്പം ചൂടി നിൽക്കും രാത്രി (വൈശാലി)” എന്ന ഗാനത്തിലൂടെ ചിത്ര മൂന്നാമതും ദേശീയ പുരസ്കാരത്തിന് അർഹയായി.

മെലഡി ഗാനങ്ങൾക്ക് അനുയോജ്യമായ മോഹനമായിരുന്നു ബോംബെ രവി മലയാളത്തിൽ ഏറ്റവും അധികം ഉപയോഗിച്ചത്. മോഹനരാഗത്തിൽ 13 ഗാനങ്ങൾ അദ്ദേഹം ചിട്ടപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ശുദ്ധധന്യാസി, കല്യാണി, ഹിന്ദോളം തുടങ്ങിയ രാഗങ്ങളിലും മലയാളത്തിൽ അദ്ദേഹം ഗാനങ്ങൾ തീർത്തിട്ടുണ്ട്. “പാർവണേന്ദുമുഖി പാർവതീ..” എന്ന തിരുവാതിരപ്പാട്ട് കേട്ടാൽ അത് മലയാളിയല്ലാത്ത ഒരാൾ ചെയ്തതാണെന്ന് തോന്നുമോ?

ക്രാന്തിയാണ് രവിയുടെ ഭാര്യ. അവർ 1986-ൽ അന്തരിച്ചു. വീണ, ഛായ, അജയ് എന്നിവർ മക്കളാണ്. നിർഭാഗ്യകരമെന്ന് പറയട്ടെ, ബോംബെ രവിയുടെ അവസാനനാളുകൾ കഷ്ടതകൾ നിറഞ്ഞതായിരുന്നു. ഒരുപാട് ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ അലട്ടിയിരുന്നു. മാത്രമല്ല, സ്വന്തം മക്കൾ അദ്ദേഹത്തെ തിരിഞ്ഞു നോക്കിയില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ വർഷ ഉസ്ഗോങ്കർ എന്ന നടിയെയാണ് വിവാഹം കഴിച്ചത്. അച്ഛനും മകനും തമ്മിൽ അക്കാര്യത്തിൽ അഭിപ്രായവ്യത്യാസം ഉണ്ടായിരുന്നു. ആ നീരസം വളർന്ന് വലുതായി. മകനും മരുമകളും ചേർന്ന് സ്വത്ത് തർക്കത്തെ തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തെ വീട്ടിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കി. അദ്ദേഹം അമേരിക്കയിൽ ആയിരുന്ന നാളിൽ കേസ് ഫയൽ ചെയ്യുകയും സ്വത്ത് തർക്കത്തിലേക്ക് വലിച്ചിഴയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. സ്വയം കഷ്ടപ്പെട്ട് പടുത്തുയർത്തിയ വീടുപോലും നഷ്ടപ്പെട്ട അദ്ദേഹം അവസാനനാളുകളിൽ ഇളയ മകളോടൊപ്പമാണ് താമസിച്ചിരുന്നത്. 2012 മാർച്ച് 7-ന് 86-ആം വയസ്സിൽ അദ്ദേഹം ദിവംഗതനായി. മൃതദേഹം പിറ്റേന്ന് മുംബൈയിലെ പൊതു ശ്മശാനത്തിൽ അടക്കി. അങ്ങനെ ഒരു സംഗീതയാത്രയ്ക്ക് അവസാനമായി. എങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങളിലൂടെ ബോംബെ രവി ഇന്നും നമ്മുടെ ഇടയിൽ ജീവിക്കുന്നു.

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ

Links Courtesy : YouTube

ഇസ്രായേലി ബോംബിങ്ങിൽ കൊല്ലപ്പെട്ട ആർട്ടിസ്റ്റ് ഹെബ സാഗൂത് എന്ന ചിത്രകാരിയുടെ പെയിന്റിങ്ങുകളെ കുറിച്ച്.

ഹെബ സാഗൂത് എന്ന ഫലസ്തീൻ ചിത്രകാരിക്ക് നിറങ്ങൾ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്ക് കുതിക്കാനുള്ള വഴിയാണ്.ക്യാൻവാസിൽ ചായം പകർത്തുമ്പോഴെല്ലാം ഹെബ സാഗൂത് സ്വാതന്ത്ര്യം സ്വപ്നം കണ്ടിരുന്നു. ഒരിക്കലും അടിച്ചമർത്താനാവാത്ത സ്വപ്നങ്ങളുടേയും ആഗ്രഹങ്ങളുടേയും ലോകത്തിനാണ് ഹെബ നിറംകൊടുത്തത്. സ്വാതന്ത്ര്യം, മാനവികത,വിശാലമായ സ്വപ്നങ്ങൾ എന്നീ വിഷയങ്ങളാണ് ഹെബയുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ. എന്നും സംഘർഷാവസ്ഥ നിലനിൽക്കുന്ന പലസ്തീനിലെ ഗാസ പ്രദേശത്ത് ജനിച്ച ഒരു യുവ കലാകാരിയിൽ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ കുറിച്ചല്ലാതെ വേറെന്തു സങ്കൽപ്പമാണ് ഉണ്ടാവുക! സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ പ്രമേയത്തിൽ അടിയുറച്ചു നില്ക്കുന്ന ഹെബയ്ക്ക് ചിത്രരചന ഒരു പോരാട്ടമായിരുന്നു. നിറങ്ങളായിരുന്നു സമരായുധം. എന്നാൽ നിറങ്ങൾക്ക് മീതെ ചോര കമഴ്ത്തി എന്നേക്കുമായി അവരെ ഇല്ലാതാക്കി. ഹെബ സാഗൂത് – ദശലക്ഷങ്ങളിൽ ഒരാൾ’ മാത്രമായി.

വരച്ചുവെച്ച ചിത്രങ്ങളിലെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ നിറങ്ങളെ സാക്ഷിയാക്കി അവർ ഇസ്രായേലി ക്രൂരതയ്ക്ക് മുന്നിൽ ഇല്ലാതായി. അല്ല, ഇല്ലാതാക്കി. ഒരു ജനതയെ നിരന്തരം കൊന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഇസ്രായേലിന്റെ ഭീകരതയെ ലോകം തിമിരംബാധിച്ച കണ്ണുകളോടെയാണ് കാണുന്നത്. ഫലസ്തീന്‍ ജനതയുടെ ജീവിക്കുവാനുള്ള അവകാശത്തെ തോക്കുകൊണ്ടും ടാങ്കുകൊണ്ടും നേരിടുന്ന ഇസ്രായേലിന്റെ കിരാതനടപടിക്കെതിരെ മൌനം പാലിക്കുന്നവര്‍ അതിജീവനത്തിനായി കല്ലുകൊണ്ട് ഇസ്രായേല്‍ പട്ടാളത്തെ നേരിടുന്നത് തീവ്രവാദമായാണ് കാണുന്നത്. “തിമിരമാണ്, നമുക്കൊക്കെ തിമിരമാണ്” എന്ന ഷൂസെ സരമാഗുവിന്റെ വാക്കുകള്‍ അര്‍ത്ഥവത്താകുകയാണ്, ലോകത്തിന്റെ നിസ്സംഗത മടുത്ത ഫലസ്തീന്‍ ജനതയ്ക്ക് ഇനിയും സമാധാക്കരാറുകളില്‍ വിശ്വാസമുണ്ടാകാനിടയില്ല. അതുകൊണ്ടാണ് മുസ്തഫല്‍ കുര്‍ദ്ദിന്റെ വാക്കുകള്‍ അവര്‍ക്ക് ആവേശമായി മാറുന്നത്, “ഭയമെന്ന വാക്കിന്റെ അര്‍ത്ഥം‍ അവര്‍ക്ക് (പലസ്തീനികള്‍ക്ക്) ഇപ്പോള്‍ അറിയില്ല, മുട്ടുകുത്തി ജീവിക്കുന്നതിനേക്കാള്‍ എഴുന്നേറ്റുനിന്ന് മരിക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചവരാണവര്‍” മരണം ഇത്രയും ചാരത്തു വന്നു നില്കുന്ന മറ്റൊരു സമൂഹം ലോകത്ത് ഉണ്ടാകില്ല. 70 ലക്ഷത്തിലധികം ഫലസ്തീനികളാണ് ജന്മനാടുപേക്ഷിച്ച് മറ്റു രാജ്യങ്ങളില്‍ അഭയാര്‍ത്ഥികളായി കഴിയുന്നത്. ഇവരില്‍ പലര്‍ക്കും ജന്മനാട് ഒരു സ്വപ്നം മാത്രമാണ്. ഈ വരികൾ കുറിക്കുമ്പോൾ ഇസ്രായേലിന്റെ മിസൈലുകൾ ലബനോണിലെ കുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് മീതെ തീ തുപ്പുകയാണ്.കുഞ്ഞുങ്ങൾ പിടഞ്ഞുമരിക്കുന്നു. എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും ക്രൂരതമാത്രം ചെയ്തുവരുന്ന ഒരു രാജ്യത്തിൻറെ തോക്കിനു കീഴിൽ ജീവിച്ചു, വരച്ചു, മരിച്ച (കൊല്ലപ്പെട്ട) കലാകാരിയാണ് ഹെബ സാഗൂത്.

ഹെബയുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ ഫലസ്തീൻ ജനതയുടെ യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ പ്രകടമാണ്. അവർ അനുഭവിക്കുന്ന ഹിംസയും അടിച്ചമർത്തലുകളും, അതിന് മീതെയുള്ള പ്രതിരോധവും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള പോരാട്ടവും ചിത്രങ്ങളിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഹെബയുടെ ചിത്രങ്ങളിലെ മറ്റൊരു പ്രത്യേകത സ്ത്രീകളുടെയും കുട്ടികളുടെയും സാന്നിധ്യമാണ്. അവരുടെ പ്രതിരോധം പല ചിത്രങ്ങളിലും. കേന്ദ്രബിന്ദുവാണ്. സ്ത്രീകളുടെ കരുത്തും, പ്രതിസന്ധികളുടെ മറവിലും അവരുടെ മനസ്സിൽ തുടിക്കുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യവും ചിത്രങ്ങളിലൂടെ വായിച്ചെടുക്കാൻ കഴിയുന്നുണ്ട്.

Gaza Peace എന്ന ചിത്രത്തിൽ നിറങ്ങളുടെ ധാരാളിത്തം ഒഴിവാക്കിയിരിക്കുന്നു. പകരം ചുവന്ന ആകാശത്ത് വെളുത്ത സമാധാനത്തിന്റെ പ്രാവുകൾ പറക്കുന്നു. എന്നും ഒരു തീഗോളം വന്നു വിഴുങ്ങാവുന്ന കുന്നിൻ ചെരുവുകളിലെ അടുത്തടുത്തുള്ള പലസ്തീൻ വീടുകൾ. സമാധാനം അകലെനിൽക്കുന്ന ചുവന്ന ആകാശത്തിൽ പ്രതീക്ഷയുടെ നാമ്പുകളാകുകയാണ് വെളുത്ത പ്രാവുകൾ.

കൊറോണക്കാലത്ത് മാത്രമല്ല ജീവിതത്തിലുടനീളം ക്വാറന്റൈൻ അനുഭവിക്കേണ്ടിവരുന്ന ഒരു ജനതയാണ് ഫലസ്തീനികൾ. ഒരു സൈറൺ കേട്ടാൽ ഭൂഗർഭ അറകളിലേക്ക് പായുന്നു, ചിലപ്പോൾ ദിവസങ്ങളോളം അവിടെ കഴിയേണ്ടിവരുന്നു. മഹാമാരിയുടെ ക്വാറന്റൈൻ കാലത്ത് ഹെബ സാഗൂത് വരച്ചതാണ് My Children in Quarantine എന്ന ചിത്രം. അതിൽ അവരുടെ കുടുംബങ്ങളുടെ അടുപ്പം കാണിക്കുന്നു. Jerusalem Is My City എന്ന ചിത്രത്തിൽ തന്റെ തന്നെ സൗന്ദര്യത്തോടൊപ്പം ചിത്രീകരിച്ച ചിത്രത്തിൽ ഖുദ്സ് കാണാം. ഏതൊരു ഫലസ്തീനിയും സ്വപ്നംകാണുന്ന പ്രാർത്ഥനായിടം. ഹെബയുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് ഒരു കലാസൃഷ്ടിക്ക് പകരാൻ കഴിയുന്ന പ്രതീക്ഷയുടെയോ നഷ്ടത്തിൻ്റെയോ നന്ദിയുടെയോ ആശയം ലഭിക്കുന്നു. സെൽഫ് പോർട്രൈറ്റിൽ അവരുടെ കളറുപിഴിഞ്ഞ കണ്ണിൽ നിന്ന് സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ ആസ്വദിക്കുന്നതായി തോന്നും.

ഹെബ തന്റെ കുട്ടികൾക്കും വിദ്യാർത്ഥികൾക്കുമായി ജീവിതം സമർപ്പിച്ചു. ഗാസയിലെ അങ്ങേയറ്റം ദുഷ്‌കരമായ ജീവിതത്തെ കല ഉപയോഗിച്ചു നേരിടാൻ അവരെ സഹായിച്ചു. ഉണർന്നിരിക്കുന്ന ഓരോ നിമിഷവും അതിനായി ചെലവഴിച്ചു. ജർമ്മൻ മനുഷ്യാവകാശഗ്രൂപ്പായ മെഡിക്കോ ഇൻ്റർനാഷണലിൻ്റെ പ്രതിനിധി ക്രിസ് വിറ്റ്മാൻ-അബ്ദുൽകരീമിന്റെ വാക്കുകളിൽ “ദശലക്ഷങ്ങളിൽ ഒരാളായിരുന്നു ഹെബ. എന്നാൽ ഫലസ്തീനിയായിരിക്കുന്നതിനെ അവൾ മുഴുവനായും ഉൾക്കൊള്ളുകയും, ഹൃദയവും ആത്മാവും കലയിലേക്ക് പകരുകയും തന്റെ പോരാട്ടവഴികളെ ലോകത്തിനു മുന്നിൽ നിറങ്ങളിലൂടെ തുറന്നു വെക്കുകയും ചെയ്തു.”

ചിത്രങ്ങൾ ഹെബയുൾപ്പെടെയുള്ള പലസ്തീനിയൻ ജനതയുടെ ആത്മാവിനെ കുറിച്ചു പറയുന്നവയാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനൊപ്പം പ്രകൃതിയുടെ സൗന്ദര്യവും ഹെബയുടെ ചിത്രങ്ങളിലെ പ്രധാന ഘടകമാണ്. പ്രഭാതകാലം, നദികൾ, പർവതങ്ങൾ, പൂക്കൾ, പലസ്തീൻ വീടുകൾ, കൃഷിയിടങ്ങൾ, ദൈനന്ദിന പ്രവർത്തനങ്ങൾ, കുറ്റിച്ചെടികൾ, മരങ്ങൾ, മസ്ജിദുകളും പള്ളികളും പോലുള്ള ഐതിഹാസിക നിർമിതികൾ എന്നിവയെല്ലാം നമുക്കവയിൽ കാണാം. പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങളിലും ഫലസ്തീൻസ്വത്വം സംരക്ഷിക്കേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകതയെ ആ ചിത്രങ്ങൾ അടിവരയിടുന്നു.

ഫലസ്തീനിലെ ഏതൊരു കുട്ടിയേയും പോലെ, 1948-ൽ ഇസ്രായേൽ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നതിലേക്ക് നയിച്ച സംഭവങ്ങളുടെയും നഷ്ടങ്ങളുടെയും ചോര പടർന്നകാലത്തെ കുറിച്ചു വിവരിക്കുന്ന മുതിർന്നവരുടെ കഥകൾ കേട്ടായിരുക്കുമല്ലോ ഗാസയിലെ അൽ ബുറെജ് അഭയാർത്ഥി ക്യാമ്പിൽ ജനിച്ച ഹെബയും വളർന്നിരിക്കുക. ഇപ്പോൾ ഇസ്രായേൽ നഗരമായ അഷ്‌ദോദ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഇസ്‌ദുദ് ഗ്രാമത്തിൽ നിന്ന് നിർബന്ധിതമായി പുറത്താക്കപ്പെടുകയും ഗാസമുനമ്പിൽ അഭയം തേടുകയും ചെയ്ത ഫലസ്തീനികൾക്ക് എന്നത്തേയും കേൾവി ഇത്തരം കഥകളായിരിക്കുമല്ലോ. കുട്ടിക്കാലം മുതലേ ചിത്രകലയോടുള്ള അവളുടെ അഭിനിവേശമാണ് നിറങ്ങളിലൂടെ സ്വാതന്ത്ര്യം കാണാൻ പഠിപ്പിച്ചത്. 2003-ൽ ഹെബ സാഗൂത് ഗ്രാഫിക് ഡിസൈനിൽ ഡിപ്ലോമ നേടി. നാല് വർഷത്തിന് ശേഷം ഗാസയിലെ അൽ-അഖ്സ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ നിന്ന് ഫൈൻ ആർട്ട്സിൽ സ്പെഷ്യലൈസ് ചെയ്തു. താമസിയാതെ ഗാസയിലെ ഒരു പ്രൈമറി സ്കൂളിൽ ചിത്രകലാ അധ്യാപികയായി. യുദ്ധദുരിതങ്ങൾ അവരെ അലട്ടി. ഇസ്രായേലി ബോംബുകൾ വീട് തകർത്തു. കുടുംബത്തോടുള്ള സ്നേഹവും പ്രതിബദ്ധതയും മൂലം, ആറ് പേരടങ്ങുന്ന കുടുംബത്തിൻ്റെ ഏക ആശ്രയമെന്ന നിലയിൽ, ജീവിക്കാനായി ഹെബ സാഗൂത് വരച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള കലാസ്‌നേഹികളുമായി ഈ പ്രദേശത്തെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും അവരിലേക്ക് തൻറെ ചിത്രങ്ങൾ എത്തിക്കുവാനും ശ്രമിച്ചു. ഇൻസ്റ്റാഗ്രാമിലൂടെ ലോകമെമ്പാടും അനുയായികളെ സൃഷ്ടിക്കാൻ അവർക്കായി. ഗാസയിൽ താമസിക്കുന്ന ഒരു അഭയാർത്ഥിയുടെ കണ്ണിലൂടെ ഫലസ്തീനിലെ ഗ്രാമങ്ങളിലേക്കും പട്ടണങ്ങളിലേക്കും ജറുസലേം നഗരത്തിലേക്കും അൽ-അഖ്‌സ കോമ്പൗണ്ടിലേക്കും, അവളുടെ ധീരവും മനോഹരവുമായ അക്രിലിക് പെയിൻ്റിംഗുകളിലൂടെ ആയിരക്കണക്കിന് ആളുകളെ കൗതുകപ്പെടുത്തി. 2023 ഒക്ടോബറിൽ അവരുടെ വീടിനു മുകളിലും ഇസ്രായേൽ തൊടുത്തുവിട്ട ക്രൂരതയുടെ തീഗോളം പതിച്ചു, നിറങ്ങൾ ബാക്കിവെച്ച് എന്നേക്കുമായി കലാകാരി വിടപറഞ്ഞു. ഹെബ സാഗൂത് – ആർട്ടിസ്റ്റിനെ ഓർക്കുന്നത് ‘ദശലക്ഷങ്ങളിൽ ഒരാൾ’ മാത്രമായിട്ടല്ല, നിറങ്ങളുടെ സാധ്യതകളെ പോരാട്ടമാക്കിയ കലാകാരിഎന്ന നിലയ്ക്കു കൂടിയാണ്.

ഹെബ സാഗൂതിന്റെ ചിത്രങ്ങൾ

1997 ലാണ് ഞാൻ കെ. ജെ. ബേബിയെ നേരിൽ കാണുന്നത്. അതിന് മുൻപ് ബേബി രചിച്ചു അദ്ദേഹം തന്നെ സംവിധാനം ചെയ്ത് അവതരിപ്പിച്ച നാടുഗദ്ദിക നാടകം കണ്ടിട്ടുണ്ട്. കേരളത്തിലെ ഗോത്രജനതയുടെ ജീവിതവും ആ ജനത ജീവിക്കുന്ന ആവാസവ്യവസ്ഥയും അവർ നേരിടുന്ന അതിതീവ്ര ചൂഷണവും സസൂക്ഷ്മം മനസ്സിലാക്കിയതിന്‍റെ പ്രതിഫലനമാണ് ആ നാടകം. ഗദ്ദിക ഗോത്ര ജനതയുടെ ഒരാചാരമാണ്. മന്ത്രവാദചടങ്ങ്. തങ്ങളുടെ കുലം, വ്യക്തികൾ, വീട് തുടങ്ങിയവയെ ഭൂത-പ്രേത പിശാചുക്കളിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കാനായി നടത്തുന്ന ചടങ്ങ്. ഈ ചടങ്ങ് നാടകത്തിലേക്ക് രൂപപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഭൂത-പ്രേത പിശാചുക്കൾക്ക് പകരം അധികാരവർഗ്ഗം വരുന്നു. കാടിന്‍റെ സ്പന്ദനവും തണുപ്പും കുളിരും അനുഭവിച്ച് കാട്ടിലെ കായ്കനികളും ഭക്ഷിച്ച്, സ്വതസിദ്ധമായ കലയും സംസ്കാരവും ആചാരസംഹിതകളുമായി ജീവിക്കുന്ന ഗോത്ര ജനതയുടെ ജീവിതം പിൽക്കാലത്ത് പലരുടേയും കുടിയേറ്റങ്ങളാൽ, അധികാര വർഗ്ഗത്തിന്റെ മനുഷ്യത്വരഹിതമായ നിയമങ്ങളാൽ താളം തെറ്റുന്നു. പുറംലോകം അവരുടെ യാതന അറിഞ്ഞില്ല. അറിയാൻ ശ്രമിച്ചതുമില്ല. അറിയാൻ ശ്രമിക്കുകയും അവരോടൊപ്പം ജീവിക്കുകയും ചെയ്തവർ അധികംപേരില്ല. ബേബിയുടെ പ്രസക്തി അവിടെയാണ്. തന്‍റെ ജീവിതം കാടിന്‍റെ മക്കൾക്കായി അദ്ദേഹം മാറ്റിവെച്ചു. 1980 കളിൽ രചിച്ച “നാടുഗദ്ദിക” നാടകത്തിന്‍റെ പ്രമേയം ഗോത്രജനതയുടെ നടുക്കുന്ന ജീവിത പരിസരങ്ങളാണ്. ഗോത്രജനതയിൽപ്പെട്ട പതിനെട്ടോളം കലാകാരന്മാരെ ഉൾപ്പെടുത്തി പ്രസ്തുത നാടകം കേരളം മുഴുവൻ അവതരിപ്പിച്ചു. അതേവരെയുള്ള മലയാളനാടകവേദിക്ക് പരിചിതമായിരുന്നില്ല നാടുഗദ്ദികയുടെ ആവിഷ്കാരരീതി. 1981 ൽ നാടുഗദ്ദിക പ്രവർത്തകരെ പോലീസ് അറസ്റ്റ് ചെയ്യുന്നിടത്തോളം തീവ്രമായിരുന്നു അതിന്‍റെ പ്രമേയം.

ഒരു പക്ഷെ മലയാള നാടകവേദിയുടെ തുടർച്ച എണ്ണുമ്പോൾ അതിന്‍റെ ഇടയിലല്ല ഈ നാടകത്തിന്‍റെ സ്ഥാനം. വേറിട്ട ഒരു തുടക്കമായി അടയാളപ്പെടേണ്ടതാണത്. പ്രത്യേകിച്ച് നാടകത്തിന്റെ സൂക്ഷ്മസവിശേഷതകളായ ഭാഷയും നടനവും. അതിനു ശേഷമാണ് ഗോത്രജനതയുടെ ജീവസ്പന്ദനമായി മാറിയ “മാവേലി മൻറം” നോവൽ അദ്ദേഹം രചിക്കുന്നത്. അതിന് കേരള സാഹിത്യ അക്കാദമി അവാർഡ് ലഭിച്ചു. മിക്കവാറും അക്കാദമി അവാർഡ് നേടിയ ഒരാൾ വരേണ്ട വേദിയിലൊന്നും ബേബി വന്നതേയില്ല. തന്‍റെ ലോകം എഴുത്തിന്‍റെ തെളിമയിൽ വർദ്ധിതമാവേണ്ടതല്ലെന്നും മറിച്ച് ഗോത്രജീവിതവുമായി ഒന്നിച്ചു പോകേണ്ടതാണെന്നും അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു. അതുപോലെ ജീവിച്ചു.

“കനവ്” സ്വന്തം കിനാവിനപ്പുറത്തേക്ക് യാഥാർത്ഥ്യമാക്കി അദ്ദേഹം. ഗോത്രജീവിതത്തിനായി ഭരണകൂടം ഒരുപാട് ചെലവഴിച്ചു. എന്നാൽ തന്‍റെ സസൂക്ഷ്മ പരിശോധനയിലും കാഴ്ച്ചയിലും കണ്ടെത്തിയ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു വിദ്യാഭ്യാസക്രമം ‘കനവ്’ എന്ന ഗുരുകുല വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിലൂടെ ബേബി സാക്ഷാൽക്കാരിച്ചു. അവിടെ സാമ്പ്രദായിക വിദ്യാഭ്യാസ രീതികള്‍ അദ്ദേഹം തൃണവൽഗണിച്ചു. അതിനപ്പുറം ഒരു കുട്ടിയുടെ വളർച്ചയ്ക്ക് ആവശ്യമായതെന്തോ അതദ്ദേഹം തേടിപ്പിടിക്കുകയും അത് തന്‍റെ വിദ്യാലയത്തിലെ കുട്ടികള്‍ക്ക് നല്കുകയും ചെയ്തു. അതിനായി തന്‍റെ കുടുംബത്തെ മുഴുവൻ അതേ കനവിൽ തളച്ചിട്ടു.

ബേബിയുടെ ആ വിദ്യാലയം ഒരു കൂട്ടായ്മയായിരുന്നു. ആറ് അദ്ധ്യാപകരും അറുപത്തഞ്ച് കുട്ടികളും ആണ് തുടക്കത്തിൽ. അദ്ധ്യാപകർ മുഴുവൻ സമയവും അവിടെത്തന്നെ. ചോല നായ്ക്കരുടെയും പണിയരുടെയും കുട്ടികൾക്കൊപ്പം ബേബിയുടെയും കുട്ടികൾ സ്വാതന്ത്ര്യ അഭിവാഞ്ഛയുള്ളവരായി അവിടെ വളർന്നു. എല്ലാ ജോലികളും അദ്ധ്യാപകരും വിദ്യാർത്ഥികളും ഒന്നിച്ചു ചെയ്തു. കനവ് വളർന്നു. സമൂഹത്തിൽ ചർച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടു. കനവിൽ നിന്ന്‌ ഗോത്രസമൂഹത്തിൽ നിന്നുള്ള ലീല സന്തോഷിനെപ്പോലെയുള്ളവർ മുന്നോട്ട് വരികയുണ്ടായി.

തന്‍റെ സ്ഥാപനം നിഴലിനപ്പുറം ഒരു യാഥാർത്ഥ്യമായി വളർന്ന് പന്തലിച്ചപ്പോൾ അദ്ദേഹം പതിയെ നിഷ്ക്രമിച്ചു. അതിനു ശേഷമുള്ള ബേബിയുടെ ജീവിതം അധികമാരും അറിയാത്തതായിരുന്നു. പൊതുവേദിയിൽ ബേബിയുണ്ടായിരുന്നില്ല. ബേബി എവിടെ ജീവിക്കുന്നു എന്നു പോലും തെളിവ് തരാത്ത രൂപത്തിൽ അദ്ദേഹം മാറി നിന്നു. എഴുത്തുകളിൽ സജീവമായി എന്നു പറയാന്‍ പറ്റില്ലെങ്കിലും എഴുത്തും ചിന്തകളും ആ മനുഷ്യൻ തുടർന്നു. ഗുഡ് ബൈ മലബാര്‍, ബെസ്പൂർക്കാന എന്നീ കൃതികൾ ആ സമയത്തുണ്ടായതാണ്.

1997 ൽ ഞങ്ങൾ നടത്തിയ സംഭാഷണങ്ങളെ ആധാരമാക്കി എഴുതിയ “കനവിന്‍റെ കനവ്” എന്ന ലേഖനം ‘സമകാലിക മലയാള’ത്തിൽ വന്നിരുന്നു. എന്നാൽ അതിനു ശേഷം ബേബിയെ കാണാനോ, ഭാര്യ ഷേർലി ടീച്ചർ മരിച്ചപ്പോൾ അദ്ദേഹത്തെ സമാശ്വസിപ്പിക്കാനോ എനിക്ക് കഴിഞ്ഞില്ല. അല്ലെങ്കിൽ ഇത്ര പെട്ടെന്ന് അദ്ദേഹം പോകുമെന്ന് ആരും കരുതിയതുമില്ലല്ലോ. അത്രമേൽ ഇച്ഛാശക്തിയുള്ള ഒരു മനുഷ്യൻ സ്വന്തം ജീവിതം കുറച്ചു കത്തുകള്‍ എഴുതി വെച്ച് മതിയാക്കുമെന്ന് ആര് കരുതാൻ.

ഇതെഴുതുമ്പോൾ മകൾ ശാന്തിപ്രിയ ബാവുൾ സംഗീതം ആലപിച്ച് സ്വന്തം പിതാവിന്‍റെ ഭൌതിക ശരീരം വൈദ്യുതിശ്മശാനത്തിലേക്ക് അനുഗമിക്കുന്നത് കാണുകയുണ്ടായി. മറ്റൊരു മരണവും നമ്മിൽ പകരാത്ത ഒരനുഭവം. വേറിട്ടതും വേദനാജനകവുമായ ഒരു യാത്രാമൊഴി. അതത്രയും ബേബിയെ സ്നേഹിക്കുന്നവരുടെ ചങ്കിലേക്ക് തറയ്ക്കുന്ന നോവുകളാണ്.

_{കവർ: വിൽസൺ ശാരദ ആനന്ദ്}

‘ആദ്യം സാക്ഷിയായ ഒരു മരണം അച്ഛമ്മയുടേതായിരുന്നു. കുട്ടിക്കാലത്ത് തറവാട്ടിൽ ഒരു മരണവും ഉണ്ടായിട്ടില്ല. എന്റെ അച്ഛമ്മ തൊണ്ണൂറ് കഴിഞ്ഞപ്പോഴാണ് മരിക്കുന്നത്. അപ്പോൾ ഞാൻ ഭർത്തൃഗൃഹത്തിലായിരുന്നു. അതിനെത്രയോ വർഷം മുമ്പ്, ഞങ്ങളുടെ തളരാത്ത കുട്ടിക്കാലത്ത്. മലനിരകളിലേക്ക് അക്കൊല്ലം മഹാമാരി കേറിവന്നത് അത്രയെളുപ്പം തിരിച്ചുപോകാത്ത വാശിക്കാരനായൊരു അതിഥിയെപ്പോലെ ആയിരുന്നു. അതിനിടയ്ക്ക് വിഷുവിന് മാമ്പഴം പെയ്തു. പറങ്കിക്കാട്ടിൽ പലവർണപ്പഴങ്ങൾ പൊഴിഞ്ഞു. മീനക്കാറ്റ് ദൂരെ ഗ്രാമങ്ങളിൽ വസൂരിവിത്തെറിഞ്ഞു. കൊയ്തെടുത്ത വിലപ്പെട്ട അനേകം മനുഷ്യജീവനുമായിക്കടന്നുപോയി. പത്രംവായിച്ച് ഞങ്ങൾ കരഞ്ഞു. ’
ഇപ്പോൾ നമ്മെ വിട്ടുപിരിഞ്ഞ പി. വത്സല എന്ന എഴുത്തുകാരി തന്റെ ആത്മകഥയായ ‘കിളിക്കാല’ത്തിൽ മരണത്തെക്കുറിച്ച് എഴുതിയതാണ് ഈ വരികൾ. അച്ഛമ്മയെപ്പോലെ തൊണ്ണൂറ് കടന്നില്ലെങ്കിലും എൺപത്തിയഞ്ചാം വയസ്സിലാണ് ആ കഥാകാരി മലയാള സാഹിത്യത്തിൽ എക്കാലവും ഓർക്കുന്ന അടയാളങ്ങൾ ബാക്കിവെച്ച് കടന്നുപോയത്.

അവരുടെ അവസാനകാല സൃഷ്ടിയായ ‘കിളിക്കാലം’ 2022 ന്റെ തുടക്കത്തിൽ ‘മാതൃഭൂമി ആഴ്ചപ്പതിപ്പിൽ’ പ്രസിദ്ധീകരണം തുടങ്ങിയപ്പോൾ, വലിയ ആവേശത്തോടെയാണ് സഹൃദയർ സ്വീകരിച്ചത്. സ്വന്തം ജീവിതത്തെ പരിസരമായും പ്രകൃതിയുമായും ലയിപ്പിച്ചുകൊണ്ടെഴുതിയ അവരുടെ ജീവിതകഥയെക്കുറിച്ച് ഓരോ ലക്കത്തിലും വായനക്കാർ ആവേശത്തോടെ പ്രതികരിച്ചു. മികച്ച വായനാനുഭവമായിരുന്നു ‘കിളിക്കാലം’ മലയാളികൾക്ക് നൽകിയത് എന്നതിന്റെ തെളിവായിരുന്നു അത്. 80 കഴിഞ്ഞിട്ടും തന്റെ തൂലികയുടെ കരുത്തിന് ഒരുകുറവും വന്നിട്ടില്ല എന്നതിന്റെ തെളിവ് കൂടിയായിരുന്നു ആ എഴുത്ത്.
എഴുത്തിലൂടെ ജീവിക്കുകയും ജീവിതത്തെ എഴുതുകയും ചെയ്ത അവർ കോഴിക്കോട് വെള്ളിമാട്കുന്നിലെ ‘അരുൺ നിവാസ്’ എന്ന വീട്ടിലും വയനാട്ടിലെ തിരുനെല്ലിയിലുള്ള വീട്ടിലും ഇരുന്ന് എഴുതിയതെല്ലാം വായനക്കാർ ഹൃദയത്തിൽ ഏറ്റുവാങ്ങി.
കേരള സാഹിത്യ അക്കാദമി അവാർഡ്, എഴുത്തച്ഛൻ പുരസ്കാരം, മുട്ടത്തു വർക്കി അവാർഡ്, സി വി കുഞ്ഞിരാമൻ സ്മാരക സാഹിത്യ അവാർഡ് തുടങ്ങി നിരവധി ബഹുമതികൾ തേടിയെത്തിയപ്പോഴും വിവാദങ്ങളിൽ പ്രതികരിക്കാനോ, അനാവശ്യകാര്യങ്ങളിൽ അഭിപ്രായം പറയാനോ നിൽക്കാതെ അവർ എഴുത്തിൽ മാത്രമായിരുന്നു ശ്രദ്ധ കേ​ന്ദ്രീകരിച്ചിരുന്നത്.

കോഴിക്കോട് ഗവൺമെന്റ് ട്രെയിനിംഗ് കോളജ് പ്രധാന അധ്യാപികയായി 1993ൽ വിരമിച്ച അവർക്ക് അധ്യാപക സമൂഹത്തിൽ നിരവധി ശിഷ്യഗണങ്ങളാണുള്ളത്. കേരളസാഹിത്യ അക്കാദമി അധ്യക്ഷയായിരുന്നപ്പോഴും ഭരിക്കുന്ന സർക്കാറിനോട് വിധേയത്വം കാണിക്കാൻ അവർ കൂട്ടാക്കിയില്ല. എന്നുമാത്രമല്ല തന്റെ വ്യക്തിപരമായ കാര്യങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കാൻ ശ്രമിച്ച സംഘടനകളെ അവർ നിലയ്ക്ക് നിർത്തുകയും ചെയ്തു. ഇതിന്
ഉദാഹരണമാണ് 2013 ൽ മാതാ അമൃതാനന്ദമയിയെക്കുറിച്ച് അവരെഴുതിയ ലേഖനവും അതിനെച്ചൊല്ലിയുണ്ടായ കോലാഹലങ്ങളും.
‘തൊട്ടുണർത്താൻ ഒരു ചെറുവിരൽ’ എന്ന പേരിൽ മാതൃഭൂമി പത്രത്തിന്റെ എഡിറ്റ് പേജിൽ അവരെഴുതിയ ലേഖനത്തെ കുറിച്ചായിരുന്നു വിവാദം. ആദിവാസകളടങ്ങുന്ന കീഴാളരുടെ ജീവിതം പൊതുസമൂഹത്തിന് മുന്നിലെത്തിച്ച എഴുത്തുകാരിയെ ഇടതുപക്ഷ സഹയാത്രിക എന്ന നിലയിലാണ് അതുവരെ കേരളീയ സമൂഹം കണ്ടത്. ദേശാഭിമാനി ആഴ്ചപ്പതിപ്പിലെ അവരുടെ സ്ഥിരം സാന്നിധ്യം അതിന് ആക്കം കൂട്ടുകയും ചെയ്തു. ഈ ഇടതുപക്ഷ സങ്കൽപത്തിനേറ്റ കനത്ത പ്രഹരമായിരുന്നു മാതൃഭൂമിയിലെ ലേഖനം.
അവരെക്കുറിച്ചുണ്ടായിരുന്ന ധാരണകളെയാകെ തകിടം മറിച്ച ആ ലേഖനം വന്നതിന് പിറകെ എഴുത്തുകാരിയെ തള്ളിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് പുരോഗമന കലാസാഹിത്യ സംഘം രംഗത്തുവന്നു. മുമ്പ് പു.കാ.സയുടെ സംസ്ഥാന വൈസ് പ്രസിഡന്റായിരുന്നു പി.വത്സല എന്നും ഓർക്കേണ്ടതുണ്ട്. അവർ ഹൈന്ദവ ഫാസിസത്തിന് കുഴലൂതുകയാണെന്നും ബി.ജെ.പി ആയെന്നും പു.കാ.സ ആരോപിച്ചു. സാമൂഹിക മാധ്യമങ്ങൾ അതേറ്റുപിടിച്ച് ടീച്ചർക്കെതിരെ തിരിഞ്ഞു. എന്നാൽ എഴുത്തുകാരിയെ ഭയപ്പെടുത്താൻ അതിനൊന്നുമായില്ല. നിരവധി പ്രതിബന്ധങ്ങളെ അതിജീവിച്ച് വിജയം കണ്ട മാതാ അമൃതാനന്ദമയിയുടെ ജീവിതം ഓരോ സ്ത്രീക്കും മാതൃകയാണെന്ന ത​ന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ അവർ ഉറച്ചുനിന്നു. ടീച്ചർ തുടർന്നും അമൃതാനന്ദമയിയുടെ പരിപാടികളിൽ പ​ങ്കെടുത്തുകൊണ്ടാണ് വിമർശനങ്ങൾക്ക് മറുപടി പറഞ്ഞത്. ക്രമേണ വിവാദങ്ങൾ കെട്ടടങ്ങുകയായിരുന്നു.‘ജാതിയുടെ മേൽക്കീഴ് വ്യവസ്ഥ ഇവിടുത്തെ കുടുംബജീവിത മണ്ഡലത്തിൽ മാത്രം നിലനിൽക്കാൻ കൂട്ടാക്കാതെ വിപ്ലവപാർട്ടികളുടെ രാഷ്ട്രീയ ശിഖരങ്ങൾ പോലും കയറിപ്പറ്റി കൊടിപറത്തുകയാണ്’ എന്ന് ഉറക്കെപ്പറയാനും വത്സല ടീച്ചർ മടിച്ചില്ല.

ഇരുപതോളം നോവലുകളും മുന്നൂറിലേറെ ചെറുകഥകളും ബാലസാഹിത്യകൃതികളും ജീവചരിത്ര ഗ്രന്ഥങ്ങളും യാത്രാവിവരണങ്ങളും എഴുതിയ ടീച്ചർ അവസാനകാലത്ത് യുക്തിചിന്തവിട്ട് ആത്മീയതയെ കൂട്ടുപിടിച്ചതൊന്നും അവരുടെ വായനക്കാരെ തെല്ലും അലോസരപ്പെടുത്തിയില്ല. ‘കിളിക്കാലം’ എന്ന ആത്മകഥയ്ക് ലഭിച്ച സ്വീകരണം അതിനുള്ള തെളിവായിരുന്നു.

കാനങ്ങോട്ടു ചന്തുവിന്റെയും പത്മാവതിയുടേയും മകളായി 1938 ഏപ്രില്‍ 4-ന്‌ കോഴിക്കോട് ജനിച്ച പി.വത്സല എന്ന എഴുത്തുകാരി ‘പെണ്ണെഴുത്തുകാരി’ എന്ന ലേബലിന് പുറത്തായിരുന്നു ജീവിച്ചത്. അവർക്ക് ഏറെ ചേർന്നത് ‘വയനാടിന്റെ എഴുത്തുകാരി’ എന്ന വിശേഷണമായിരുന്നു. 1972 ൽ വയനാട്ടിലെ ആദിവാസികളുടെ ജീവിതത്തെ മുൻനിർത്തി രചിച്ച ‘നെല്ല്’ എന്ന നോവലിലൂടെ ശ്രദ്ധേയയായ അവർ തുടർന്നും ആദിവാസി ജീവിതത്തിലെ കണ്ണീരുപ്പ് ഒപ്പിയെടുത്തുകൊണ്ടെഴുതി. 1974 ൽ എഴുതിയ ‘ആഗ്നേയം’, 1989 ൽ എഴുതിയ ‘കൂമൻ കൊല്ലി’ എന്നി നോവലുകൾ സമൂഹത്തിന്റെ പലവിധ ചൂഷണങ്ങൾക്ക് വിധേയരായി കഴിയുന്ന ഗോത്രവർഗ്ഗക്കാരുടെ ജീവിതമാണ് വരച്ചിട്ടത്.

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ

ഇരുട്ടിൽ പ്രകാശത്തിന്റെ ഇടപെടൽ എന്നതുപോലെയാണ് വത്സലടീച്ചറുടെ കൃതികളിലൂടെയുള്ള യാത്ര സാദ്ധ്യമാവുക എന്നുതോന്നുന്നു. ഈ ജീവിതങ്ങളെയൊക്കെ കഥപ്പെടുത്താമോ എന്ന ആശയലോകത്തേക്കുള്ള തുറപ്പാണത്. സവർണ്ണജീവിത സമ്പുഷടതകളേക്കുറിച്ചുള്ള എഴുത്തുകൾക്കിടയിൽ തകഴിയും കേശവദേവുമൊക്കെ വെട്ടിയിട്ട പാതയുടെ ഇങ്ങേക്കൈവഴിയിലൂടെ എസ് കെ പൊറ്റക്കാട്ടിനൊപ്പം വത്സലടീച്ചർ വയനാട്ടിലേക്ക് കയറി.

കുടിയേറ്റജീവിതങ്ങളുടെ കഥയുമായാണ് എസ് കെ വയനാട്ടിലെത്തിയതെങ്കിൽ ടീച്ചർ വരച്ചെടുത്തത് തനത് വയനാടൻ ജീവിതാവസ്ഥകളായിരുന്നു. പലവ്യഥകളാൽ ഇരുളാഴ്ന്ന ജീവിതങ്ങളുടെ പച്ചക്കുപറച്ചിലുകളായിരുന്നു വത്സലടീച്ചറുടെ എഴുത്തുശൈലി. ആദിവാസിഗോത്രജീവിതങ്ങളുടെ ആചാരങ്ങളും അനാചാരങ്ങളും രീതികളും മറനീക്കി ആ എഴുത്തുകളിലൂടെ മലയാളത്തിലേക്ക് ചുരമിറങ്ങിയെത്തി.

ജീവിതസായാഹ്നത്തിൽ മുക്കത്ത് മകൾക്കൊപ്പമാണെങ്കിലും വീടിനുപിറകിലൂടെ ഒഴുകുന്ന ഇരുവഴിഞ്ഞിപ്പുഴയിലൂടെ ഓർമ്മകളെ തിരിച്ചു നീന്തിച്ച് ടീച്ചർ ആ വീടിന്റെ ബാൽക്കണിയിൽ വന്നിരുന്നു.

കാപ്പിയുടെ അവതാരിക എഴുത്തിത്തരാമോ എന്നൊരു ആവശ്യാർത്ഥമാണ് തീർത്തും അപരിചിതനായ ഞാനാവീട്ടിലേക്ക് കയറിച്ചെല്ലുന്നത്. ‘എഴുത്തുകാരൊക്കെ പരസ്പരം മുൻപരിചയമുള്ളവരാണ് ഏതുകാലത്തേയും ഏതുലോകത്തേയും’ എന്നു പറഞ്ഞാണ് ടീച്ചർ എതിരേറ്റത്. എഴുത്തുകാരനാണെന്ന് തീരേ വിശ്വാസം പോരാതിരുന്ന എന്നിൽ ആ വാക്കുകൾ ഒരു തിരിയിട്ടുപ്രകാശിപ്പിച്ചു. ഏൽപ്പിച്ച ‘കാപ്പി’യുടെ അദ്ധ്യായമോരോന്നും വായിച്ചുതീർത്ത് ടീച്ചർ വിളിച്ചു ദീർഘമായി സംസാരിച്ചു. മലയാളത്തിലെ പ്രശസ്തമായ പ്രസിദ്ധീകരണസ്ഥാപനങ്ങളുടെ പേരുപറഞ്ഞ് എന്നോടു ചോദിച്ചു: ‘ഞാനവരോട് ശുപാർശചെയ്യട്ടെ ഇത് പ്രസിദ്ധീകരിക്കാൻ’ എന്ന് സ്നേഹപ്പെട്ടു. പലവട്ടം എനിക്ക് കണ്ണുനനഞ്ഞു.

ചെറിയൊരു ഇടവേളക്കുശേഷം ടീച്ചർ വിളിച്ചു: ‘കാപ്പി വായിച്ചു കഴിഞ്ഞു. എനിക്കവിടെ ഇരിപ്പുറച്ചില്ല വയനാട്ടിലെ വീട്ടിലേക്ക് വന്നു. അല്പദിവസം ഇവിടെ കഴിഞ്ഞ് തിരിച്ചുവരും. അപ്പോഴേക്കും അവതാരിക തരാം.’
സംസാരം തുടർന്നു: ‘നിങ്ങൾ എത്രകാലം വയനാട്ടിലുണ്ടായിരുന്നു?’
ഞാൻ പറഞ്ഞു: ‘തീരേ ചെറിയൊരു കാലയളവ്. ഒരു വർഷത്തിനുംതാഴെ’
കുറേനേരം ഫോണിനപ്പുറം നിശബ്ദത. പിന്നാലെ ടീച്ചറുടെ പതിഞ്ഞ ശബ്ദം ഞാൻകേട്ടു: ‘പൂർവ്വ ജന്മങ്ങളിൽ നിങ്ങളവിടെയായിരിക്കണം ജീവിച്ചത്. ഞാനും ഒരു പക്ഷേ’
എനിക്ക് വീണ്ടും കരച്ചിൽവന്ന് തൊണ്ടകനത്തു. ഏതു സ്നേഹമാണീവിധം വന്നെന്നെ തൊടുന്നതെന്ന് ഞാൻ ആശ്ചര്യപ്പെട്ടു. ആദിമമായ ഓർമ്മകളിൽ പൊള്ളി ഞാനൊരു കാട്ടുജന്തുവായി.
ടീച്ചർ പറഞ്ഞു: ‘ധർമ്മൻ അഞ്ചുവർഷത്തേക്കെങ്കിലും നിങ്ങൾ മറ്റൊരു പുസ്തകം പ്രസിദ്ധീകരിക്കരുത്. ഇതിന് അത്രയും ആഴമുണ്ട്. അതിനുമീതെ ഉടൻ മറ്റൊന്നുവേണ്ട.’ കാപ്പിതന്നെ എന്നിൽ വന്നുപെട്ടത് എങ്ങിനെ എന്നറിയാത്ത ഞാൻ ഇനിയെന്തെഴുതാൻ എന്ന് നിശ്വസിച്ചു. തീരേ അപരിചിതനും അശുവുമായ എന്നോട് പുലർത്തിയ ആ മാതൃസ്നേഹത്തിന്റെ തന്മയത്വം അക്ഷരങ്ങളോടുള്ള ടീച്ചറുടെ ഇമ്പാവസ്ഥകൂടിയാണ്.

കാപ്പി പ്രസിദ്ധീകരിച്ച് ഏറെക്കഴിഞ്ഞാണ് അതിന്റെ ഒരു പ്രതിയുമായി ടീച്ചറുടെ വീട്ടിലേക്ക് വീണ്ടും ചെല്ലുന്നത്. ഓർമ്മകളുടെ ചതുരംഗക്കളത്തിൽ കാലാളുകൾ നഷ്ടപ്പെട്ട് ഒരിരുൾക്കളിയിൽ ടീച്ചർ ഒതുങ്ങിയിരുന്നു: ‘നിങ്ങളെ എനിക്ക് നല്ല പരിചയമുണ്ടല്ലോ’ എന്ന് സംസാരത്തിനിടെ ടീച്ചർ എന്നോട് പലവട്ടം ചോദിച്ചു. ഇതേ ചോദ്യം വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പ് ഞാനെഴുതിയ ഒരു കഥയിലെ ഹൻമന്തപ്പ എന്ന കഥാപാത്രം പലവട്ടം ചോദിക്കുന്നുണ്ടല്ലോ എന്ന് ഞാൻ ആശ്ചര്യപ്പെട്ടു. എനിക്കൊപ്പം ടീച്ചറുടെ വീട്ടുകാരും ഓർമ്മയുടെ ആ കളിയിൽ വല്ലാതെ വേദനിച്ചു. എന്നാൽ എഴുതാൻ പോകുന്ന പുതിയ നോവലിനേക്കുറിച്ചുള്ള സംസാരത്തിലെങ്ങും ഓർമ്മ ഒളിച്ചുകളിച്ചില്ല. മഷിപ്പേന ഉപയോഗിച്ച് കടലാസിൽ എഴുതിയും തിരുത്തിയുമാണ് ടീച്ചറിപ്പോളും എഴുത്തുമുറിയിൽ മുഴുകുന്നത് എന്നത് മറ്റൊരത്ഭുതം. പുത്തൻകാലം ഏല്പിച്ച കെട്ടിമാറാപ്പുകളൊന്നും ആ ജീവിതത്തെ സ്പർശിച്ചതേയില്ല. ഒരു നാടൻ കോട്ടൺസാരിയുടുത്ത് അവർ നമ്മെ എതിരേറ്റു. കൈകളിൽ മുറുകേപ്പിടിച്ച് ഓർമ്മകെട്ടു പോകും കാലങ്ങളിലും എനിക്ക് നിങ്ങളെ പരിചയമുണ്ടല്ലോ എന്ന് കൊതിപ്പിച്ചു.

എഴുതിക്കൊണ്ടിരുന്ന ആ നോവൽ പൂർത്തിയാക്കിയിട്ടാണോ ടീച്ചറുടെ മടക്കം എന്നറിയില്ല. നെല്ല് എന്നാണല്ലോ ടീച്ചറുടെ പ്രശസ്തമായ നോവലിന്റെ പേര്. ആ പേരിന്റെ തെരഞ്ഞടുപ്പുതന്നെ നോക്കൂ. മലയാളിയുടെ ആജീവനാന്ത പ്രതീക്ഷയുടെ ക്ഷിപ്രപ്രതീകമാണത്. നെല്ലിന്റെ ഇരുതലക്കൽ അടിയാനും ഉടയോരുമുണ്ട്. ആവാസവ്യവസ്ഥയും കമ്പോളാവസ്ഥയുമുണ്ട്. ജീവിതച്ചുരമിറങ്ങി ടീച്ചർ വായ്ക്കരിയിട്ടുപോകുമ്പോൾ അക്ഷരങ്ങളിലൂടെ വരച്ചുവച്ച ജീവിതാവസ്ഥകൾ ആജീവനാന്തം മലയാളിയെ പിന്തുടരുകതന്നെ ചെയ്യും. ആ ചോദ്യം ഇപ്പോളും എന്നെ വന്നു തൊടുന്നത് എന്തിനെന്നറിയില്ല:
‘എനിക്ക് നിങ്ങളെ പരിചയമുണ്ടല്ലോ!’

കവർ : ജ്യോതിസ് പരവൂർ